Kontent qismiga oʻtish

Telegon

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Telegon (qadimgi yunoncha: Τηλέγονος, „uzoqda tugʻilgan“) — yunon mifologiyasidagi qahramon, Odissey va Kirkaning oʻgʻli. U oʻz otasini oʻldirdi, chunki jangda uni tanimadi va keyin uning bevasi Penelopaga uylandi. Saqlanib qolmagan „Telegoniya“ kiklik poemasining asosiy qahramoni.

Mifologiyada

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kirka, Telegonning onasi. Edvard Koli Byorn-Jons tomonidan chizilgan

Telegonning onasi sehrgar Kirka (quyosh xudosi Geliosning qizi) Eey orolida yashagan. Troyani qoʻlga kiritgandan keyin uyiga qaytayotgan Itaka qiroli Odissey butun yil davomida uning uyida mehmon boʻladi. Shundan soʻng Kirka oʻgʻil tugʻdi, u Telegon („uzoqlarda tugʻilgan“) ismini oldi; muqobil versiyaga koʻra, bu qahramon Kalipsodan tugʻilgan[1]. Voyaga etganida Telegon otasini topish uchun onasining maslahati bilan dengiz sayohatiga chiqdi[2]. Itakani qoʻshni Kerkira bilan adashtirib, u yerga tushdi va orolni vayron qila boshladi. Odissey va uning katta oʻgʻli Telemax qoʻllarida qurol bilan qaroqchilarning qarshisiga chiqdi. Telegon otasini tanimadi va jangda uni nayza uchining oʻrnidagi nishab tikani bilan yaraladi[3]. Odisseyga oʻgʻli tomonidan oʻldirilishi oldindan bashorat qilingan edi, lekin u bu Telemax haqida deb oʻylagan va oʻlimidan oldin uni boshqa oʻgʻli oʻldirganidan xursand boʻlishga ulgurgan[4][1][5].

Nima boʻlganini anglagan Telegon otasiga motam tutib, jasadini onasiga olib keldi. Keyinchalik, surgunni oʻtaganidan soʻng, u Odisseyning bevasi Penelopaga uylandi, Kirka esa ikkala er-xotinni ham Muborak orollariga yubordi[6]. Penelopa Telegonga oʻgʻli Italni, Italiyaning eponimini tugʻdi[2]. Kliniyning taʼkidlashicha, lotin xalqining eponimi boʻlgan Lotin ham Telegonning oʻgʻli edi (asosiy versiyaga koʻra, Lotin Odisseyning oʻgʻli edi)[1].

Madaniyatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iliada va Odisseyada Telegon tilga olinmagan. U Kiklik poemalardan biri — Kirenskiy Evgamonning „Telegoniya“ ning bosh qahramoni boʻldi[3], bu Gomerga yaqin syujetlar boʻyicha asarlar doirasini yopdi. Evgamon keltirgan material Afina dramaturglarining bir qancha pyesalari — Esxilning („Psixagoglar“), Sofoklning („Tikan jarohatlagan Odissey“) va Likofronning („Telegon“) tragediyalariga asos boʻldi; Sofokl pyesasining lotin tilidagi qayta ishlanmasini eramizdan avvalgi II asrda Mark Pakuviy yaratdi. Ushbu barcha asarlarning matnlari deyarli butunlay yoʻqolgan va syujet tafsilotlari haqida kam narsa maʼlum[3]. Qadimgi Italiyada Telegon Tuskulum va Preneste shaharlarining asoschisi, Rim aristokratik oilasi Mamiliylarning ajdodi hisoblangan[7][8]. Festning soʻzlariga koʻra, bu qahramonning Tuskulumda tugʻilgan Mamiliya ismli qizi bor edi[7].

Telegonning faqat bitta surati saqlanib qolgan. Bu Kirka oʻgʻliga nayza uzatayotgan qizil figurali rasmli idishning parchasi[3].

Antik davr olimlarining taʼkidlashicha, Odisseyning Telegon tomonidan oʻldirilishi umumiy folklor motivining koʻrinishi boʻlib, unga koʻra yosh qahramon oʻzi hech qachon koʻrmagan otasini qidiradi, lekin u bilan uchrashganda tanimaydi va duelga kirishadi. Hammasi fojiali tarzda tugaydi va, odatda, oʻgʻil otani oʻldiradi[9].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Wüst 1937.
  2. ↑ 2,0 2,1 Гигин 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Scherling 1934.
  4. ↑ Грейвс 2005.
  5. ↑ Schmidt 1902.
  6. ↑ Аполлодор Афинский 1972.
  7. ↑ 7,0 7,1 Тит Ливий 1989.
  8. ↑ Wiseman 1974.
  9. ↑ Ярхо 2000.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Аполлодор Афинский. Мифологическая библиотека. Наука, 1972. 
  2. Гигин. Мифы. Алетейя, 2000. ISBN 5-89329-198-О. 
  3. Тит Ливий. История Рима от основания города. М.: Наука, 1989. ISBN 5-02-008995-8. 
  4. Грейвс Р.. Мифы Древней Греции. Екатеринбург: У-Фактория, 2005. ISBN 5-9709-0136-9. 

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Yarxo V. „Odisseya“ — folklornoe nasledie i tvorcheskaya individualnost // Gomer. Odisseya. — 2000. — S. 289—329.
  2. Scherling. Telegonos // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — 1934. — Bd. II, 9. — Kol. 314—320.
  3. Schmidt J. Odysseus // W. H. Roscher: Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie. — 1902. — Bd. III, 1. — Kol. 602—681.
  4. Wiseman T. Legendary Genealogies in Late-Republican Rome // G&R. — 1974. — Vol. 21, № 2. — P. 153—164.
  5. Wüst E. Odysseus // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — 1937. — Bd. XVII, 2. — Kol. 1905—1996.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Telegon&oldid=4179541" dan olindi