Turkmaniston bayrogʼi

Turkmaniston bayrogʼi; turkmancha: Türkmenistanyň baýdagy
Mamlakat	Turkmaniston
Qabul qilindi	25-iyun, 2001-yil (23 yil avval)

Turkmaniston bayrogʻi (turkmancha: Türkmenistanyň baýdagyTurkmenistanyn baydagy) Turkmanistonning rasmiy ramzi. Bayroq 1992 -yil 19-fevralda ^[1] bir yil avval oʻz mustaqilligini eʼlon qilgan Turkmanistonning davlat bayrogʻi sifatida tasdiqlandi.

Bayroq tavsifi

Bayroq to‘rtburchak shaklidagi yashil mato bo‘lib, uning yonboshida vertikal toʻq qizil chiziqli va beshta bezaklar tasvirlangan. Bu chiziq ostida zaytun shoxlari joylashgan. Bayroqning yuqori chetidagi chiziq yonida oq yarim oy va beshta oq yulduz tasvirlangan. Turkman qabilalarining besh gilam bezaklari - Axalteke, Yomut, Salir, Chovdur, Ersarlar — mamlakatning besh hududini anglatadi [2]. Gilamlarning har biri bezaklari bilan bezatilgan boʻlib, uning tashqi qirrasi chiziqning chetiga toʻgʻri keladi. Chiziqning pastki qismida poydevorga kesishgan va turli yoʻnalishlarda yuqoriga yoʻnaltirilgan ikkita zaytun novdalari tasvirlangan. Pastan yuqoriga tomon tasvirlangan, juft-juft boʻlib joylashgan zaytun uchlari qisqarib boruvchi oʻnta bargdan iborat. Yuqoridan chap burchakdagi yashil qismda yarim oy va beshta besh qirrali oq yulduz mavjud. Mato kengligining uning uzunligiga nisbati birdan bir yarimga teng.

Naqshlar
Taka
Yomut
Sarik
Chovdur
Ersara

Bayroq tarixi

1991-yil 27-oktabrda Turkmaniston mustaqilligi eʼlon qilinganidan soʻng, davlat timsoli rasman qabul qilinishidan avval yangi davlat geraldikasi timsolida eng yahshi tarixiy va milliy xususiyatlarni namoyish etuvchi umumxalq tanlovi o‘tkazildi. Unda yetakchi rassomlar, dizaynerlar, ijodiy jamoalar ishtirok etdi. Bayroqning rangi va ramziyligini tanlashda siyosiy yoki diniy motivlar hisobga olinmadi. Faqat ajdodlar anʼanalari va milliy oʻzlik hisobga olindi .

BMT tomonidan „ 29-yanvar 1997-yilgi Turkmaniston Davlat bayrogʻi toʻgʻrisida“gi Turkmaniston qonuniga oʻzgartish va qoʻshimchalar kiritish toʻgʻrisida"gi 211-1-sonli qonun bilan Turkmanistonning doimiy betaraflik maqomi 1995 -yil 12-dekabrdaeʼlon qilinganligi munosabati bilan, Turkmaniston davlat ramzlaridagi bayroqdagi betaraflik g‘oyasini abadiylashtirish maqsadida BMT gerbining ramzlaridan biri — zaytun novdalari qo‘shildi. Qonunga ko‘ra, „Turkmanistonning davlat bayrog‘i millat birligi va mustaqilligi hamda davlatning betarafligi ramzidir“.

2000-yilda Davlat bayrogʻi tasviriga yana oʻzgartirishlar kiritildi. Turkmaniston Prezidentining 2000-yil 14-fevraldagi PP-3051-sonli farmoni bilan Turkmaniston Davlat bayrogʻi toʻgʻrisidagi yangi Nizom tasdiqlandi^[2]. Bundan tashqari, 2001-yil 14- yanvarda „Turkmaniston Davlat bayrog‘i to‘g‘risida“gi qonun yangi tahrirda qabul qilindi. Qonunga ko‘ra, Turkmaniston Davlat bayrog‘ining tavsifi, ranglari va meʼyorlari o‘zgartirildi^[3].

Tarixiy bayroqlar

Turkmaniston SSR

Turkmaniston SSRning respublika ramzi — SSSR tarkibidagi 15 respublikadan biri. Bayroqning oxirgi versiyasi 1953-yil 1- avgustda tasdiqlangan. Bundan oldin, yuqori chap burchakda TSSR oltin rangidagi kirill yozuvi bilan qizil bayroq ishlatilgan. 1937-yildan va 1940-yillarning boshlarida yuqori chap burchakda lotin TSSR yozuvi bilan qizil bayroq tasdiqlangan.

Turkmaniston bayrogʻidan foydalanish

Turkmaniston bayrogʻidan foydalanish qatʼiy tartibga solinadi. U faqat quyidagilar tomonidan ishlatilishi mumkin^[4]:

Turkmaniston Prezidenti saroyi, Turkmaniston Majlisi, Vazirlar Mahkamasi, vazirliklar, idoralar, davlat hokimiyati va boshqaruvining boshqa organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari binolarida — doimiy;
Turkmaniston Xalq Kengashi, Turkmaniston Majlisi, Turkmaniston Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati organlari majlislari o‘tkaziladigan joylarda — majlislar o‘tkaziladigan butun vaqt uchun;
korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning binolarida, shuningdek turar-joy binolarida — doimiy ravishda;
Turkmanistonning xorijdagi diplomatik, konsullik va boshqa vakolatxonalari binolarida — doimiy;
transport vositalarida Turkmaniston Prezidenti, Turkmanistonning diplomatik va boshqa rasmiy vakillari bo‘lganida.

Davlat bayrogʻi quyidagi turdagi mato standartlariga muvofiq tayyorlanishi mumkin: neylon, polyester, ipak va jun, neylon yoki poliesterli ipak.

Turkmanistonning davlat bayrogʻi milliy bayram kunlari — 1-yanvar, 19-fevral, 8-mart, 21-mart, 9-may, 18-may, Roʻza hayiti, Qurbon hayiti, 27-28-oktyabr va 12- dekabr bayram kunlarida koʻtarilishi kerak. Xotira kunlari 12 yanvar va 6 oktyabrda binolarda qiya pastga qaratilgan boʻlishi kerak. Bayroq Prezident saroyi, Majlisi, Vazirlar Mahkamasi, vazirlik va idoralar, boshqa davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari binolarida ko‘tariladi.

Turkmaniston bayrog`i turli-xil bayramlarda
Turkmaniston mustaqillik bayrami paradida bayroq ushlagan talabalar. Ashxabod, 2011-yil
Harbiy parad. Moskva, 9-may 2010-yilа
Turkmaniston bayrogʻi va harbiy vertolyot

Kapital taʼmirdan o‘tayotgan, yaroqsiz holga kelgan binolarga, fasadi taʼmirlanayotgan binolarga bayroq o‘rnatilmaydi. Bundan tashqari, gʻijimlangan, rangi oʻchgan, yamoqlangan, yirtilgan yoki boshqa nuqsonlari boʻlgan bayroqni koʻtarish taqiqlanadi.

Korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning binolarida bayroqni koʻtarish uchun javobgarlik, uy-joylarni ekspluatatsiya qilish organlari rahbarlari, turar-joy binolarida esa ushbu uylarga egalik qiluvchi mulkdorlarning zimmasiga yuklanadi.

Turkmaniston bayrogʻini tahqirlash uchun javobgarlik

Turkmaniston Davlat bayrogʻini tahqirlash jinoyat hisoblanadi.

Turkmaniston Jinoyat kodeksining 178-moddasiga ko‘ra, „Davlat ramzlarini kamsitish“ ^[5] o‘rtacha oylik ish haqining o‘ndan o‘ttiz baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud ikki yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.

Turkmaniston Davlat bayrogʻi kuni

Turkmanistonning birinchi prezidenti Saparmurod Niyozov tavallud topgan kuni 1992 -yil 19-fevralda Turkmanistonning Davlat bayrogʻi tasdiqlangan. 2018-yildan boshlab 18-may kuni Turkmanistonning muhim davlat bayrami — Konstitutsiya va Davlat bayrog‘i kuni nishonlanadi.

Ginnesning rekordlar kitobida

2008-yil iyun oyi oxirida ^[6] Turkmaniston Ginnesning rekordlar kitobiga oʻz hissasini qoʻshdi. Turkmaniston prezidenti Gurbanguli Berdimuhamedovning tug‘ilgan kuni munosabati bilan Ashxobodda bo‘lib o‘tgan tantanali marosimda davlat bayrog‘i balandligi 133 metr bo‘lgan dunyodagi eng baland bayroq ustuniga ko‘tarildi (oldingi 130 metr balandlikdagi rekord Iordaniyaga tegishli edi) . Bayroqning o‘lchami 52,5x35 metr, og‘irligi esa kamida 420 kilogramm^[7]. Bayroq ustunida faxriy qorovul saf tortadi.

Shtandart

Turkmaniston Prezidenti S.Niyozovning 1996 — yil 27-sentyabrdagi „Turkmaniston Prezidentining shtandarti (bayrog‘i) to‘g‘risida“gi farmoni bilan maxsus bayroq — Turkmaniston Prezidenti shtandarti joriy etildi. 2008-yil 16-avgustda Qonunga oʻzgartirishlar kiritildi ^[8] . Shtandart oʻzini yashil rangdagi toʻrtburchak paneli sifatida tanishtiradi. Shtandart kengligining uzunligi nisbati birdan bir yarimga teng. Bayroqning yuqori chap burchagida bayroq ustuni yonidagi yarim oy va beshta besh qirrali oq yulduz mavjud boʻlib, ular Turkmaniston Davlat bayrogʻining oʻxshash elementlari tavsifiga koʻra shtandartda aks ettirilgan. Matoning o‘ng tomonida oltin hoshiyali yashil sakkizburchak bo‘lib, uning markazida panjalarida yengilgan ikki boshli ilonni ushlab turgan besh boshli oltin burgut tasvirlangan. Burgutning uchta boshi shtandartning chap chetiga, ikkitasi esa oʻng chetiga buriladi. Oʻgʻuzxon bayrogʻida ilonni yenggan ikki boshli burgut tasvirlangan milliy geraldika anʼanasini davom ettirgan holda Turkmaniston Prezidentining shtampida besh boshli burgut va yengilgan ikki boshli ilon tasvirlangan bu umumiy tarkibda davlatni ichki va tashqi dushmanlardan himoya qilishni anglatadi. Sakkizburchakning yashil fonida besh boshli burgut tasvirini doira ichida hoshiya qilib, „TÜRKMENISTANYŇ PREZIDENTI“ (2007 yilgacha — „TÜRKMENISTANYŇ PREZIDENTI SAPARMYRAT TÜRKMENBAŞY“ ^[9]) yozuvi mavjud.

Qiziq faktlar

2004-yil iyun oyida Rossiya-Ukrainaning „Dnepr“ raketasida koinotga Turkmaniston davlat bayrogʻi va prezident shtandarti tushirilgan maxsus konteynerni yetkazdi. Raketaning boshida Turkmaniston davlat bayrogʻi tasviri ham boʻlgan^[10].

Yana qarang

Turkmaniston gerbi
Turkmaniston madhiyasi
Turkmaniston SSR bayrogʻi
Turkmanistonning asosiy bayrogʻi

Manbalar

↑ „Президент Туркменистана поздравил соотечественников с Днём Государственного флага“. 2015-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-fevral.
↑ „УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА ТУРКМЕНИСТАНА от 14 февраля 2000 года №ПП-3051“. 2014-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.
↑ „ГОСУДАРСТВЕННЫЕ СИМВОЛЫ ТУРКМЕНИСТАНА“. 2014-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.
↑ „Закон Туркменистана «О Государственном флаге Туркменистана» (новая редакция)“. 2009-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.
↑ Ugolovniy Kodeks Turkmenistana (izvlechenie)
↑ „Президент Туркмении объяснил, зачем в Ашхабаде установлен самый высокий флагшток в мире“. 2011-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.
↑ „Туркменский флаг попал в книгу рекордов Гиннесса за свои гигантские размеры“. 2013-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.
↑ „Изменения“. 2006-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.
↑ „Бердымухаммедов стал главным туркменским демократом“. 2012-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.
↑ „Флаг и герб Туркмении слетали в космос на «Днепре»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-mart.

[1] „Президент Туркменистана поздравил соотечественников с Днём Государственного флага“. 2015-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-fevral.

[2] „УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА ТУРКМЕНИСТАНА от 14 февраля 2000 года №ПП-3051“. 2014-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.

[3] „ГОСУДАРСТВЕННЫЕ СИМВОЛЫ ТУРКМЕНИСТАНА“. 2014-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.

[4] „Закон Туркменистана «О Государственном флаге Туркменистана» (новая редакция)“. 2009-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.

[5] Ugolovniy Kodeks Turkmenistana (izvlechenie)

[6] „Президент Туркмении объяснил, зачем в Ашхабаде установлен самый высокий флагшток в мире“. 2011-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.

[7] „Туркменский флаг попал в книгу рекордов Гиннесса за свои гигантские размеры“. 2013-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.

[8] „Изменения“. 2006-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.

[9] „Бердымухаммедов стал главным туркменским демократом“. 2012-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-sentyabr.

[10] „Флаг и герб Туркмении слетали в космос на «Днепре»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-mart.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]