Turkmaniston demografiyasi
Turkmaniston demografiyasi — Markaziy Osiyoda joylashgan turk davlati. 1991-yilgacha Turkman Sovet Sotsialistik Respublikasi (Turkman) sifatida Sovet Ittifoqining taʼsischi respublikasi edi. Janubi-sharqda Afgʻoniston, janubi-gʻarbda Eron, shimoli-sharqda Oʻzbekiston, shimoli-gʻarbda Qozogʻiston, gʻarbda Kaspiy dengizi bilan chegaradosh. "Turkmaniston" nomi fors tilidan kelib chiqqan boʻlib, "turklar mamlakati" degan maʼnoni anglatadi.[1] Mamlakat poytaxti-Ashxobod (Ashxobod). U "sevgi shahri" yoki "sevgi quradigan shahar" deb bemalol tarjima qilingan. U arabcha “ishq” soʻzi va forscha “abad” qoʻshimchasidan olingan. Turkmaniston demografiyasi Turkmaniston aholisining demografik koʻrsatkichlari boʻlib, aholi sonining oʻsishi, aholi zichligi, etnik kelib chiqishi va aholining boshqa jihatlarini oʻz ichiga oladi. Turkmanistondagi etnik koʻpchilik oʻzini Turkmaniston deb ataydi. Turkmaniston aholisi 1995-yildagi aholini roʻyxatga olishda 1,5 milliondan 1959-yilgi aholini roʻyxatga olishda 4,5 millionga koʻtarildi. 2001-2006-yillarda aholi soni 5 milliondan ortiq kishiga koʻpaymoqda.[2][3]
Aholi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Oʻrtacha aholi (x 1000) | tirik tugʻilganlar | odamlarning oʻlimi | tabiiy oʻzgarish | Qoʻpol tugʻilish darajasi (1000 kishiga) | Qoʻpol oʻlim (1000 kishiga | Tabiiy oʻzgaruvchanlik (1000 da) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1950 | 1 211 | 46 335 | 12 411 | 33 924 | 38.3 | 10.2 | 28.0 |
| 1951 | 1 234 | 46 417 | 12 707 | 33 710 | 37.6 | 10.3 | 27.3 |
| 1952 | 1 260 | 49 306 | 14 775 | 34 531 | 39.1 | 11.7 | 27.4 |
| 1953 | 1 290 | 48 482 | 15 567 | 32 915 | 37.6 | 12.1 | 25.5 |
| 1954 | 1 321 | 51 162 | 14 650 | 36 512 | 38.7 | 11.1 | 27.6 |
| 1955 | 1 356 | 55 171 | 14 075 | 41 096 | 40.7 | 10.4 | 30.3 |
| 1956 | 1 390 | 53 528 | 11 783 | 41 745 | 38.5 | 8.5 | 30.0 |
| 1957 | 1 434 | 55 955 | 10 940 | 45 015 | 39.0 | 7.6 | 31.4 |
| 1958 | 1 487 | 59 235 | 10 987 | 48 248 | 39.8 | 7.4 | 32.4 |
| 1959 | 1 539 | 60 430 | 10 594 | 49 836 | 39.3 | 6.9 | 32.4 |
| 1960 | 1 593 | 67 676 | 10 433 | 57 243 | 42.5 | 6.5 | 35.9 |
| 1961 | 1 653 | 67 790 | 10 841 | 56 949 | 41.0 | 6.6 | 34.5 |
| 1962 | 1 713 | 68 725 | 11 772 | 56 953 | 40.1 | 6.9 | 33.2 |
| 1963 | 1 773 | 70 005 | 11 098 | 58 907 | 39.5 | 6.3 | 33.2 |
| 1964 | 1 833 | 69 777 | 11 623 | 58 154 | 38.1 | 6.3 | 31.8 |
| 1965 | 1 890 | 70 258 | 13 152 | 57 106 | 37.2 | 7.0 | 30.2 |
| 1966 | 1 943 | 73 109 | 13 036 | 60 073 | 37.6 | 6.7 | 30.9 |
| 1967 | 2 001 | 71 062 | 14 043 | 57 019 | 35.5 | 7.0 | 28.5 |
| 1968 | 2 061 | 73 470 | 14 223 | 59 247 | 35.6 | 6.9 | 28.7 |
| 1969 | 2 124 | 72 892 | 14 754 | 58 138 | 34.3 | 6.9 | 27.4 |
| 1970 | 2 188 | 77 080 | 14 370 | 62 710 | 35.2 | 6.6 | 28.6 |
| 1971 | 2 251 | 78 357 | 15 031 | 63 326 | 34.8 | 6.7 | 28.1 |
| 1972 | 2 315 | 78 841 | 16 680 | 62 161 | 34.0 | 7.2 | 26.8 |
| 1973 | 2 380 | 82 111 | 17 336 | 64 775 | 34.5 | 7.3 | 27.2 |
| 1974 | 2 449 | 84 607 | 17 766 | 66 841 | 34.5 | 7.2 | 27.3 |
| 1975 | 2 520 | 87 369 | 19 876 | 67 493 | 34.7 | 7.9 | 26.8 |
| 1976 | 2 588 | 90 765 | 20 040 | 70 725 | 35.1 | 7.7 | 27.4 |
| 1977 | 2 655 | 91 826 | 20 801 | 71 025 | 34.6 | 7.8 | 26.8 |
| 1978 | 2 724 | 93 798 | 21 847 | 71 951 | 34.4 | 8.0 | 26.4 |
| 1979 | 2 792 | 97 511 | 21 583 | 75 928 | 34.9 | 7.7 | 27.2 |
| 1980 | 2 861 | 98 069 | 23 863 | 74 206 | 34.3 | 8.3 | 25.9 |
| 1981 | 2 931 | 100 627 | 24 883 | 75 744 | 34.3 | 8.5 | 25.8 |
| 1982 | 3 003 | 104 340 | 23 984 | 80 356 | 34.7 | 8.0 | 26.8 |
| 1983 | 3 076 | 108 171 | 26 015 | 82 156 | 35.2 | 8.5 | 26.7 |
| 1984 | 3 151 | 111 083 | 25 760 | 85 323 | 35.3 | 8.2 | 27.1 |
| 1985 | 3 229 | 116 285 | 26 080 | 90 205 | 36.0 | 8.1 | 27.9 |
| 1986 | 3 310 | 122 337 | 27 865 | 94 472 | 37.0 | 8.4 | 28.5 |
| 1987 | 3 393 | 126 787 | 26 802 | 99 985 | 37.4 | 7.9 | 29.5 |
| 1988 | 3 479 | 125 887 | 27 317 | 98 570 | 36.2 | 7.9 | 28.3 |
| 1989 | 3 571 | 124 992 | 27 609 | 97 383 | 35.0 | 7.7 | 27.3 |
| 1990 | 3 668 | 125 343 | 25 755 | 99 588 | 34.2 | 7.0 | 27.2 |
| 1991 | 3 772 | 126 248 | 27 403 | 98 845 | 33.5 | 7.3 | 26.2 |
| 1992 | 3 883 | 131 034 | 27 509 | 103 525 | 33.7 | 7.1 | 26.7 |
| 1993 | 3 993 | 130 708 | 31 171 | 99 537 | 32.7 | 7.8 | 24.9 |
| 1994 | 4 096 | 129 700 | 32 067 | 97 633 | 31.7 | 7.8 | 23.8 |
| 1995 | 130 200 | ||||||
| 1996 | 125 400 | ||||||
| 1997 | 126 200 | ||||||
| 1998 | 121 900 | ||||||
| 1999 | 120 100 | ||||||
| 2000 | 119 665 | ||||||
| 2001 | 115 400 | ||||||
| 2002 | 111 039 | ||||||
| 2003 | 111 900 | ||||||
| 2004 | 115 119 | ||||||
| 2005 | 116 209 | ||||||
| 2006 | 116 542 | ||||||
| 2007 | 103 700 | ||||||
| 2008 | 114 900 | ||||||
| 2009 | 129 900 | ||||||
| 2010 | 144 600 |
Turkmanistonda ozarbayjonlarning mustaqil etnik guruh sifatida shakllanishi XX asrda sodir boʻlgan. 1902-yilda Shamaxida sodir boʻlgan dahshatli zilzila Turkmanistonga ozarbayjonlarning katta oqimiga sabab boʻldi. Shamaxi baylorlari asosan Ashobodda (hozirgi Turkmanboshi va Ashxobod deb ataladi) joylashdilar. Baylorning boyligi Turkistonda (Turkmaniston) ulkan “investitsion bum”ga olib keldi. Baylor modernizatsiya qilingan texnik jihozlardan foydalangan holda yangi binolar qurishni boshladi. Qisqa vaqt ichida koʻplab mehmonxonalar, uylar, choyxonalar, karvonsaroylar, masjidlar, madrasalar, maktablar, teatrlar qurildi.
Etnik guruh
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jadvalda 1926-yildan 1995-yilgacha Turkmaniston aholisining etnik tarkibi (foizda) koʻrsatilgan. Mustaqillikdan keyin slavyan etnik guruhlari (ruslar va ukrainlar), shuningdek, qozoqlar va tatarlar (1979 va 1995-yillarda asirga olingan) soni keskin kamayib ketdi. aholini roʻyxatga olish). Hozirda Turkmanistonda oʻzbeklar ikkinchi, ruslar esa uchinchi oʻrinda. 2001-yil fevral oyida Ashxobodda eʼlon qilingan raqamlarga koʻra, aholining 91 foizi turkmanlar, 3 foizi oʻzbeklar va 2 foizi ruslardir.
Demografik maʼlumotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Boʻlak
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Turkmancha (rasmiy) 72%
- ruscha 12%
- oʻzbekcha 9%
- Ozarbayjoncha 1%
- qolgan 7%
Din
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Islom 89%
- Sharqiy pravoslavlar 9%
- nomaʼlum 2%
etnik guruh
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Turkmanlar 85%
- oʻzbeklar 5,8%
- ruslar 5,1%
- Ozarbayjonlar 1,2%
- qolgan 1%
yosh tuzilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 0-14 yosh: 25,79% (Erkak 699, 1212 / Ayol 680 583)
- 15-24 yosh: 18,39% (Erkak 495 025 / Ayol 488 930)
- 25-54 yosh: 43,18% (Erkak 1 147 044 / Ayol 1 163 762)
- 55-64 yosh: 7,9% (Erkak 199 363 / Ayol 223 443)
- 65 yosh va undan katta: 4,74% (Erkak 110 505 / Ayol 143 010) (2017-yil hisobi)
oʻrtacha yosh
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Jami: 27,9 yil
- Erkak: 27,5 yosh
- 28,4 yil (2017-yil hisobi)
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Central Asia: Kazakhstan, Tajikistan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Turkmenistan (Wayback Machine saytida 6 April 2015[Date mismatch] sanasida arxivlangan), Bradley Mayhew, Lonely Planet, 2007, ISBN 978-1-74104-614-4, ... Ashgabat ... pop 650000 With its lavish marble palaces, gleaming gold domes and vast expanses of manicured parkland, Ashgabat ('the city of love' ...
- ↑ Population census of Turkmenistan 1995, Vol. 1, State Statistical Committee of Turkmenistan, Ashgabat, 1996.
- ↑ „Demoscope Weekly - Annex. Information-analytical system. 4 step“. 3-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „United Nations Statistics Division - Demographic and Social Statistics“. 27 दिसंबर 2016da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „ru:Естественное движение населения республик СССР, 1935“ (ru). Demoscope.ru. 2-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan.