Usmonlilar Davlat kengashi

Şura-yi Devlet (usmonlicha شوراى دولت) – Usmonlilar Imperiyasidagi bugungi Davlat Kengashiga mos keladigan oliy sud organi. 1868-1922-yillarda faoliyat yuritgan.

Davlat kengashining asoslari Mahmud II tomonidan1837-yilda Majlis-i Valâ-yi Ahkam-i Adliye deb nomlangan oliy sudga asoslangan. Bu sud bugungi Davlat Kengashi va Oliy Apellyatsiya sudining asosi boʻlgan muassasadir. Keyinchalik 1839-yilda Gulhane liniyasi Humoyun bilan Usmonli xalqining hayoti, mulki, iffati va nomus kabi tabiiy huquqlari, dini va mazhabidan qatʼi nazar, qonun bilan kafolatlanishi davlat tomonidan kafolatlangan. Yangi huquqiy davlatning asosiy tamoyillari va boshqaruvi huquq normalariga amal qilishi zarurligi Usmonlilar imperiyasida qabul qilingan gʻoyaga asoslanadi

1868-yilda Sulton Abdulaziz davrida Majlis-i Valayi Ahkam-i Adliya ikkiga boʻlingan: Davlat kengashi vazifasini bajaradigan Davlat kengashi va Divan-i Ahkom-i Adliya, Oliy sud funksiyasini bajarish. Shunday qilib, sud va qonun chiqaruvchi hokimiyat bir-biridan ajratilgan. Bu ikki adliya organidan Davlat kengashiga qonun loyihalarini tayyorlash va maʼmuriy nizolarni hal qilish shaklida „loyiha ishlab chiqish“ va „sud“ kabi ikkita vazifa yuklangan. Divan-i Ahkam-i Adliyaga faqat „hukum“ chiqarish vazifalari berilgan.

Sulton Abdulazizning 1868-yil 10-maydagi nutqi bilan samarali ish boshlagan Davlat Kengashining vazifasi qonun va qoidalarni oʻrganish va tartibga solish, fuqarolik ishlarini tekshirish, hukumatdagi oʻzgarishlarni kuzatish edi^[1]. 1876-yilgi Konstitutsiya va hukumat bilan bogʻliq ishlarni koʻrib chiqish va hal qilish majburiyati umumiy sudlarga qoldirilganligi sababli, Davlat kengashining sudyalik vazifasi juda cheklangan boʻlib qoladi.

Usmonlilar davrida 54 yil faoliyat yuritgan Davlat kengashi 1922-yilning 4-noyabrida Istanbuldagi barcha markaziy muassasalar Turkiya Buyuk Millat Majlisi hukumati boshqaruviga oʻtishi bilan tugatiladi^[2]. 669-sonli qonun bilan eski Davlat Kengashi oʻrniga yangi Davlat Kengashi tashkil etiladi va 1927-yil 6-iyulda ish boshlagan.

Shuningdek

Davlat kengashi rahbarlarining roʻyxati
Turkiya Davlat kengashi raislari roʻyxati

Manba

↑ „II. Meşrutiyet Döneminde Danıştay (Şura-yı Devlet), Erkan Tural, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, V:13, 2006, sayfa: 79-89“. 17 mayıs 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 mayıs 2010.
↑ „1868'den 1922'ye Şura-yı Devlet Reisleri, Fethi Gedikli“. 20 şubat 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 mayıs 2010.

[1] „II. Meşrutiyet Döneminde Danıştay (Şura-yı Devlet), Erkan Tural, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, V:13, 2006, sayfa: 79-89“. 17 mayıs 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 mayıs 2010.

[2] „1868'den 1922'ye Şura-yı Devlet Reisleri, Fethi Gedikli“. 20 şubat 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 mayıs 2010.

[1]

[2]