Vach
| sanskr. वाच् | |
|---|---|
| Mifologiya | hind |
| Taʻsir doirasi | inson nutqi |
| Otasi | Kama |
| Bogʻliq personajlar | Indra, Mitra, Varuna, Agni, Soma |
| Izohlar | Rigveda |
Vach (sanskr. वाच्, IAST: vāc, harflar. „nutq“, „soʻz“) yoki Vak — hind mifologiyasida nutq ma’budasi, nutqning timsoli.
„Rigveda“dagi bitta madhiya Vachga bagʻishlangan (RV X, 125)[1], unda uning nomi bevosita ishlatilmaydi, lekin maʻbuda nomiga doimiy ovozli ishoralar qilingan[2]. Anukramani soʻzlariga koʻra, ushbu oʻzini maqtash madhiyasining muallifi Vachning oʻzi hisoblanadi. Osmon, yer, suv, dengiz — Vachning yashash joylari deyiladi. U osmondan baland va yerdan kengroq butun olamlarga yetib boradi. Koʻpincha ma’buda boylikning bekasi sifatida ta’kidlanadi. U boylikni sevgan kishilariga beradi va shuningdek, kuchli, dono, brahman yoki rishi boʻlishga yordam beradi. Aynan Vach odamlar oʻrtasida tortishuvlarni keltirib chiqaradi. U Indra, Mitra, Varuna, Agni, Soma va boshqa xudolar bilan bogʻlangan, ularning malikasi, xudolar tomonidan yaratilgan ilohiy deb ataladi[3].
Ammo Vach „Rigveda“dan keyingi davrda syujetlarda qatnashadigan va oilaviy aloqalarga ega boʻlgan toʻliq huquqli qahramonga aylanadi. U Atharvavedada Viraj nomi bilan tanilgan va Kamaning qizi. Ammo Sayananing fikriga koʻra, Vach rishi Ambhrinaning qizi[4]. „Atharva-veda“ davridan beri Vach kosmogonik harakatlar bilan bogʻliq. Shunday qilib, u „Shatapatha Brahmana“da Prajapati xotinlaridan biri boʻlib, uning yordami bilan suv yaratgan. Vishvakarmanda Vachaspati epiteti, ya’ni „soʻz hukmdori“, u „Mahabharata“ va „Tayittiriya Brahmana“da Vedalarning onasi[5].
Epik davrda Vach donolik va notiqlik ma’budasiga aylanadi, u daryo ma’budasi Sarasvati nomi bilan tanilgan va Braxmaning turmush oʻrtogʻi ekanligi aytiladi. Uning otasi bir xil Braxma („Bhagavata-purana“) yoki Daksha („Padma-purana“) hisoblanadi. Ma’buda ishtirokidagi eng mashhur syujet shundan iboratki, Gandxarvalar Somani oʻgʻirlab ketishadi, uni xudolar va rishilar Vach evaziga sotib olishadi va u oʻz taklifi bilan buning uchun ayolga aylantirilgan[6].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ригведа. Мандалы IX—X. / Подг. изд. Т. Я. Елизаренкова. — М.: Наука, 1999. — С. 282—283.
- ↑ Топоров В. Н. Об одном примере звукового символизма (Ригведа Х, 125) // «Poetics» II. The Hague; Paris; Warszawa, 1966. — P. 75—77.
- ↑ Мифы народов мира / Ред. С. А. Токарев. — М.: Советская энциклопедия, 1991. — Т. 1. — С. 219—220.
- ↑ Ригведа. Мандалы IX—X. / Подг. изд. Т. Я. Елизаренкова. — М.: Наука, 1999. — С. 523.
- ↑ Dowson J. A. Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, Geography, History and Literature. — London, 1928. — P. 329.
- ↑ Dowson J. A. Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, Geography, History and Literature. — London, 1928. — P. 330.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Brown W. N. The creative role of the goddess Vāc in the Rig Veda // Pratidānam: Festschrift F. B. J. Kuiper. The Hague; Paris, 1968. P. 393—398.