Vardak viloyati

Vardak viloyati
میدان وردک
; ;
Viloyat
Tarkibida	Afgʻoniston
Maʼmuriy markazi	Maydon Shahr
Hokim	Muhammad Aminjon
Hokim oʻrinbosari	Sher Ahmad Ammar
Rasmiy tili	pushtun, dariy
Aholi (2021)	671 817 kishi
Dinlar tarkibi	islom
Maydoni	10 348 km²
Balandligi; dengiz sathidan; Baland choʻqqisi	; ; Gurbut togʻi 2900m m
Vaqt mintaqasi	+4:30
Qisqacha	AF-WAR
Xaritada
34°24′0″N 68°24′0″E / 34.40000°N 68.40000°E

Vardak viloyati^[2] (pushtu: وردګ, Dari: وردگ), Vardag yoki Maydoni Vardak deb ham ataladi. Afgʻonistonning 34 viloyatidan biri boʻlib, Afgʻonistonning markaziy mintaqasida joylashgan. Sakkiz tumanga boʻlingan va taxminan 500 ming aholiga ega^[3]. Viloyat markazi Maydon Shahr, viloyatdagi eng zich tuman Saydobod tumanidir. Vardak oʻzining mashhur baland choʻqqilaridan biri (Shoh Fuladiy) nomi bilan mashhur.

2021-yilda Tolibon 2021-yilgi hujum paytida viloyat ustidan nazoratni qoʻlga kiritgan.

Tarixi

Kommunistik davrda Vardak aholisi kommunistik hukumatga jiddiy yordam koʻrsatmagan^[4]. Vardak viloyati Afgʻonistondagi fuqarolar urushi davrida Kobulga yaqinligi va qishloq xoʻjaligi yerlari tufayli muhim ahamiyatga ega boʻlgan. Hududda Hizb-i Vahdatning muhim ishtiroki boʻlgan. Hududning katta qismi 1995-yilning qishida Tolibon tomonidan bosib olingan^[4]. Bunda Maydon Shahr terror nishoni boʻlgan Tolibonning Kobulga borishdagi asosiy yoʻli boʻlib qolmoqda.

2008 va 2009-yillarda Vardakda xavfsizlik bilan bogʻliq vaziyat keskin yomonlashgan. Muhammad Usmon Tariq Ilyosning hisobotiga koʻra, 2008-yil oxiriga kelib Logar ham, Vardak ham amalda Tolibon nazorati ostida boʻlgan^[4]. 2009-yil aprel holatiga koʻra, Ichki ishlar vazirligi butun viloyatni „Yuqori xavf“ roʻyxatiga kiritgan^[5].

2017-yil oktabr oyida AQSh kuchlari 1-batalyonning 87-piyoda polki va 10-maxsus operatsiyalar guruhidan iborat boʻlgan qoʻshinlar viloyatni Tolibon nazoratidan olib tashlash uchun hujum boshlaydi.

2019-yil 21-yanvar kuni Tolibonning viloyatdagi harbiy baza va politsiya oʻquv markaziga hujumi natijasida 125 nafar NDS zobiti halok boʻlgan. Kamida 30 kishi yaralangani xabar qilingan. Hujum butun mamlakat boʻylab har kuni kuchli zoʻravonlik kechayotgan davrda sodir boʻlgan^[6].

Vardak viloyatidagi AQSh askari, 2011-yil

Geografiyasi

Vardak viloyati – Afgʻonistonning markaziy va sharqiy mintaqasida joylashgan; shimoli-sharqda Parvon, sharqda Kobul va Logar, janubda Gʻazni va gʻarbda Bomiyon bilan chegaradosh. Vardak viloyatining markazi Maydon Shahr boʻlib, Kobuldan taxminan 35 km uzoqlikda joylashgan. Shaharda 9934 kishi istiqomat qiladi. Aholisining aksariyati qishloq joylarda yashaydi. Aholi eng zich joylashgan hududlar Kobul-Qandahor shossesi boʻyida joylashgan. Viloyatning qolgan qismida aholi soni kam, qishloqlar irrigatsiya va suv manbalari mavjud boʻlgan hududlarda toʻplangan.Unai va Hajigak kabi dovonlar mavjud.

Iqtisodiyot va sanoati

Sanoat jihatidan viloyatda bitta marmar zavodi ishlab turibdi, viloyat markazida va Saydobod tumanida marmar konlari mavjud boʻlsa-da, hukumat taqiqi tufayli hozirda qazib olinmayapti. Tijorat faoliyatining asosiy qismi Maydon Shahrdadir. Vardak qishloq xoʻjaligi va chorvachilik mahsulotlari savdosi bilan bogʻlangan boʻlsa-da, tosh qazish ham bu hududda rivojlanayotgan soha hisoblanadi. Maydon shahrliklar koriz tozalash va taʼmirlashda usta boʻlib, shu maqsadda mamlakatning boshqa hududlariga ham boradi. Vardakda neft, temir, yoqut va zumrad kabi koʻplab tabiiy resurslar mavjud.

Qishloq xoʻjaligi Vardak viloyatidagi uy xoʻjaliklarining 43 foizi uchun asosiy daromad manbai hisoblanadi. Viloyatda qishloq xoʻjaliklarining beshdan toʻrt qismi (79 %) qishloq xoʻjaligi yerlari yoki tomorqalariga egalik qiladi yo ularni boshqaradi. Biroq, viloyatdagi uy xoʻjaliklarining qariyb toʻrtdan bir qismi (24 %) savdo va xizmat koʻrsatish sohalaridan daromad oladi va uy xoʻjaliklarining qariyb yarmi (45 %) qishloq xoʻjaligidan tashqari mehnat orqali daromad oladi.

Taʼlim

Vardak viloyatida umumiy savodxonlik darajasi 25 % ni tashkil qiladi. Viloyatda 251 ta boshlangʻich va oʻrta taʼlim maktabida 105 ming 358 oʻquvchi taʼlim oladi. Ushbu maktablarda 2909 nafar oʻqituvchi dars beradi^[7].

Demografiyasi

2021-yil holatiga koʻra, Vardak viloyatining umumiy aholisi taxminan 671 817 kishini tashkil qilgan^[3]. Viloyatda asosan pushtunlar (70%), shia hazoralari va sunniy tojiklar aholining katta qismini tashkil qiladi. Tojiklar asosan viloyatning shimoliy tumanlarida, hazoralar esa viloyatning gʻarbiy qismida istiqomat qiladi. Viloyatda, shuningdek, etnik ozarbayjonlar boʻlgan va shia islomiga eʼtiqod qiluvchi kichik qizilboshlilar yashaydi^[8]^[9].

Tumanlari

**Vardak viloyati tumanlari**
Tuman	Markaz	Aholi^[3]	Hudud^[10]	Izohlar
Chaki Vardak	Chaki Vardak	97 059	1273
Mirdad kuni	Miran	35 687
Hiso-I-Avali Bihsud		42 582
Jag‘atu		52 585		2005-yilda Gʻazni viloyatidan koʻchirilgan
Jalrez		60 966
Markazi Bihsud	Behsud	137 208
Maydon Shahr	Maydon Shahr	46 611
Nirx		65 562
Saydobod	Saydobod	133,5773	1163

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 „د نږدې شلو ولایاتو لپاره نوي والیان او امنیې قوماندانان وټاکل شول“ (2021-yil 7-noyabr). 2021-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.
↑ „Wardak“. Office of the President of Afghanistan.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 „Estimated Population of Afghanistan 2021-22“. National Statistic and Information Authority (NSIA) (2021-yil aprel). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-iyun.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Elias, Mohammed Osman Tariq „The Resurgence of the Taliban in Kabul, Logar and Wardak“, . Decoding the New Taliban: Insights from the Afghan Field Giustozzi: . Hurst & Company, 2009. ISBN 978-1-85065-961-7.
↑ British Broadcasting Corporation.
↑ Taliban Attack on Afghan Military Base and Police Training Center Kills 12 21 January 2019.
↑ „Ministry of Rural Rehabilitation and Development“. Mrrd.gov.af (2012-yil 4-avgust). Qaraldi: 2012-yil 15-avgust.
↑ „Maydan Wardak Province“. Understanding War. Qaraldi: 2013-yil 25-sentyabr.
↑ „Mayden Wardak Provincial Overview“. Program for Culture & Conflict Studies. Naval Postgraduate School. Qaraldi: 2021-yil 24-iyun.
↑ Afghanistan Geographic & Thematic Layers

Havolalar

Vardak viloyati urushni oʻrganish instituti talqinida
Vardak viloyati dengiz aspiranti talqinida

[azamnews-1] 1,0 ^1,1 „د نږدې شلو ولایاتو لپاره نوي والیان او امنیې قوماندانان وټاکل شول“ (2021-yil 7-noyabr). 2021-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.

[2] „Wardak“. Office of the President of Afghanistan.

[nsia-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 „Estimated Population of Afghanistan 2021-22“. National Statistic and Information Authority (NSIA) (2021-yil aprel). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-iyun.

[Elias-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Elias, Mohammed Osman Tariq „The Resurgence of the Taliban in Kabul, Logar and Wardak“, . Decoding the New Taliban: Insights from the Afghan Field Giustozzi: . Hurst & Company, 2009. ISBN 978-1-85065-961-7.

[5] British Broadcasting Corporation.

[6] Taliban Attack on Afghan Military Base and Police Training Center Kills 12 21 January 2019.

[mrrd-7] „Ministry of Rural Rehabilitation and Development“. Mrrd.gov.af (2012-yil 4-avgust). Qaraldi: 2012-yil 15-avgust.

[understandingwar-8] „Maydan Wardak Province“. Understanding War. Qaraldi: 2013-yil 25-sentyabr.

[nps-9] „Mayden Wardak Provincial Overview“. Program for Culture & Conflict Studies. Naval Postgraduate School. Qaraldi: 2021-yil 24-iyun.

[10] Afghanistan Geographic & Thematic Layers

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]