Winston Smith (1984)
| Winston Smith | |
|---|---|
| 1984 obrazi | |
| Ilk bora koʻringan | 1984 (1949) |
| Muallif(lar) | George Orwell |
| Jonlantirgan(lar) |
Richard Widmark (1953) Peter Cushing (1954) Edmond O'Brien (1956) John Hurt (1984) |
| Umumiy maʼlumotlar | |
| Mansubligi |
Yuqori partiya birodarlik |
| Aloqador boshqa obraz(lar) | Juliya |
| Millati | Britaniyalik/Okeaniyalik (filmda) |
Winston Smith – George Orwellning distopik romanida keltirilgan qahramon. 1949-yilda yozilgan ushbu asar 1945-46-yillarda tugʻilganligi aytiladi. „1984“ kitobida Winston oddiy bir odam sifatida tasvirlangan boʻlib, oʻquvchi uni osongina tanib olishi mumkin boʻlgan „markaziy koʻz“ sifatida ishlatilgan[1].
Obraz tahlili
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Winston Smith Haqiqat vazirligining Hujjatlar boʻlimida ishlaydi, u yerda uning vazifasi doimiy ravishda oʻzgarib turadigan partiya siyosatiga mos kelishi uchun tarixiy hujjatlarni qayta yozishdan iborat. Bu jarayon gazeta maqolalarini qayta koʻrib chiqish va fotosuratlarni tahrir qilishni, asosan, „odammaslarni“ olib tashlashni oʻz ichiga oladi. Tarixni qayta yozish mexanizmlari bilan yaqin aloqada boʻlganligi sababli, Winston Smith partiya va uning haqiqat monopoliyasi haqida shubhalarini oʻzida saqlaydi. Winston har doim teleekran oldiga yaqinlashganda, uni „6079 Smit W“ deb atashadi.
Winston „Yuqori Partiya“ aʼzosi boʻlgan sirli ayol, Juliya bilan uchrashadi, u ham partiyaning siyosatiga nisbatan norozilik bildiradi va ular sevishganlarga aylanadilar. Tez orada Winston O’Brien bilan bogʻlanadi, u ichki partiya aʼzosi boʻlib, Winston uni yashirincha partiya diktaturasini agʻdarishga qaratilgan „Birodarlik“ qarshilik tashkiloti aʼzosi deb hisoblaydi. Ularning fikriga koʻra, ular oʻzlarini ruhan uchrashgan deb oʻylab, OʻBrien bilan shaxsiy ravishda uchrashishadi va Okeaniya davlatining asosiy dushmani va „Birodarlik“ lideri Emmanuel Goldshteyn tomonidan yozilgan bir kitobni olishadi. Faqat ushbu kitobni oʻqib chiqqanlaridan keyingina ular toʻliq huquqli aʼzolar boʻladilar.
Biroq, OʻBrien aslida "Fikr politsiyasi"ning agenti boʻlib chiqadi va Winston yetti yil (yoki ular shunaqa hisoblashadi) davomida kuzatuv ostida boʻlgan. Tez orada Winston va Juliya hibsga olinadi. Winston qoʻlga olinganida qarshilik koʻrsatadi va OʻBrien qoʻlida bir necha oy davomida dahshatli qiynoqlarga dosh beradi. Ammo uning ruhi „101-xona“ga olib borilib, oʻzining eng katta qoʻrquvi —kalamushlar tomonidan yeb qoʻyilish ehtimoli bilan uchrashganda, nihoyat buziladi. Agar u partiyaga qarshi chiqishda davom etsa, ushbu tahdid haqiqatga aylanishi mumkin edi, Shuning uchun Winston Juliyaga xiyonat qiladi va partiyaga sodiq b’lishda davom etadi. Qarshilik yoki mustaqil fikrlashning har qanday imkoniyati yoʻq qilinadi, Winston 2 + 2 = 5 kabi haqiqatni qabul qilishga majbur qilinadi, qaysiki bu atama haqiqat yoki fakt haqidagi ideologiyaga itoat qilishni anglatadi. Roman oxirida, OʻBrienning qiynoqlari Winstonni partiyaga soʻzsiz itoatkor qilib qoʻyadi, yani u chin dildan „Katta Birodar“ni sevadi.
U ulkan yuzga tikildi. Qora mo‘ylov ostida qanday tabassum yashiringanligini tushunish uchun unga qirq yil kerak bo'ldi. Ey, shafqatsiz, keraksiz tushunmovchilik! Ey, mehribon yurakdan o'zini chetga surib tashlagan mustaqil, o'z-o'ziga ishongan o'jar! Ikki jin hidi bilan to'yingan yoshlar uning burunining ikki tomonidan oqdi. Ammo hammasi joyida edi, kurash tugadi. U o'z ustidan g'alaba qozongan edi. U "Katta Birodar"ni sevardi.
— VI bob, "1984"
Partiyaga toʻliq taslim boʻlish va boʻysunishdan tashqari, Winstonning taqdiri romanda ochiqlanmagan. Winston „Katta Birodar“ni sevishini tan olganida, u jamoat sudida chiqish va qatl etilishini orzu qiladi; ammo, romanning oʻzi „Winston“ hali ham „Kashtan daraxti kafesi“da boʻlib, „Katta Birodar“ yuzini kuzatishi va unga sigʻinishi bilan yakunlanadi.
Shaxsiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Winston kitobning boshida 39 yoshda ekanligi aytilgan. Boshqa asosiy qahramonlar kabi, u ham chekuvchi va ichuvchi (uning jin va tamakisi Tashqi Partiya aʼzolari uchun mavjud boʻlgan past sifatli „G‘alaba“ brendi). Kitob oxirida uning uzoqlashib ketgan Ketrin ismli xotini borligi aytiladi. Winstonning oyogʻining orqa tomonida varikoz yarasi bor, bu esa uning yashayotgan qashshoqlik hissini kuchaytiradi.
Winstonning qiziquvchan va intellektual tabiati bor (bu oxir-oqibat uni partiya nigohiga tushiradi). Unda oʻtmishdagi narsalar va sheʼriyatga nisbatan muhabbat va qiziqish uygʻonadi. Yuliya bilan ishqiy munosabatlarini boshlashdan oldin ham, u oʻziga zarar yetkazmaydigan unga kundalik va antiqa marjon uzugini sotadigan janob Charrington bilan oʻzaro yaqin munosabatlarni rivojlantiradi. Shuningdek, u Winstonni shunga oʻxshash yoʻqotilgan sheʼrlarni izlashga undab „Apelsinlar va limonlar“ deya koʻpchilik tomonidan unutilgan qoʻshiqni tanishtiradi.
Gʻoyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Winston romanda londonlik deya taʼriflangan. Uning ismi odatda Winston Churchilldan olinganligi va keng tarqalgan Smith familiyasidan kelib chiqqan deb qaraladi[2]. Shuningdek, uning obrazi Arthur Koestlerning "Kunduzgi zulmat" romanidagi Rubashov qahramonidan ilhomlanilgan, ayniqsa, uning soʻroq qilishdagi javoblari va reaktsiyalari[3].
Boshqa manbalarda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Smithning obrazi radio, televizor va filmda roman adaptatsiyalarida paydo boʻlgan.
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Birinchi marta bu rolni 1949-yil 27-avgustda NBC’ning NBC University Theater uchun radio adaptatsiyasida gavdalantirgan aktyor Devid Niven edi.
- Richard Widmark 1953 yil 26-aprelda "United States Steel Hour"da ABC radiosida Smittni oʻynagan.
- 1953-yil 21-sentabrda „Studio One“ epizodida Smith Eddi Albert tomonidan oʻynalgan.
- 1954-yilda BBC One’dagi „Nineteen Eighty-Four“ da Smith Piter Kushing tomonidan oʻynalgan.
- 1955-yilgi Avstraliya „Lux Radio Theatre“ adaptatsiyasida Vinsent Prais Smithni ijro etgan.
- 1956-yil filmida Smith Edmund OʻBrien tomonidan oʻynalgan.
- 1965-yilda BBC Home Service’da efirga uzatilgan dramatizatsiya Patrick Troughton tomonidan ovoz berilgan.
- Garri Uotson 1967-yilgi uch qismdan iborat BBC Radio 4 adaptatsiyasida rolda qatnashgan.
- Jon Xurt 1984-yilgi film adaptatsiyasida Smithni ijro etgan.
- Kristofer Eklston 2013-yilgi ikki qismli BBC Radio 3 dramatizatsiyasida rolda oʻynagan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Gottlieb, Erika. The Orwell Conundrum: A Cry of Despair or Faith in the Spirit of Man?. Ottawa, Canada: Carleton University Press, 1992 — 56-bet. ISBN 0-88629-175-5.
- ↑ Thompson, Luke, The Last Man: George Orwell's 1984 in Light of Friedrich Nietzsche's Will to Power (PDF), 20 February 2009da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 6 May 2008.
- ↑ Mizener, Arthur (1949), „Truth Maybe, Not Fiction“, The Kenyon Review, 1 (4): 685.