Kontent qismiga oʻtish

Xalqaro regbi kengashi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Xalqaro regbi kengashi
Turi sport federasiyasi
Ishga tushgan sanasi 1886-yil
Joylashuvi Republic of IrelandDublin
Rais Angliya Bill Bomont
Aʼzolari 99 ta milliy federasiyalar
Vebsayti world.rugby
Til(lar)i Ingliz, ispan, fransuz

Xalqaro regbi kengashi — regbi (regbi-15) va regbi-7 bo‘yicha asosiy boshqaruv organi hisoblanadi. Xalqaro federasiyaning rasmiy tili ingliz tili bo‘lgani uchun tashkilot World Rugby deb ataladi. Xalqaro federasiyaga 2014-yil noyabr oyida bu nom berilgan; Bundan oldin u International Rugby Board (IRB) — 1998-yildan — 2014-yilgacha va International Rugby Football Board (Xalqaro regbi-futbol kengashi) — 1886-yilda tashkil etilganidan 1998-yilgacha shu nomda ifodalandi.

Dastlab, organ tarkibiga uchta regbi ittifoqi - Irlandiya, Uyels va Shotlandiya vakillari kirgan. Ingliz regbi ittifoqi tashkilot faoliyatida 1890-yildan buyon ishtirok etib keladi[1][2]. Kengash hozirgi nomini 1998-yilda olgan[3]. Tashkilotning bosh qarorgohi Irlandiyaning Dublin shahrida joylashgan[4].

Kengash 99 ta doimiy va 20 ta assosiasiyalangan a’zolardan iborat[5]. Tashkilot — regbi olamidagi eng daromadli musobaqa — Jahon kubogini tashkillashtirib beradi[6].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1885-yilgacha regbi-15 qoidalari Angliyada sportning asoschisi sifatida chop etilgan. Biroq, 1884-yilgi Millatlar uyi kubogi doirasida bo‘lib o‘tgan Angliya va Shotlandiya o‘rtasidagi bahslashuv Shotlandiyaning navbatdagi kubok qur’asida ishtirok etishdan bosh tortishiga olib keldi[1]. Natijada Irlandiya, Uyels va Shotlandiya regbi uyushmalari o‘yinning yagona qoidalarini tasdiqlovchi xalqaro tashkilotni shakllantirish bo‘yicha kelishuvga erishdilar. Tomonlarning birinchi uchrashuvi 1886-yilda Dublinda bo‘lib o‘tgan, biroq rasmiy qaror qabul qilinmagan. Keyingisi 1887-yil dekabr oyida Manchesterda bo‘lib o‘tgan, unda yangi kengashning dastlabki to‘rtta qoidasi imzolangan. Angliya mansabdorlari kelishuvda ishtirok etishdan bosh tortishadi, chunki ular kengash tomonidan taklif qilingan qarorlarni qabul qilishda ishtirok etish darajasidan qoniqmadilar. Bundan tashqari, Angliya regbi ittifoqi kengashni ta’sis organi sifatida tan olishdan bosh tortdi[7]. Bu esa o‘z navbatida Angliya terma jamoasi bilan xalqaro o‘yinlardan chetlashtirilishiga olib keldi. Shunday qilib, kengash a’zolari 1888 va 1889-yillarda ingliz jamoalari bilan to‘qnashishmadi[7]. 1890-yilda Angliya oltita ovoz bilan kengashga qo‘shildi, qolgan a’zolarda esa atigi ikkita ovoz bor edi[8]. O‘sha yili kengash tomonidan regbi-15ning birinchi xalqaro qoidalari ovoza qilindi[9].

1893-yilda regbi kengashi havaskor va professionallarga bo‘linishiga duch keldi, bu hammaga ma’lum bo‘lgan  Buyuk parchalanish (ingl. Great Schism) deb nomlandi. Proletariat vakillari o‘yin oqimiga kirib kelganidan so‘ng, klublar o‘yinchilarga asosiy ish joyida olmagan daromadlarini to‘lay boshladilar[10]. Kamberlend okrugi ittifoqi o‘yinchilarni jalb qilish maqsadida moliyaviy rag‘batlanishdan foydalangani uchun raqib klub ustidan shikoyat qildi. Lankashir va Yorkshirdagi yetakchi klublar agar penaltilar qo‘llasa, Regbi Ittifoqini tark etishlarini aytishdi[10]. Natijada ushbu 22 ta klub ittifoq tarkibidan chiqib, yangi tashkilot – Shimoliy regbi futbol ittifoqini tuzdilar. Tashkilot tomonidan tasdiqlangan qoidalar hozirda regbi ligasi deb nomlanuvchi regbining yangi turini vujudga keltirdi[10].

1911-yilda Angliya ovoz berish soni oltitadan to‘rttaga qisqartirildi. 1948-yilda kengash kengaydi: unga Avstraliya, Yangi Zelandiya va Janubiy Afrika Ittifoqi vakillari qo‘shildi va har biri bittadan ovozga ega bo‘lishdi. Shu bilan birga, Angliya yana ikkita ovozni yo‘qotdi va shu tariqa Britaniya orollarining qolgan birlashmalari bilan huquqlar tenglashtirildi. 1958-yilda Janubiy yarimshar mamlakat ittifoqlari har biri qo‘shimcha ovoz oldi. Kengashga 1978-yilda Fransiya Federasiyasi a’zo bo‘ldi, 1991-yilda tashkilot hududi Argentina, Kanada, Italiya va Yaponiya vakillari tomonidan kengaytirildi[8] .

Taxminlarga ko‘ra, 1950-yillarning oxirida kengashda jahon chempionati o‘tkazish tashabbusi paydo bo‘lgan[11]. 1983-yilda Avstraliya va Yangi Zelandiya musobaqa o‘tkazish uchun buyurtma topshirgan. Keyingi yili kengash rahbariyati loyihaning maqsadga muvofiqligini o‘rganishni tashkil qildi. Bir yil o‘tgach, Parijda yig‘ilish bo‘lib o‘tdi va kengash a’zolari keyinchalik musobaqani o‘t kazishni yoqlab ovoz berishdi. Janubiy Afrikadagi ovoz berish partiyalarning muvozanatiga olib keldi, keyin inglizlar va valliylar o‘z fikrlarini o‘zgartirdilar. Natijada 10 a’zo 6 nafariga qarshi ovoz berdi[11].

Olimpiya o'yinlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Regbi-15 Yozgi Olimpiya o‘yinlarida to‘rt marta ishtirok etgan. 1924-yilda o‘tkazilgan o‘yinlar doirasidagi so‘nggi turnir g‘olibi AQSH terma jamoasi bo‘lgan. Yana bir bor yoshlar o‘rtasidagi regbi turniri namoyish tariqasida o‘tkazildi. So‘nggi paytlarda Kengash katta regbini Olimpiada dasturiga qaytarish uchun katta sa’y-harakatlarni amalga oshirdi. Regbi mansabdorlari ushbu sport turi ayniqsa dasturga kiritilgan regbi-7 XOQ mezonlariga to‘liq javob berishini ta’kidlamoqda.

Bu yo‘lda asosiy to‘siq Kengash qoidalarida nazarda tutilgan o‘yinlar orasidagi majburiy yetti kunlik tanaffusdir. Yozgi Olimpiya o‘yinlari dasturi ba’zi yo‘nalishlar (masalan, futbol) uchun biroz uzaytirilgan holda 16 kundan ortiq davom etganligi sababli, regbi turnirini o‘tkazish deyarli imkonsizdek tuyuladi. Kengashning cheklovi regbi yettiliklariga taalluqli emas, chunki o‘yin 14 daqiqa (finalda 20 daqiqa), bitta regbi 15 o‘yini esa 80 daqiqa davom etadi. Kamida 16 ta jamoa ishtirok etadigan Butunjahon regbi yettilik seriyasining barcha musobaqalari xuddi shu dam olish kunlari o‘tkazilishi mumkin.

Kengash 1995-yilda XOQning tan olingan (ingl. Recognised International Federation) xalqaro federasiyasiga aylandi. Tegishli shartnoma imzolanishi Uyels va Janubiy Afrika terma jamoalari o‘rtasidagi o‘yin oldidan Xuan Antonio Samaranch ishtirokida bo‘lib o‘tdi[12] .

Regbining jahon miqyosidagi maqomi yuzdan ortiq mamlakatlarda erkak va ellikdan ortiq ayollar musobaqalarida dalolat beradi. Regbi-7 turnirlari bitta arenada o‘tkazilishi mumkin va ularni tashkil etish ancha arzon. Bundan tashqari, kengash WADA bilan hamkorlik qiladi. Regbi-7 musobaqalari multidissiplin forumlarda ham muvaffaqiyatga erishgan. Misol uchun, Melburnda bo‘lib o‘tgan Hamdo‘stlik o‘yinlarida (2006) regbi-7 o‘yinlariga tashrif buyurganlarning soni ortganiligi bo‘yicha rekord o‘rnatgan.

Natijada kengash regbi yettiligini Yozgi Olimpiya o‘yinlari dasturiga kiritish uchun buyurtma berdi. Tashabbus XOQ tomonidan ma’qullandi va regbi bo‘yicha birinchi Olimpiya turniri 2016-yilda Rio-de-Janeyroda bo‘lib o‘tadi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Short history of rugby“ (en). Museum of Rugby. 2008-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 14-iyul.
  2. ↑ „History of Rugby“ (en). Dallas RFC. 2006-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 14-iyul.
  3. ↑ „World rugby 1951-date“ (en). Rugby Football Union. 2012-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 22-oktyabr.
  4. ↑ „IRB Organisation“ (en). International Rugby Board. 2007-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 14-iyul.
  5. ↑ „Uzbekistan welcomed as full member of IRB“ (en). 2014-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-may.
  6. ↑ „Rugby World Cup History“ (en). Rugby Football History. 2012-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 14-iyul.
  7. ↑ 7,0 7,1 „1880s“. Rugby Football History. 2012-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 15-iyul.
  8. ↑ 8,0 8,1 „History of the laws of rugby football“. Rugby Football History. 2012-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 22-oktyabr.
  9. ↑ „History of the Game“. rugby.com.au. 2005-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 15-iyul.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 „1890s“. rugbyfootballhistory.com. 2012-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 15-iyul.
  11. ↑ 11,0 11,1 „The History of RWC“. worldcupweb.com. 2006-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 28-iyul.
  12. ↑ „Rugby & The Olympic Games“. irb.com. 2006-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 28-iyul. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xalqaro_regbi_kengashi&oldid=5131423" dan olindi