Yadro dorixonasi
Yadro preparatlari yoki radiofarmpreparatlari sifatida ham tanilgan, yadro tibbiyotda oʻziga xos kasalliklarni tashxislash va davolash uchun ishlatiladigan radioaktiv moddallarni oʻz ichiga oladi.Diagnostika va davolash maqsadida qoʻllaniladigan, tarkibida aniqlangan radionuklidi bor kimyoviy qoʻshilmalar radiofarm preparatlari deyiladi.Davolash-profilaktika muassassalarida radiofarm preparatlari talabnoma orqali olinadi.Har bir RFP (radiofarm preparatlari) passporti boʻladi, unda quyidagi asosiy maʼlimotlar koʻrsatilgan boʻladi:qatʼiy koʻrsatmalar asosida soni, miqdori, tayyorlangan vaqti, yaroqlilik muddati, koʻrsatilgan vaqtga umumiy va solishtirma faoliyati, nurlanish turi va hokazo.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Radiofarm preparatlari tushunchasi birinchi marta 1960-yilda Merilend shtatining Bethesda shahridagi Milliy sogʻliqni saqlash institutida (NIH) professor Uilyam X. Briner tomonidan tasvirlangan. Janob Briner bilan bir qatorda Purdue universiteti farmatsevtika fakulteti professori boʻlgan Jon E. Kristian maqolalar yozgan.Uilyam Briner 1958-yilda NIH Radiofarmasevtika sohasini boshladi[1][2] Jon Kristian va Uilyam Briner radiofarmatsevtika vositalarini ishlab chiqish, tartibga solish va ulardan foydalanish uchun mas'ul boʻlgan asosiy milliy qoʻmitalar tarkibida faol ishlagan.
Xalqaro miqyosda ishlab chiqarishning turli modellari mavjud. Radiofarm dorixonasi odatda yirik tibbiyot markazlari yoki shifoxonalar orqali ishlaydi, tijorat markazlashtirilgan yadro dorixonalari esa abonent kasalxonalariga oʻz xizmatlarini taqdim etadi. Ular radiofarmatsevtikalarni birlik dozalari sifatida tayyorlaydilar va tarqatadilar, keyinchalik ular yadroviy dorixona xodimlari tomonidan mahalliy kasalxonalariga yetkaziladi.
Operatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Texnetium asosidagi preparatlar odatda bir necha asosiy bosqichlarni oʻz ichiga oladi. Dastlab faol texnetiy saytdagi radionuklid generatoridan olinadi, keyin u farmatsevtik komponentni oʻz ichiga olgan radioaktiv boʻlmagan toʻplamga qoʻshiladi. Ikki komponentning toʻliq bogʻlanishini taʼminlash uchun koʻrib chiqilayotgan materiallarga qarab qoʻshimcha qadamlar talab qilinishi mumkin. Ushbu protseduralar odatda toza xonada yoki izolyatorda radiatsiyadan himoyalanish va steril sharoitlarni taʼminlash uchun amalga oshiriladi.[3][4]
Pozitron emissiya tomografiyasi (PET) uchun fludeoksiglyukoza (<sup id="mwPQ">18</sup> F) eng keng tarqalgan radiofarmatsevtika boʻlib, radioaktiv komponent odatda siklotrondan olinadi.[4] Ftor-18 va boshqa koʻplab PET izotoplarining qisqa yarim umri tez ishlab chiqarishni talab qiladi. BUTR radiofarmatsevtikalari endi tez-tez xodimlarga murakkablik va nurlanish dozalarini kamaytirish uchun avtomatlashtirilgan kompyuter tomonidan boshqariladigan tizimlar tomonidan ishlab chiqariladi.[5]
Trening va tartibga solish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Radiofarmatiya qattiq tartibga solinadigan sohadir, chunki u bir nechta regulyatorlar va qonunlar nazorati ostida boʻlishi mumkin boʻlgan bir nechta amaliyot va sohalarni birlashtiradi. Bularga xodimlarning ionlashtiruvchi nurlanishning kasbiy taʼsiri, dori-darmonlarni tayyorlash, bemorlarning ionlashtiruvchi nurlanish taʼsiri, radioaktiv materiallarni tashish va ionlashtiruvchi nurlanishning atrof-muhitga taʼsiri kiradi.[6] Turli xil meʼyoriy hujjatlar "sovuq" (radioaktiv boʻlmagan) toʻplamlarni ishlab chiqarishdan tortib, yakuniy mahsulotlarni sotish va tarqatishgacha boʻlgan radiofarmatsevtikaning turli bosqichlarini qamrab olishi mumkin.[7]
Yadroviy eczanelerde ishlaydigan xodimlar yaxshi ishlab chiqarish amaliyoti, radiatsiya xavfsizligi muammolari va aseptik dozalash boʻyicha keng qamrovli treningni talab qiladi. Qoʻshma Shtatlarda vakolatli yadro farmatsevti toʻliq malakali farmatsevt boʻlishi va yadro farmatsiyasi amaliyotida qoʻshimcha taʼlim va malakaga ega boʻlishi kerak.[8] Yevropa Ittifoqining bir nechta direktivalari radiofarmatsevtikalarni dori vositalarining maxsus guruhi sifatida qamrab oladi, ular keng turdagi ishlab chiqaruvchilar va jalb qilinishi mumkin boʻlgan xodimlar guruhlarini aks ettiradi.[9] Buyuk Britaniyada malakali farmatsevtlar tegishli tayyorgarlikdan oʻtgan klinik olimlar yoki texnologlar bilan birga jalb qilinishi mumkin.[10]
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yadro tibbiyoti
- Dorixona
- Radiofarmakologiya
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Shaw, SM; Ice, RD (2000-yil mart). „Nuclear pharmacy, Part I: Emergence of the specialty of nuclear pharmacy“ (PDF). Journal of Nuclear Medicine Technology. 28-jild, № 1. 8–11, quiz 20-bet. PMID 10763775.
{{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|date=(yordam) - ↑ Troy, David B.. Remington: The science and practice of pharmacy, 21st, Philadelphia, PA: Lippincott, Williams & Wilkins, 2005 — 1915-bet. ISBN 9780781746731.
- ↑ „Radiopharmaceuticals“, The International Pharmacopoeia, 6th, WHO, 2016.
- ↑ 4,0 4,1 IAEA „Annex II Radiopharmaceuticals: Production and Availability“, . Nuclear Technology Review. Vienna: International Atomic Energy Agency, 2007 — 60-bet.
- ↑ Jacobsen, Mark S „PET Radiochemistry and Radiopharmacy“, . PET/CT and PET-MRI in Oncology : a practical guide Peller: . Berlin: Springer, 2012 — 19–30-bet. DOI:10.1007/174_2012_703. ISBN 978-3-642-01138-2.
- ↑ Ballinger, James R „Hospital Radiopharmacy in the UK“, . A history of radionuclide studies in the UK McCready: . Springer, 2016 — 129–134-bet. DOI:10.1007/978-3-319-28624-2_17. ISBN 978-3-319-28623-5.
- ↑ IAEA. Operational guidance on hospital radiopharmacy: a safe and effective approach. Vienna: International Atomic Energy Agency, 2008. ISBN 978-92-0-106708-1.
- ↑ „10 CFR 35.55 Training for an authorized nuclear pharmacist.“. NRC (2015). Qaraldi: 5-yanvar 2017-yil.
- ↑ Verbruggen, Alfons; Coenen, Heinz H.; Deverre, Jean-Robert; Guilloteau, Denis; Langstrom, Bengt; Salvadori, Piero A.; Halldin, Christer (9-avgust 2008-yil). „Guideline to regulations for radiopharmaceuticals in early phase clinical trials in the EU“ (PDF). European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging. 35-jild, № 11. 2144–2151-bet. doi:10.1007/s00259-008-0853-7. PMID 18690437. 2023-05-25da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2023-05-25.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „What does a Radiopharmacist do?“. BNMS. Qaraldi: 5-yanvar 2017-yil.