Yadroviy maʼlumotlar
 | Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. |
 | Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. |
Yadroviy maʼlumotlar – bunda atomlar yadrolari ishtirokidagi turli jismoniy oʻzaro taʼsirlarning oʻlchangan miqdorining ehtimolligini ifodalaydi. U parchalanish va sintez reaktor hisoblari, ekranlash va radiatsiyaviy himoyani hisoblash, tanqidiylik xavfsizligi, yadroviy qurollar, yadro fizikasi tadqiqotlari, tibbiy radioterapiya, radioizotop terapiyasi va diagnostikalar, zarracha tezlatgichlarini loyihalash va faoliyatini yuritilishi, geologik va ekologik ishlar, radioaktiv chiqindilarni utilizatsiya qilish hisoblari va kosmik sayohat hisoblar kabi koʻplab modellar va simulyatsiyalarga asosiy maʼlumotlarni taqdim etish orqali bunday oʻzaro taʼsirlarning mohiyatini tushunish uchun ishlatiladi.
U yadro fizikasi va yadroviy dasturlarga tegishli barcha eksperimental maʼlumotlarni birlashtirib beradi. U koʻp sonli fizik miqdorlarni oʻz ichiga oladi, misol uchun, tarqalish va reaksiya kesimlari (ular odatda energiya va burchak funksiyalari deyiladi), yadro tuzilishi va yadroviy parchalanish parametrlari va boshqalar. U neytronlar, protonlar, deytronlar, alfa zarralar va laboratoriyada ishlov berilishi mumkin boʻlgan deyarli barcha yadro izotoplarini oʻz ichiga oladi.
Yuqori sifatli yadroviy maʼlumotlarga muhtoj boʻlishning ikkita asosiy sabablari mavjud: yadro fizikasining nazariy modelini ishlab chiqish va radiatsiya va yadro energiyasini oʻz ichiga olgan ilovalarasosiy sababi hisoblanadi. Koʻpincha bu ikki jihat oʻrtasida oʻzaro bogʻliqlik bor, chunki bu ilovalar koʻpincha muayyan nazariy sohalarda tadqiqotlarni ragʻbatlantiradi va nazariya yangi yoki takomillashtirilgan texnologik gʻoyalarga olib kelishi mumkin boʻlgan miqdorlar yoki hodisalarni oldindan aytib berish uchun ishlatilishi mumkin[1].
Yadroviy maʼlumotlarni baholash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jamiyatni himoya qilishda zarur boʻlgan sifat darajasini taʼminlash uchun yadroviy maʼlumotlarning eksperimental natijalari vaqti-vaqti bilan yadroviy maʼlumotlar kutubxonasini yaratish uchun Yadro maʼlumotlari tashkiloti tomonidan baholanadi. Ushbu tashkilotlar kutubxonalarni nashr etishdan oldin bir nechta oʻlchovlarni koʻrib chiqadi va eng yuqori sifatli oʻlchovlarni kelishib oladi. Oʻlchovsiz yoki juda murakkab maʼlumotlar rejimlari uchun quyidagi yadro modellarining parametrlari olingan maʼlumotlar tanqidiy tajribalar bilan mos kelgunga qadar toʻgʻirlanadi. Baholash natijasi deyarli hamma joyda Evaluated Nuclear Data File (ENDF) formatida maʼlumotlar fayllari toʻplami koʻrinishida saqlanadi. Ushbu fayllar hajmini yaroqli saqlash uchun ular maxsus narsalar (masalan, NJOY) yordamida nuqtaviy maʼlumotlarga qayta tiklanadigan haqiqiy maʼlumotlar jadvallari va rezonans parametrlarining kombinatsiyasini oʻzida saqlaydi. Yadro maʼlumotlarini baholash mana shunday tartibda sodir boʻladi.
Yadroviy maʼlumotlar tashkilotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yadroviy reaksiyalar maʼlumotlar markazlarining xalqaro tarmogʻi (NRDC) Xalqaro atom energiyasi agentligi homiyligidagi yadroviy maʼlumotlar markazlarining butun dunyo boʻylab hamkorligini tashkil qiladi. Tarmoq butun dunyo boʻylab yadroviy reaksiyalar maʼlumotlarini toʻplash, toʻplash va tarqatishni muvofiqlashtirish uchun tashkil etilgan.
- Kesimlarni baholash boʻyicha ishchi guruhi (CSEWG) Amerika Qoʻshma Shtatlari va Kanadaning Yadro maʼlumotlari milliy tashkilotidir. Bu ENDF/B faylini ishlab chiqaruvchi milliy laboratoriyalar, sanoat va universitetlarning hamkorlikdagi saʼy-harakatlari.
- Joint Evaluated Fission and Fusion File (JEFF) tashkiloti Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkilotining (OECD) Yadro energiyasi agentligi (NEA) aʼzolaridan iborat. Ular JEFF faylini ishlab chiqaradilar, u ham universal ENDF formatida.
- Yaponiya Yadroviy Maʼlumotlar Qoʻmitasi (JNDC) Yaponiyaning Yadroviy Maʼlumotlar Kutubxonasini (JENDL) boshqaradi. Ushbu saʼy-harakatlar Yaponiya Atom energiyasi agentligi (JAEA) qoshidagi Yadro maʼlumotlar markazi orqali muvofiqlashtiriladi.
ENDF/B fayllarining nashrlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]ENDF/B fayllarining tarixiy nashrlari quyida jamlangan.
| Fayl versiyasi | Chiqarilgan sana[2] |
|---|---|
| ENDF/BI | 1968-yil |
| ENDF/B-II | 1970-yil |
| ENDF/B-III | 1972-yil |
| ENDF/B-IV | 1974-yil |
| ENDF/BV | 1978-yil |
| ENDF/B-VI | 1990-yil |
| ENDF/B-VII | 2006-yil |
| ENDF/B-VII.1 | 2011[3] |
| ENDF/B-VIII | 2018[4] |
JEFF fayllarining tarixiy nashrlari quyida jamlangan.
| Fayl versiyasi | Chiqarilgan sana[5] |
|---|---|
| JEF-2.2 | 1992-yil |
| JEFF-3.0 | 2002-yil |
| JEFF-3.1 | 2005-yil |
| JEFF-3.1.1 | 2009-yil |
| JEFF-3.1.2 | 2011-yil |
| JEFF-3.2 | 2014-yil |
| JEFF-3.3 | 2017-yil |
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yadro reaksiyasi
- Yadroviy kuch
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- XSPlot onlayn yadro kesma plotter
- Yadroviy reaksiya maʼlumotlar markazlarining xalqaro tarmogʻi (NRDC)
- ENDF formatlari bilan tanishish
- IAEA yadroviy maʼlumotlar boʻlimi: Yadroviy maʼlumotlar xizmatlari
- Milliy yadroviy maʼlumotlar markazi: Brookhaven milliy laboratoriyasi
- JAEA yadroviy maʼlumotlar markazi
- Birgalikda baholangan parchalanish va sintez fayli (JEFF)
- Kesimlarni baholash ishchi guruhi (CSEWG)
- ENDF-6 uchun maʼlumotlar formatlari (Wayback Machine saytida 2017-04-30 sanasida arxivlangan)
- T-2 yadroviy axborot xizmati
- JANIS NEA yadroviy maʼlumotlar tizimi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Aliberti, G.; Palmiotti, G.; Salvatores, M.; Kim, T.K.; Taiwo, T.A.; Anitescu, M.; Kodeli, I.; Sartori, E.; Bosq, J.C. (2006). „Nuclear data sensitivity, uncertainty and target accuracy assessment for future nuclear systems“ (PDF). Annals of Nuclear Energy. 33-jild, № 8. 700–733-bet. doi:10.1016/j.anucene.2006.02.003. Qaraldi: 2018-06-07.
- ↑ Oblozinsky. „Nuclear Data: New ENDF/B-VII Library“. Brookhaven National Laboratory (10-avgust 2006-yil). Qaraldi: 1-iyul 2014-yil.
- ↑ Oblozinsky, Pavel (2011-yil dekabr). „Special Issue on ENDF/B-VII.1 Library“. Nuclear Data Sheets.
{{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|date=(yordam) - ↑ Brown, David (2-fevral 2018-yil). „ENDF/B-VIII.0“. Cross Section Evaluation Working Group (CSEWG) Announcement, Brookhaven National Laboratory. Qaraldi: 2018-02-19.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()[sayt ishlamaydi] - ↑ „NEA JEFF page“. Qaraldi: 12-avgust 2019-yil.