Yakyo
Yakyo (muqobil nomlarsh — yako, yako, yakurr, ekuri, ugep), Kross daryosining oʻrta oqimining chap qirgʻogʻida yashovchi Nigeriyadagi xalq. Ularning soni 50 ming kishi. Xalq tarkibiga ukor (ugep), idomi, nko, ekuri, nkpani subetnik guruhlari kiradi. Ular Niger-Kordofaniya oilasining Benue-Kongo guruhiga mansub lokyo tillarida (Lukyo, Likyo) (dialektlar — nkpani va ugep) gaplashadi[1].
Dinlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aholining koʻpchiligi anʼanaviy eʼtiqod tarafdorlari (ajdodlarga sigʻinish, tabiatning jonli kuchlari, fetishizm, sehr va jodugarlik; oʻtmishda kannibalizm marosimi mavjud edi), protestant xristianlar va afro-xristian cherkovlarining izdoshlari ham bor[2].
Hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afsonaga koʻra, bu xalqning vakillari sharqdan Kross daryosiga kelishgan. Ular asosan qoʻl dehqonchiligi (yams, maniok, makkajoʻxori, yeryongʻoq, banan, dukkakli ekinlar), ovchilik, palma yogʻli mevalarni terish, mayda qoramol, choʻchqa, tovuq boqish bilan shugʻullanadi. Temirchilik, toʻquvchilik, kulolchilik, yogʻoch oʻymakorligi, toʻqish kabi hunarmandchilik rivojlangan. Ular yirik ixcham qishloqlarda yashaydilar, odatiy turar joy — bu palma barglari va novdalaridan tom bilan qoplangan yogʻoch karkasda devorlari boʻlgan toʻrtburchak kulba, baʼzan esa konus shaklidagi tomli yumaloq kulba. Yakyo xalqining anʼanaviy kiyimi belbogʻ. Oziq-ovqatlari asosan sabzavotli (obiyovgʻon, achchiq ziravorlar qoʻshilgan boʻtqalar)[1].
Oila[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anʼanaviy ijtimoiy tashkilot asosida qishloq va katta oila jamoalari, matrilineal va patrilineal urugʻlar, yosh institutlari, korporativ ov uyushmalari, „lepard odamlar“ (Nkpe) erkaklar maxfiy jamiyatlari (Nkpe), Okenka, Korta, Ikpunkara, Obama, ayollar maxfiy jamiyati Ekuruso. Koʻpincha koʻpxotinlilik, sotib olingan nikoh, ikki tomonlama qarindoshlik nikohi mavjud. Folklorning ertaklar, qoʻshiqlar, kosmogonik miflar kabi janrlari eng keng tarqalgan (Lvova, 1984:107)[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Popov V. A. Yakyo // Narodi i religii mira / Glav. red. V. A. Tishkov. M.: Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya, 1999.
- ↑ Orlova A. S. Afrikanskie narodi. Ocherki kulturi, xozyaystva i bita. M. : Izdatelstvo vostochnaya literatura, 1958.
- ↑ Lvova E. S. Etnografiya Afriki. M. : MGU, 1984.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Львова Э. С. Этнография Африки. М. : МГУ, 1984.
- Орлова А. С. Африканские народы. Очерки культуры, хозяйства и быта. М. : Издательство восточная литература, 1958.
- Попов В. А. Якё // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999.