Hodi Zarifov

Hodi Zarifov
Hodi Tillayevich Zarifov
Tavalludi	20-mart 1905-yil Toshkent
Vafoti	13-yanvar 1972-yil(1972-01-13) (66 yoshda) Toshkent
Fuqaroligi	Oʻzbekiston

Zarifov Hodi Tillayevich (Hodi Zarif) (1905.20.3 — Toshkent — 1972.13.1) — oʻzbek folklorshunosligi asoschisi. Oʻʻzbek sovet adabiyotshunosi va folklorshunosi. Filologiya fanlari doktori. Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi.

Oʻzbek xalq ogʻzaki ijodi asarlarining toʻplovchisi. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1967), filologiya fanlari doktori (1965), professor (1967).

Eski va yangi usuldagi maktablarda boshlangʻich taʼlim olgan. Boku oʻqituvchilar seminariyasida oʻqigan (1923—26). Oʻzbekistondagi maorif va madaniyat muassasalarida ishlagan (1926—30).

Moskvadagi sobiq Ittifoq xalqlari markaziy muzeyida ilmiy xodim (1930—31), Oʻzbekiston Madaniy qurilish ilmiy tadqiqot institutietnografiya shoʻʼbasi boshligʻi (1931—34), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Til va Adabiyot institutida folklor boʻlimi mudiri (1934— 39; 1956—65; 1960—72), direktor (1944—48), direktor oʻrinbosari (1955—62), ensiklopediya boʻlimi boshligʻi (1965—68), Navoiy koʻrgazmasi (Navoiy nomidagi adabiyot muzeyi)ning birinchi direktori (1939—56), Sharq qoʻlyozmalari (Sharqshunoslik) institutining direktor oʻrinbosari (1943—44), Navoiy ijodini oʻrganish qoʻmitasining ilmiy kotibi (1957—72).

3. oʻzbek xalq baxshilaridan "Yusuf bilan Ahmad", "Yodgor", "Ravshan", "Rustamxon", "Ochildov" kabi mashhur dostonlarni yozib olgan, shuningdek, ertak, qoʻshiq va maqollar, dialektologiya va etn.ga oid materiallar, tarixga oid hujjat va yodnomalar toʻplagan. Ergash Jumanbulbul oʻgʻli, Fozil Yoʻldosh oʻgʻli, Nurmon Abduvoy oʻgʻli, Abdulla Nurali oʻgʻli, Xolyor Abdukarim oʻgʻli, Ahmad baxshi Matnazar oʻgʻli, Bola baxshi kabi xalq sanʼatkorlari, ular ijodi haqida ilmiy maqolalar yozgan. Oʻzbek eposi masalalari, baxshilik sanʼati, xalq shoirlarining epik repertuarining gʻoyaviybadiiy mundarijasi, oʻzbek folklorshunosligining asosiy taraqqiyet yoʻlla rini tadqiq etish ga alohida eʼtibor bergan. 3. oʻzbek folklorshunos ligida oʻz maktabi ni yaratdi. Oʻzbek adabiyoti tarixi, dialektologiya, leksikologiya, etn. va arxeologiya masalalariga oid ilmiy ishlar muallifi ("Lugʻat ham termin toʻplovchilarga qoʻllanma", 1934; "Lutfiy va Navoiy", 1948; "Folklor va arxeologiya mate riallarini qiyosiy oʻrganishga doyr", 1958 va b.). Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti laureati (1973). Navoiy nomidagi Adabiyot muzeyi oʻzbek folklori boʻlimiga Z.ning yodgorlik byusti (muallif A. Shoymurodov, 1984) qoʻyilgan. Toshkent koʻchalaridan biriga uning nomi berilgan.

Biografiyasi

Hodi Tillayevich 1900-yil 20-martda Toshkent shahrida tugʻilgan. Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1967), filologiya fanlari doktori (1965) va professor. (1967). U an'anaviy maktab va yangi usul maktabida o'qigan. Bokudagi oʻqituvchilik institutini tugatgan (1923-1926). Oʻzbekiston SSR maorif va madaniyat tizimida ishlagan. Xodi Tillayevich Madaniy qurilish institutida etnografiya boʻlimiga rahbarlik qilgan (1931-1934), shuningdek, 1934-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Til va adabiyot instituti ilmiy-tadqiqot institutining filologiya boʻlimi negizida tashkil etilgan Til va adabiyot institutida ham ishlagan. 1939-yilda Til, adabiyot va tarix instituti sifatida qayta tashkil etildi. 1944-1948-yillarda shu instituti direktori, rahbari, direktor o'rinbosari bo'lib ishladi(1955-1962). Adabiyot muzeyining birinchi direktori Alisher Navoiy.

U dostonga alohida e’tibor berib, xalq ogʻzaki ijodini toʻplash va nashr etish bilan shugʻullangan. Oʻzbek xalq ogʻzaki ijodi boʻyicha toʻplagan materialini tizimlashtirgan. Viktor Maksimovich Jirmunskiy bilan birgalikda oʻzbek xalqi epik ijodining rivojlanish tarixiga bagʻishlangan “Oʻzbek xalq qahramonlik eposi” (1947) kitobini ham yozgan.

Viktor Maksimovich ishi va Xodi Tillayevich “Oʻzbek xalq qahramonlik eposi” oʻzbek folklorshunosligi uchun fundamental, asos boʻldi. Olimlar Oʻzbekistonning Bulungʻur, Qoʻrgʻon, Xorazm, Sherobod va boshqa viloyat va aholi punktlarida oʻziga xos hikoyachilar maktablari mavjudligini aniqlashga muvaffaq boʻldilar.

Abu Rayxon al-Beruniy nomidagi Davlat mukofoti laureati (1973).

Filologiya fanlari doktori Hodi Tillayevich 1972-yilda Toshkentda vafot etdi.

Adabiyotlar

• Oʻzbekskiy geroicheskiy epos, M., 1947 (V. M. Jirmunskiy bilan hamkorlikda); Fozillar fazilati, T., 1969. Ad.: Mirzayev T., Hodi Zarif, T., 1967. Toʻra Mirzayev.