Aleksandr Kuzmin

Tashqi tasvir
	Surat. Byust portreti. Vitse-admiral Kuzmin Aleksandr Vasilyevich (mukofotlar bilan kiyimda). 1961-yil

Aleksandr Kuzmin
Asl ismi	ruscha: Александр Васильевич Кузьмин
Tavalludi	1909-yil; Andijon, Fargʻona viloyati (Rossiya imperiyasi), Rossiya imperiyasi
Vafoti	1965-yil 13-noyabr; Moskva, SSSR
Fuqaroligi	Rossiya imperiyasi SSSR
Unvoni	Vitse-admiral
Mukofotlari

Aleksandr Vasilyevich Kuzmin (1909-yil 5-sentyabr, Andijon, Fargʻona viloyati, Rossiya imperiyasi — 1965-yil 13-noyabr, Moskva, SSSR) — sovet dengiz floti arbobi, vitse-admiral.

Tarjimai holi

1909-yil 5-sentabrda hozirgi O‘zbekistonning Andijon shahrida tug‘ilgan.

Harbiy xizmatlari

Urushlararo yillar

1925-yil oktyabrdan — M. V. Frunze nomidagi dengiz maktabining kursanti. 1931-yil oktyabr oyida kollejni tugatgandan soʻng, Qora dengiz flotining torpedo katerlari brigadasiga yuborilgan, bu yerda oʻquv otryadi vzvod komandiri sifatida xizmat qilgan. 1932-yil yanvardan — torpedo qayigʻi komandiri, oʻsha yili sentyabrdan — torpedo katerlarining komandiri.

1933-yil noyabr oyida u Tinch okean flotining torpedo qayiq brigadasiga oʻtkaziladi, u yerda: torpedo qayiqlari otryadining konchisi, 1932-yil iyuldan — torpedo qayiqlari boʻlinmasi komandiri, 1933-yil oktyabrdan — 2-otryad torpedo qayiqlari komandiri. 1937-yil dekabrdan — torpedo boʻlinmasi qayiqlari komandiri, 1938-yil fevraldan — brigada shtab boshligʻi va 1939-yil noyabrdan — brigada komandiri. 1940 yildan KPSS (b) aʼzosi.

Ikkinchi Jahon urushi

Urush boshlanganidan qayiqlar komandiri lavozimida ishlagan. Brigadaning vazifasi Tatar boʻgʻozi va Oxot dengizi mintaqalarida qirgʻoq va dengiz yoʻllarini himoya qilish boʻlgan. Belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli bajarganligi uchun brigada komandiri, 2-darajali kapitan Kuzmin Qizil Yulduz ordeni bilan taqdirlangan. 1943-yil oktyabr oyida u tajribali torpedo katerlaridan biri sifatida Qora dengiz flotiga yuborildi, u yerda Kerch operatsiyasida qatnashdi, operatsiya tugagandan soʻng, 1943-yil dekabr oyida sobiq navbatchilik stansiyasiga qaytadi.

1944-yil fevraldan — Shimoliy flotning torpedo qayiqlari brigadasi komandiri. Brigada qoʻmondonligini oʻz zimmasiga olgan holda, torpedo katerlarining bazasini jihozlash va yangi texnikani — Amerikaning Higgins va Wosper katerlarini oʻzlashtirish bilan bogʻliq katta qiyinchiliklarga qaramay, Kuzmin jangovar tayyorgarlikni oʻtkazishga muvaffaq boʻldi, shu sababli brigada eng qisqa vaqt ichid dushmanga katta zarar yetkazdi. Shunday qilib, 1944-yil iyul oyiga kelib, uning qoʻmondonligi ostidagi brigada umumiy hajmi 41000 tonna boʻlgan 19 ta dushman kemasini choʻktiradi, ulardan: 6 ta transport, 1 tanker, 7 patrul kemasi, 2 ta artilleriya qayigʻi, 8 ta oʻziyurar barja edi. Dushmanning umumiy suv oʻtkazuvchanligi 6900 tonna boʻlgan 5 ta kemasi ham zarar koʻrdi. Buning uchun 1-darajali kapitan Kuzmin Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan.

1944-yil 15-iyul va 19-avgust kunlari Kuzmin boshchiligidagi brigada dushman karvonlariga ikkita muvaffaqiyatli hujumni amalga oshirgan, natijada 4 ta esmines, 5 ta transport, 3 ta mina qoʻriqlash kemasi, 9 ta patrul kemasi yoʻq qilindi va choʻkib ketgan. Ushbu harakatlari uchun brigada komandiri Kuzmin 2-darajali Ushakov ordeni bilan taqdirlangan. 1944-yil 14-sentyabrda Varde hududida brigadaning torpedo katerlari dushman esminesi va mina qoʻriqlash kemasini choʻktirdi, ertasi kuni Suolavuono hududida konvoyning oldingi otryadi magʻlubiyatga uchragan va dushmanning 5 ta kemasi choʻktirilgan. 18-oktyabr kuni Varanger Fyordda yana 5 ta kema choʻkkan, ikkitasi katta kema boʻlgan. 1944-yil oktyabr oyida brigada Petsamo-Kirkenes operatsiyasida qatnashadi, Kirkenes-Liinaxamari hududida amfibiya hujumlarini tashkil etish, qoʻnish va egallab olish ishlarini muvaffaqiyatli bajaradi. Roʻyxatda keltirilgan barcha dengiz operatsiyalari davomida brigada birorta torpedo qayigʻini yoʻqotmagan. Buning uchun brigada komandiri Kuzmin ikkinchi Qizil Bayroq ordeni va Norvegiya Ozodlik xochi bilan taqdirlangan.

1945-yil aprel oyida 1-darajali kapitan Kuzmin Boltiqboʻyi, Sharqiy Prussiya va Sharqiy Pomeraniyadagi hujum operatsiyalarida qirgʻoq qanotlariga yordam bergan Boltiq flotining torpedo qayiqlari brigadasi komandiri etib tayinlandi. 1945-yil 24-mayda Kuzmin 1-darajali Naximov ordeni bilan taqdirlanadi.

Urush paytida brigada komandiri Kuzmin shaxsan Oliy Bosh Qoʻmondonning minnatdorchilik buyruqlarida uch marotaba tilga olingan^[1].

Urushdan keyingi hayoti

Urushdan keyin 1946-yil apreldan Janubiy Boltiq flotiga boʻysunuvchi brigadaga qoʻmondonlik qilishni davom ettirdi. 1947-yil may oyida K. E. Voroshilov nomidagi dengiz akademiyasida ofitserlar uchun akademik kurslarni tugatgan. Kuzmin 1947-yil iyul oyidan boshlab SSSR Qurolli Kuchlari Bosh shtabining Tashqi aloqalar boshqarmasi ixtiyorida boʻlgan. 1947-yil avgustdan — Yugoslaviya armiyasi dengiz flotining katta maslahatchisi. 1948-yil mart oyida maslahatchilarning butun apparati bilan chaqirib olindi va Bosh shtabning tashqi aloqalar boshqarmasi ixtiyorida boʻlgan. 1948-yil iyuldan — 8-dengiz flotining Kronshtadt dengiz bazasi qoʻmondoni. 1949-yil noyabrdan kontr-admiral Kuzmin Xitoy Xalq Respublikasidagi dengiz floti boʻyicha katta maslahatchi etib tayinlanadi.

1951-yil dekabrdan — SSSR Harbiy-dengiz floti Kaspiy flotiliyasi qoʻmondoni. 1954-yil noyabrdan — K. E. Voroshilov nomidagi Oliy harbiy akademiyaning dengiz floti fakulteti talabasi. Akademiyani tugatgach, yana Kaspiy flotiliyasiga qoʻmondonlik qiladi. Ozarbayjon SSR Oliy Kengashining 5-chaqiriq deputati (1959—1962). 1960-yil iyuldan — P. S. Naximov nomidagi Qora dengiz oliy dengiz maktabining direktori. 1961-yil 9-mayda unga vitse-admiral harbiy unvoni berilgan.

1965-yil 13-noyabrda Sevastopolda vafot etgan va Kommunarlar qabristoniga dafn etilgan^[2].

Mukofotlari

SSSR

Lenin ordeni (15.11.1950) ^[3];
Qizil Bayroqning toʻrtta ordeni (07.11.1944 , 11.07.1944 , 11.10.1945^[3], 30.12.1956 ^[3]);
I darajali Naximov ordeni (24.05.1945) ;
II darajali Ushakov ordeni (04.10.1944) ;
ikkita Qizil Yulduz ordeni (31.05.1943 , 11.03.1944 ^[3])
- medallar, shu jumladan:
- „Sovet Arktikasini mudofaasi uchun“ (1944);
- „1941—1945 yillardagi Ulugʻ Vatan urushida Germaniya ustidan qozonilgan gʻalaba uchun“ (15.08.1945) ;
- „Kenigsbergni ishgʻol qilingani uchun“ (30.03.1946)

Oliy qoʻmondonning buyruqlari (minnatdorchiliklari), unda A. V. Kuzmin tilga olingan^[1].

Petsamo (Pechenga) shahrini egallash uchun — muhim dengiz bazasi va Uzoq Shimoldagi nemis mudofaasiga qarshi kuchli tayanchi uchun. 1944-yil 15-oktyabrdagi 197-son.
Norvegiya davlat chegarasini kesib oʻtish va Arktikaning ogʻir sharoitida, Kirkenes shahrini oʻzlashtirgani uchun — Barents dengizidagi muhim port. 1944-yil 25-oktyabrdagi 205-son.
Pechenga (Petsam) mintaqasini nemis bosqinchilaridan toʻliq ozod qilgani uchun. 1944-yil 1-noyabrdagi 208-son.

Boshqa mamlakatlar

Ozodlik xochi (Norvegiya) ^[4] ;
„Xitoy-Sovet doʻstligi“ medali (XXR)

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 „Приказы Верховного Главнокомандующего в период Великой Отечественной войны Советского Союза. Сборник. М., Воениздат, 1975.“. 2017-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.
↑ „КУЗЬМИН АЛЕКСАНДР ВАСИЛЬЕВИЧ (1909—1965) ВИЦЕ-АДМИРАЛ, КОММУНАРОВ“. 2021-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Nagrajdyon v sootvetstvii s Ukazom Prezidiuma Verxovnogo Soveta SSSR ot 04.06.1944 „O nagrajdenii ordenami i medalyami za vislugu let v Krasnoy Armii“
↑ „Документ в картотеке иностранных наград ЦАМО, ящик 036“. 2021-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.

Havolalar

[Приказы-1] 1,0 ^1,1 „Приказы Верховного Главнокомандующего в период Великой Отечественной войны Советского Союза. Сборник. М., Воениздат, 1975.“. 2017-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.

[2] „КУЗЬМИН АЛЕКСАНДР ВАСИЛЬЕВИЧ (1909—1965) ВИЦЕ-АДМИРАЛ, КОММУНАРОВ“. 2021-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.

[Указ-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Nagrajdyon v sootvetstvii s Ukazom Prezidiuma Verxovnogo Soveta SSSR ot 04.06.1944 „O nagrajdenii ordenami i medalyami za vislugu let v Krasnoy Armii“

[4] „Документ в картотеке иностранных наград ЦАМО, ящик 036“. 2021-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-oktyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]