Apatiya
Apatiya (qadimgi yunoncha: ἀ- qadimgi yunoncha: ἀ-ἀ- „ πάθος “ ehtiros, hayajon, hayajon") — bu befarqlik, atrofda sodir boʻlayotgan voqealarga befarq munosabatda boʻlish, biron bir faoliyatga intilish yoʻqligida ifodalangan alomat[1] yoʻqligi hisoblanadi. Haqiqatga salbiy va ijobiy munosabatning yoʻqligi[2], tashqi hissiy koʻrinishlarning yoʻqligi ham mumkin. Iroda yetishmasligi bilan birgalikda (abuliya) apato-abulik sindrom, adinamiya bilan — apatiya-adinamik sindromi boʻladi.
Qisqacha maʼlumot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Apatiya ruhiy tushkunlikning klinik varianti boʻlishi mumkin, shizofreniyadagi salbiy kasalliklarning namoyon boʻlishi, turli somatik va nevrologik kasalliklarning alomati (Pik kasalligi, Altsgeymer kasalligi, turli demanslar, OITS, Lyme kasalligi, endokrin kasalliklar va boshqalar), organik miya shikastlanishining alomati boʻlishi mumkin, ayniqsa miyaning frontal loblarining konveks yuzalariga zarar etkazish bilan namoyon boʻladi[3], neyroleptiklar yoki selektiv serotoninni qaytarib olish ingibitorlari guruhining antidepressantlarining yon taʼsiri bilan namoyon boʻladi. Demansning alohida turi ham ajralib turadi — apatik demans, bu miyaning frontal-konveksital (konveks tashqi) lokalizatsiyasida (masalan, frontal lobning oʻsmasi, oldingi miya havzasidagi miya infarkti bilan) shikastlanganda paydo boʻladi. arteriya, Pik kasalligida frontal korteksning atrofiyasi va boshqalar)[4].
Muayyan sharoitlarda apatiya sogʻlom odamlarda ham kuzatilishi mumkin. Bu past ijtimoiy va kasbiy faollikda ifodalangan oʻziga xos shaxsiy xususiyat boʻlishi mumkin, normal rivojlanish va qarishning muhim xususiyati boʻlishi mumkin.
Sinonimlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Atimiya, atimormiya, anormiya, afimiya.
Terminning tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qadimgi yunon tilida ἀπάθεια atamasi „azoblarning yoʻqligi“, „befarqlik“, „befarqlik“ maʼnolarida ishlatilgan[5]. Falsafadagi befarqlik eng oliy fazilatni — yakka falsafiy dunyoqarashni anglatardi, bunga faqat oʻzlarining xudbin ehtiroslarini jilovlaydigan donishmandlar qodir. Stoiklar falsafasida ruhni barcha ehtiroslardan toʻliq ozod qilishni oʻz ichiga olgan axloqning asosiy tushunchalaridan biri.
Rus tilida bu atama XIX asrning boshidan beri ishlatiladi, dastlab fransuz tilidan olingan „apatiya“ shaklida ishlatilgan[5].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Abuliya
- gospitalizm
- Depressiya
- neyroleptik tanqislik sindromi
- SSRI tomonidan qoʻzgʻatilgan apatiya sindromi
- Shizoid shaxsning buzilishi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Г. В. Морозов, В. А. Ромасенко. Нервные и психические болезни. М.: Медицина, 1987 — 301-bet.
- ↑ Стоименов Й. А., Стоименова М. Й., Коева П. Й. и др.. Психиатрический энциклопедический словарь. К.: «МАУП», 2003 — 65-bet. ISBN 966-608-306-X.
- ↑ Жмуров В. А. „Апатия“, . Большая энциклопедия по психиатрии, 2-е изд.
- ↑ Жмуров В. А. „Деменция апатическая“, . Большая энциклопедия по психиатрии, 2-е изд.
- ↑ 5,0 5,1 Черных, П. Я. „Апатия“, . Историко-этимологический словарь русского языка, 3-е изд., М: «Русский язык», 1999 — 47-bet.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Apatiya // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
- Veltiщev D. Yu., Gurevich Yu. M., Seravina O. F. Apatiya v strukture trevojnix depressiy //Sotsialnaya i klinicheskaya psixiatriya. — 1996. — T. 6. — №. 4. — S. 21-28.
- Lizlov A. V., Seravina O. F., Kovalevskaya O. B. Apatiya kak yaderniy affekt: opit strukturno-psixologicheskogo analiza //Voprosi psixologii: jurnal. — 2013. — №. 2. — S. 65-80.
- Anfimov Ya. A. Periodicheskaya ustalost (lenost, apatiya) i periodicheskie psixozi //Protokoli obщestva nauchnoy Meditsini pri Xarkovskom universitete. — 1897. — S. 12-16.