Arab al-Mulk
Arab al-Mulk عرب الملك | |
|---|---|
| Qishloq | |
| 35°16′2″N 35°55′32″E / 35.26722°N 35.92556°E G OKoordinatalari: 35°16′2″N 35°55′32″E / 35.26722°N 35.92556°E G O | |
| Mamlakat | Suriya |
| muhofaza | Loziqiya |
| tuman | Loziqiya |
| Hukumat | |
| Rasmiy til(lar)i | arab tili |
| Aholisi (2004) |
3,580[1] |
| Vaqt mintaqasi | UTC+3 |
|
| |
Arab al-Mulk (arabcha: عرب الملك) Suriyaning shimoli-gʻarbidagi qirgʻoqboʻyi qishlogʻi. Maʼmuriy jihatdan Loziqiya muhofazasining Jabla tumani tarkibiga kiradi, Loziqiya shahri janubida joylashgan. Shimolida Jabla shahri, shimoli-sharqida Ayn ash-Sharqiya shaharchasi, sharqida Qurfays va Duvayr Baabda qishloqlari va janubida Baniyas shahri joylashgan. Suriya markaziy statistika byurosi maʼlumotlariga koʻra, 2004-yilgi aholini roʻyxatga olishda Arab al-Mulk aholisi 3 580 kishi ekanligi qayd etilgan[1]. Qishloqning shimoliy qismida asosan badaviylardan boʻlgan sunniy musulmonlar va Beldi al-Melek nomi bilan mashhur boʻlgan janubiy qismida nusayriylar istiqomat qiladi[2].
Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arab al-Mulk Oʻrta yer dengizi sohilida, Sinn irmogʻining (Nahr as-Sinn) oʻng qirgʻogʻida, dengizga quyilganida joylashgan. Kichik yarim orolni egallaydi. Qishloqning chap qirgʻogʻidagi janubiy qismi Beldi al-Melek nomi bilan mashhur. Qishloqning shimoli-gʻarbiy tomonida uzunligi taxminan 110 metr va kengligi 60 metr boʻlgan kichik soy bor[3].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ellin davri va antik davr[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arab al-Mulk qadimgi Finikiyaning Paltos manzilgohi sanaladi[4]. Qadimgi shahar miloddan avvalgi 6-5-asrlarda mavjud boʻlgan deb ishoniladi, bu haqda yunon yozuvchisi Keoslik Simonidning difiramblarida eslatib oʻtilgan. Simonidesning aytishicha, Yunon mifologiyasidagi podshoh Memnon Paltos yaqinida dafn etilgan. Miloddan avvalgi 1-asrda salavkiylar nazoratiga oʻtgan[5]. Shahar soʻnggi ellin davrida gullab-yashnagan[6]. 1958-yilda olib borilgan qazishmalar uzoq vaqt, miloddan avvalgi 5—1-asrlar oraligʻida qishloqning shimoliy Arab al-Mulk qismida aholi punktlari faoliyati yoʻqligini koʻrsatadi[7].
Paltos keyinchalik Suriya viloyatining bir qismi boʻlgan davrda Gay Kassiy Longinning harbiy lager boʻlib xizmat qilgan. Bu shahar miloddan avvalgi 1-asrning soʻnggi choragida yunon geografi Strabon tomonidan aradiylarning qirgʻoq boʻyidagi shahri sifatida tilga olingan va keyinchalik Suriya shaharlaridan biri sifatida tilga olingan. Milodiy 194-yilda Suriya viloyati Suriya Prima va Finikiyaga boʻlinganida, Paltos bu ikkisi oʻrtasidagi chegarani belgilab qoʻygan va Suriya Prima tarkibiga kiritilgan[5][8].
2-asrda qirgʻoq boʻylab taʼsir markazi shimolga siljiy boshlaganligi sababli, Paltos 3-4-asrlar orasida tanazzul davrini boshdan kechirgan boʻlishi mumkin[6] Rimdagi Severan maʼmuriyati davrida shaharda tangalar zarb qilingan[5]. Daniya ekspeditsiyasi tomonidan 1950-yillarning oxirida qishloqda topilgan bronza tangalar orasida Konstansiy II (336-361), Arkadiy (395-408) va Yustinian I (527-565) davrida zarb qilingan tangalar ham boʻlgan[9]. Paltos yashashda davom etgan butun soʻnggi Rim hukmronligi davrida va Vizantiya davrida (milodiy 5—6-asrlar) gullab-yashnay boshladi[6]. Unda xristianlar jamoasi boʻlgan, ehtimol bazilika cherkovi boʻlgan[6] va Vizantiya hukmronligi davrida yeparxiya (yepiskop oʻrni) boʻlib xizmat qilgan. 528-yilda Paltos Gabla va Laodikiya bilan birga Teodoriya viloyatining bir qismini tashkil qilgan, viloyat markazi Laodikiya boʻlgan[5].
Islom davri va salibchilar davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Musulmonlarning Suriyani bosib olishi paytida, 630-yillarda arab lashkarboshisi Uboda ibn al-Somit Paltosni zabt etdi va koʻp oʻtmay shahar „xarobaga aylandi“[10], deb yozadi bu yerga 1229-yilda tashrif buyurgan oʻrta asr suriyalik geograf Yoqut Hamaviy. Shundan soʻng aholi boshqa joylarga koʻchirildi. Umaviylar sardori Muoviya I Paltosdagi qurilish materiallaridan Jablani yaqinidagi rekonstruksiya qilish uchun foydalangan[5].
Manzilgoh faoliyati musulmonlar istilosi davridan 9—11-asrlargacha toʻxtagan. Qishloqning Beldi al-Melek qismida 11-asrga oid mustahkamlangan minora xarobalari joylashgan boʻlib, bu salibchilarning borligini koʻrsatadi[11]. Suriya tarixi boʻyicha mutaxassis Uorvik Balning soʻzlariga koʻra, salibchilar bu yerda kichik bir qal’a qurgan[4]. Bu qasr 1160-yillarda Gospitaller tomonidan sotib olingan[12]. Ular qasrni Belda yoki Bod deb atashgan[3]. Qal’a Baarin va Qorfeys qal’alari bilan birga Margatdagi Gospitaller qal’asi tarkibiga kirdi[13]. 1271-yilda Sulton Baybars boshchiligidagi mamluklar Krak de Shevalye qal’asidagi salibchilar garnizoni magʻlubiyatga uchraganidan soʻng tez orada Belda va uning hududlarini egallab oldilar[14].
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zamonaviy aholi punkti badaviylar (arablar) tomonidan joylashishi va qishloq turli Usmonli sultonlarining (16-asr — 20-asr boshlari) sulton mulki tarkibiga kirishi ehtimoli tufayli ′Arab al-Mulk nomini oldi. Suriya qirgʻoqlari boʻylab katta hududga egalik qilgan[2]. Arab al-Mulk — „qirollik urugʻidan boʻlgan arablar“, Balda al-Mulk — „qirollik urugʻidagi balda“ deb tarjima qilinadi. Balda yunoncha Paltosning arabcha variantidir[7]. 19-asr oxirida Arab al-Mulkning as-Sinn irmogʻidan janubdagi qismi Paltosning keng xarobalari bilan ajralib turardi, daryoning shimolda esa katta karvonsaroy (xon) joylashgan[15] Balda al-Mulk mahallasidagi kichik oʻrta asr istehkomlari xarobalari sayohatchilar tomonidan qayd etilgan[9].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 General Census of Population and Housing 2004 (Archive.is saytida 2013-01-12 sanasida arxivlangan). Syria Central Bureau of Statistics (CBS). Latakia Governorate. (arabcha)
- ↑ 2,0 2,1 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 15.
- ↑ 3,0 3,1 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 14.
- ↑ 4,0 4,1 Ball, 2007, p. 140.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 47.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 48.
- ↑ 7,0 7,1 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 90.
- ↑ The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 85.
- ↑ 9,0 9,1 The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 46.
- ↑ le Strange, 1890, p. 416.
- ↑ The Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 2004, p. 49.
- ↑ Riley-Smith, 2012, p. 243.
- ↑ Riley-Smith, 2012, p. 91.
- ↑ Riley-Smith, 2012, p. 211.
- ↑ Baedeker, 1876, p. 544.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Baedeker, Karl. Palestine and Syria, Handbook for Travellers. Karl Baedeker, 1876.
- Ball, Warwick. Syria: A Historical and Architectural Guide. Interlink Books, 2007. ISBN 978-1566566650. „Paltos.“
- Riley-Smith, Jonathan. The Knights Hospitaller in the Levant, c.1070-1309. Palgrave Macmillan, 2012. ISBN 978-0230290839.
- Royal Danish Academy of Sciences and Letters. Historisk-filosofiske Skrifter. Kgl. Danske Videnskabernes Selskab, 2004. ISBN 8778763673.
- le Strange, Guy. Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. Committee of the Palestine Exploration Fund, 1890 — 493 bet. „Lajjun Guy le Strange.“
