Argentina — Germaniya munosabatlari

Argentina — Germaniya munosabatlari
; Argentina	; Germaniya
Diplomatik vakolatxona
Argentina elchixonasi Berlinda	Germaniya elchixonasi Buenos Ayresda
Elchixona
Elchi Pedro Villagra Delgado	Elchi Yurgen Kristian Mertens

Argentina va Germaniya oʻrtasidagi tashqi aloqalar bir asrdan ortiq mavjud. Erkin Gamburg shahar-davlati 1829-yilda Argentina bilan diplomatik munosabatlar oʻrnatgan birinchi nemis davlati boʻlgan. Germaniyaning Argentinaga birinchi elchisi 1871-yil 7-mayda yuborilgan.

Argentinadagi nemis immigratsiyasi Janubiy Amerikadagi eng katta hamjamiyatlardan hisoblanadi. 3 000 000 dan ortiq argentinaliklar nemis millatiga mansub.

Immigrantlar Argentina taʼlim tizimiga katta taʼsir koʻrsatdi va koʻplab nemis maktablarini ochishga erishdi. Darhaqiqat, Argentina armiyasi sanoat uchun koʻplab nemis olimlari va texniklarini jalb qilishni rejalashtirgan. Koʻpgina nemis tadbirkorlari va mutaxassislari Argentina sanoatida nemis texnologiyasini yanada kengaytirish usida ishlamoqda. Nemis tilida „Argentinisches Tageblatt“ deb nomlangan gazetalarning nashr etillishi („Argentina gazetasi“) degan maʼnoni anglatadi va hozirgi kungacha davom etmoqda.

Mamlakatni taqqoslash

	Argentina	Germaniya
Bayroq
Gerb
Aholisi	43,417,000 (2015)^[1]	82,175,700 (2015)^[2]
Hududi	2,780,400 km² (1,073,500 kv mi)	357,168 km² (137,903 kv mi)
Aholi zichligi	14.4/km2	227/km2
Poytaxti	Buenos Ayres	Berlin
Katta shaharlari	Buenos Ayres 12,801,365 kishi	Berlin 5,871,022 kishi
Hukumati	Federal Prezident Konstitutsiyaviy Respublikasi	Federal parlament respublikasi
Rasmiy tili	Ispan tili	Nemis tili
Asosiy din (lar)i	Katolik 76.5 %, dinsiz 11.3 %, xristian protestant 9 %, Iegova shohidlari 1.2 %, Mormonlar 0.9 %, islom, Iudaizm and Buddizm 1.2 %^[3].	Protestantlar 34.5 %, katolik 32.2 %, dinsiz 29.0 %, islom 2.5 %, boshqa 1.8 %^[4]
Etnik tarkibi	83.6-96.6 % yevropalik va Mestizo, 2.4-4.6 % Mahalliy, 0.4-4.3 % negrlar, 0.6 % sharqiy osiyoliklar, 6.9 % boshqalar.	91.6 % nemislar, 4.5 yaqin sharqlik, 1.0 % negrlar, 2.0 % aralash irq, 1.5 % boshqa.
YaIM (PPP)	$915.125 mlrd^[5]	$4.356 trillion^[6]
Savodxonlik darajasi^[7]	98,9	99,0
Inson taraqqiyoti indeksi^[8]	0.825 (Juda yuqori)	0.936 (Juda yuqori)

Munosabatlar

1870—1939-yillar

Germaniya va Argentina oʻrtasida savdo 1871-yilda Germaniya birlashishi bilanoq rivojlangan.

Birinchi jahon urushi paytida yirik davlatlar Argentinada qoʻllab-quvvatlash uchun tashviqotdan foydalanganlar. Germaniya kundalik La Union gazetasidan foydalangan. Nashr demografik, iqtisodiy, madaniy va axborot omillari tufayli jamoatchilik fikrida hukmronlik qilgan ittifoqchilarni qoʻllab-quvvatlovchi kayfiyatga qarshi turishga harakat qildi. Ammo Atlantika okeanida Britaniya nazorati bilan iqtisodiy aloqalar ittifoqchilarga yordam berdi^[9].

Germaniya madaniyatining Argentinadagi obroʻsi Birinchi jahon urushidan keyin ham yuqori boʻlib qoldi, ammo urushdan oldingi darajaga qaytmadi^[10]^[11].

Ikkinchi jahon urushi

Ikkinchi jahon urushi boshlanishida Argentinada etnik nemislarning katta qismi bor edi. Ular ayniqsa mashhur boʻlgan hududlardan biri Argentinaning Paragvay va Braziliya bilan chegaradosh shimoli-sharqiy mintaqasi boʻlgan Misiones provinsiyasi edi. Taxminlarga koʻra, 1940-yillarning boshlarida Misionesda 190 000 ga yaqin aholidan etnik nemislar 10 000 ga yaqin boʻlgan^[12]. Germaniyada natsizmning kuchayishi bilan natsist agentlari Argentinada yashovchi etnik nemislar oʻrtasida faol tashviqot ishlarini boshladilar va natsistlar tomonidan 1933-yilda yigʻilishlar oʻtkazish tashkil etilgan. Shimoliy-sharqdagi Germaniya tarafdori boʻlgan baʼzi kichik nemis jamoalarida fashistlar muhiti Ikkinchi Jahon urushi paytida shunchalik kuchli ediki, bunday shaharlarga tashrif buyurgan baʼzi argentinalik amaldorlar oʻzlarini hali ham Argentinada boʻlgandek his eta olmayotganliklarini aytishgan^[13]. Natsistlarga mahalliy polyak boʻlgan argentinaliklar, shuningdek, natsistlarga qarshi boʻlgan nemis-yahudiy ozchiliklari qattiq qarshilik koʻrsatganlar^[13]. Argentina butun Ikkinchi jahon urushi davomida neytral boʻlib, Germaniyaga faqat taslim boʻlishidan oldin urush eʼlon qildi. Urushdan keyingi nemislar uchun Argentina Shveysariyadan keyingi oʻrinda oʻrta va yuqori sinf muhojirlari uchun eng yaxshi joy boʻlgan. Koʻpchilik Peron hukmronligi qulagandan keyin qaytib keldi. Biroq, nemislar anʼanaga koʻra oʻzlarini Argentina va Chili bilan alohida munosabatlarga ega deb hisoblashadi, bu ikki davlat yaxshi va yomon kunlarda bir-biriga uzluksiz doʻstlik qoʻlini choʻzgan.

Prezident Xuan Peron davrida 1945-yildan keyin baʼzi natsistlar taʼqibdan qochish uchun Janubiy Amerikaga koʻchib ketishgan. Argentinada yashaganlar orasida Adolf Eichmann, Jozef Mengele, Aribert Heim, Eduard Roschmann va „Bubi“ Ludolf fon Alvensleben bor edi^[14].

1960-yildan beri

Urushdan keyingi davrda Germaniya Germaniya Demokratik Respublikasini (GDR) diplomatik tan olinishiga yoʻl qoʻymaslik maqsadida Argentina bilan yaxshi munosabatlar oʻrnatdi. GFR Villi Brandt davridagi Hallshteyn doktrinasidan voz kechganidan soʻng, Argentina ham 1973-yildan GDR bilan rasmiy diplomatik munosabatlar oʻrnatdi. 1976-yilda Argentinada armiya diktaturasi oʻrnatildi. Oʻshanda Klaus Zieschank va Elizabet Käsemann kabi nemislar muxolifat aʼzolari sifatida oʻgʻirlab ketilgan va oʻldirilgan 30 000 kishi orasida boʻlgan. Shunga qaramay, GFR harbiy xunta bilan diplomatik munosabatlarni saqlab qoldi va Germaniya terma jamoasi 1978-yilda Argentinada boʻlib oʻtgan futbol boʻyicha jahon chempionatida federal hukumatning mamlakatda sodir etilgan jinoyatlar haqida bilishiga qaramay ishtirok etdi. 1982-yilgi Folklend urushida GFR neytral pozitsiyani egallab, vositachilik imkoniyatlarini topishga harakat qildi

2007-yilda Germaniya Argentinada 5 foizlik import boʻyicha Braziliya, AQSh va Xitoydan keyin toʻrtinchi oʻrinni egalladi^[15].

3 000 000 dan ortiq argentinaliklar nemis millatiga mansub.

Diplomatik missiyalar

Argentinaning Berlinda elchixonasi va Frankfurt va Gamburgda bosh konsulliklari mavjud. Germaniyaning Buenos-Ayresdagi elchixonasi va Bariloche, Kordova, Eldorado, Mar-del-Plata, Mendosa, Posadas, Salta, Santa-Fe, Tukuman va Ushuayya shaharlarida 11 ta faxriy konsulliklari bor.

Madaniy munosabatlar

Mashhur nemis-argentinalik olimlar, arxitektorlar, rassomlar, musiqachilar va yozuvchilar:

Karlos Berg, tabiatshunos va entomolog.
Silvio Gesell, nazariy iqtisodchi, ijtimoiy faol.
Johannes Franz Hartmann, fizik va astronom. Hartmann La Plata Astronomiya Observatoriyasining direktori boʻlgan.
Eduardo Ladislao Xolmberg, tabiatshunos va yozuvchi.
Alejandro Korn, shifokor, psixiatr, faylasuf, islohotchi va siyosatchi.
Otto Krause, muhandis va oʻqituvchi.
Federiko Kurts, botanik.
Pol Gyunter Lorents, botanik.
Raul Prebish, iqtisodiy qaramlik nazariyasining asosini tashkil etgan Prebisch-Singer gipotezasi kabi strukturalistik iqtisodiyotga qoʻshgan hissasi tufayli mashhur boʻlgan iqtisodchi.
Karlos Segers, astronom. Oydagi Segers krateri uning nomi bilan atalgan.
Fridrix Shikendants, mineralogiya, kimyo, botanika, geologiya va meteorologiya sohalarida ishlagan olim.
Alfred Vilgelm Stelzner, geolog.
Annemari Geynrix, fotograf.
Federiko Lussenhoff, sobiq futbolchi.
Marselo Bosch, regbi oʻyinchisi.
Liliana Heker, yozuvchi.
Sebastyan Spreng, vizual rassom va musiqa jurnalisti.
Natty Hollmann, 2009-yil 2-martda Tinchlik uchun Nobel mukofotiga nomzod.
Federiko Sturzenegger, Argentina Markaziy banki raisi.
Margarita Stolbizer, siyosatchi.
Frensis Mallmann, mashhur oshpaz.

Boshqalar orasida.

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

Argentina — Germaniya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot nomi	Argentinaning qoʻshilish sanasi	Germaniyaning qoʻshilish sanasi
Jahon Savdo Tashkiloti	1967-yil 11-oktabr	1951-yil 1-oktyabr
Xalqaro taraqqiyot fondi	1962-yil 3-avgust	1960-yil 24-sentyabr
Xalqaro moliya korporatsiyasi	1959-yil 13-oktyabr	1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti	1945-yil 24-oktyabr	1973-yil 18-sentyabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi	1889-yil	1866-yil
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki	1956-yil 20-sentyabr	1952-yil 14-avgust
Avstraliya guruhi	1993-yil	1985-yil
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi	1992-yil 11-fevral	1988-yil 12-aprel
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti)	1952-yil	1947-yil
YUNESKO	1948-yil 15-sentyabr	1951-yil 11-iyul
Umumjahon pochta ittifoqi	1878-yil 1-aprel	1875-yil 1-iyul
Raketa texnologiyasini boshqarish tizimi	1993-yil	1987-yil

Arxitektura

Argentinadagi birinchi nemis meʼmorlari XVIII asrda yashagan iyezuitlar boʻlgan. Masalan, Buenos-Ayresda saqlanib qolgan eng qadimgi cherkov, San-Ignasio cherkovi 1697-yilda kelgan nemis Jon Krauss (1664—1714) tomonidan qurilgan. Ulardan keyin koʻplab muhandislar va nemis arxitektorlari koʻplab jamoat ishlari, portlar, koʻpriklar, ibodatxonalar, maktablar va hokazolarni Argentina xurmolarining boʻyi va kengligi boʻyicha amalga oshirdilar.

Buenos-Ayres universitetining sobiq „Xose de San-Martin“ klinikasi nemis arxitektori Filipp Shvarts tomonidan loyihalashtirilgan, La Plata shahri esa nemis Karlos Gleyd tomonidan loyihalashtirilgan. La Plata qonun chiqaruvchi organ binosi (1882) Gustav Xayn va Georg Xagemann (Gannoverlik arxitektorlar) tomonidan loyihalashtirilgan. Hududni boshqarish uchun Karlos Nordman Argentinaga yuborilgan. Shahar munitsipalitetining oʻzi Uberto Stier (Gannoverdagi arxitektor) tomonidan ishlab chiqilgan. Dunyodagi eng katta boʻlgan Avellaneda bozor mevalari (152 000 kvadrat metr) germaniyalik Fernando Moog tomonidan qurilgan, keyinchalik Moog Odeon teatri loyihasini yaratgan.

La Platadagi Adliya saroyi Adolf Büttner tomonidan loyihalashtirilgan, Kordobadagi Karafa tasviriy sanʼat muzeyi Xuan Kronfuss tomonidan qurilgan va Campo de Mayo harbiy obyektlari Siemens Bauunion kompaniyasi barpo etilgan.

Til

Argentina oʻrta maktablari, kollejlari va universitetlarida oʻqitiladigan chet tillar orasida nemis tili ingliz, fransuz va italyan tillaridan keyin toʻrtinchi oʻrinni egallaydi. Aksincha, Germaniya aholisining deyarli yarmi ispan tilida yaxshi gapira oladi. Germaniyada aholining 3,2 foizi ispan tilida gaplashadi.

Sport

Futbolda Argentina va Germaniya eng muvaffaqiyatli terma jamoalar qatoriga kiradi. 1986-, 1990- va 2014-yilgi jahon chempionatlarida ikkala terma jamoa finalda oʻzaro toʻqnash kelishgan, Germaniya ikki marta, Argentina esa bir marta gʻalaba qozongan. Muhim oʻyinlarda tez-tez uchrashib turishi sababli, baʼzida futbolda ikki davlat oʻrtasidagi raqobat haqida gap boradi. Germaniyada faol boʻlgan argentinalik futbolchilar orasida: Martin Demichelis, Andrés D’Alessandro, Rodolfo Kardoso, Diego Plasente, Xose Basualdo, Serxio Zarate, David Abraham, Diego Klimovich, Xaver Pinola, Franko Di Balerdi bor.

Diplomatik vakolatxonalar

Germaniya Buenos-Ayresda elchixonasiga ega va Argentinaning turli shaharlarida 11 ta faxriy konsulliklari bor.
Argentinaning Berlinda elchixonasi, Frankfurt-Mayn va Gamburgda bosh konsulliklari va Bonnda konsulliklari bor.

Galereya

Nemis millatiga mansub argentinaliklarning Crespo, Entre-Rios shahridagi uchrashuvi.
Buenos-Ayres provinsiyasidagi San-Migel Arkangel nemis mustamlakachiligiga misol boʻlib, aholisi deyarli toʻliq Volga nemislaridir.
General Belgrano villasida Oktoberfest .
Nemis argentinaliklar.
Ikki tilli koʻcha belgisi San-Xose, Koronel Suarez, Argentina (Volga nemis koloniyasi)
Bariloche meʼmorchiligida nemis uslubi.
Argentinaning Berlindagi elchixonasi

Manbalar

↑ „Microsoft Word - Key Findings WPP 2015_Final.docx“. 2014-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.
↑ „Press report“ (PDF). www.destatis.de.
↑ „Microsoft PowerPoint - Primera encuesta nacional sobre creencias y actitudes religiosas para iRENE.ppt“. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.
↑ „Konfession, Bundesland - weighted (Kumulierter Datensatz)“. Politbarometer 2016. 2016. Question V312.F1-bet. 2020-04-14da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-11-09.
↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
↑ „- Human Development Reports“. hdr.undp.org.
↑ „Statistics“. hdr.undp.org (2015).
↑ María Inés Tato, „Fighting for a Lost Cause? The Germanophile Newspaper La Unión in Neutral Argentina, 1914-1918.“ War in History (2017) 25#4 pp 464-484.
↑ Sanhueza, Carlos „El debate sobre "el embrujamiento alemán" y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile“, . Ideas viajeras y sus objetos. El intercambio científico entre Alemania y América austral. Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana–Vervuert (ispancha), 2011 — 29–40-bet.
↑ Penny, H. Glenn (2017). „Material Connections: German Schools, Things, and Soft Power in Argentina and Chile from the 1880s through the Interwar Period“. Comparative Studies in Society and History. 59-jild, № 3. 519–549-bet. doi:10.1017/S0010417517000159.
↑ Newton, Ronald. The 'Nazi Menace' in Argentina, 1931–1947. Stanford University Press, 1992 — 82-bet. ISBN 0-8047-1929-2.
↑ ^13,0 ^13,1 Newton, pp. 82-83.
↑ Uki Goñi, The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Peronʼs Argentina (Granta, 2002).
↑ „Argentina“. The World Factbook. Central Intelligence Agency (23-aprel 2009-yil). Qaraldi: 29-aprel 2009-yil.

Havolalar

[1] „Microsoft Word - Key Findings WPP 2015_Final.docx“. 2014-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.

[2] „Press report“ (PDF). www.destatis.de.

[3] „Microsoft PowerPoint - Primera encuesta nacional sobre creencias y actitudes religiosas para iRENE.ppt“. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.

[Politbarometer_2016_Bundesland-4] „Konfession, Bundesland - weighted (Kumulierter Datensatz)“. Politbarometer 2016. 2016. Question V312.F1-bet. 2020-04-14da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-11-09.

[5] „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.

[6] „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.

[7] „- Human Development Reports“. hdr.undp.org.

[8] „Statistics“. hdr.undp.org (2015).

[9] María Inés Tato, „Fighting for a Lost Cause? The Germanophile Newspaper La Unión in Neutral Argentina, 1914-1918.“ War in History (2017) 25#4 pp 464-484.

[10] Sanhueza, Carlos „El debate sobre "el embrujamiento alemán" y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile“, . Ideas viajeras y sus objetos. El intercambio científico entre Alemania y América austral. Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana–Vervuert (ispancha), 2011 — 29–40-bet.

[11] Penny, H. Glenn (2017). „Material Connections: German Schools, Things, and Soft Power in Argentina and Chile from the 1880s through the Interwar Period“. Comparative Studies in Society and History. 59-jild, № 3. 519–549-bet. doi:10.1017/S0010417517000159.

[newton82-12] Newton, Ronald. The 'Nazi Menace' in Argentina, 1931–1947. Stanford University Press, 1992 — 82-bet. ISBN 0-8047-1929-2.

[newton83-13] 13,0 ^13,1 Newton, pp. 82-83.

[14] Uki Goñi, The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Peronʼs Argentina (Granta, 2002).

[15] „Argentina“. The World Factbook. Central Intelligence Agency (23-aprel 2009-yil). Qaraldi: 29-aprel 2009-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]