Kontent qismiga oʻtish

Baro ibn Molik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Baro ibn Molik al-Ansoriy
Shaxsiy maʼlumotlar
Vafoti 641 yoki 642
Shushtar, Xuziston, Eron
Dini Islom
Ota-onasi
Tanilgan sohasi Sahoba
Boshqa nomlari Ibn Molik
Al-Baro ibn Molik masjidi, Bingʻozi, Liviya

Baro ibn Molik al-Ansoriy (arabcha: البراء بن مالك الأنصاري; tax. 641-yilda vafot etgan) – Islom paygʻambari Muhammadning sahobasi, Banu Xazraj qabilasining Banu an-Najjor boʻlimiga mansub ansorlardan[1], Anas ibn Molikning ukasi.

Baro ibn Molik 641–642-yillarda Shushtarda Sosoniylar davlatiga qarshi qamal vaqtida olgan jarohatlari tufayli vafot etgan.

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Al-Baro Banu Gʻanm urugʻidan boʻlib[2], lar Banu Xazraj qabilasining Banu an-Najjor urugʻining bir boʻlimi hisoblangan.

Muhammad davrida Baro ibn Molik tuya chayqovchi boʻlib xizmat qilgan[3][4].

Baro ibn Molik Badr jangidan tashqari Muhammad boshchiligidagi barcha yurishlarda ishtirok etgan[5]. U, shuningdek, birinchi ziyoratda Daraxt bay’atida ham qatnashgan[2]. Hunayn jangida Baro ibn Molik oʻzi oʻldirgan dushman askarlaridan xums yoki talon-taroj qilingan mol-mulkning beshdan bir qismini olgan[6].

Ridda urushlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammadning vafotidan soʻng Islom diniga koʻpchilik boʻlib kirgan musulmonlar xuddi shu tarzda bu dindan chiqa boshlaydilar. Xalifa Abu Bakr bu guruhlarning yetakchilariga qarshi jang qilish uchun boshlangan Ridda urushiga oʻn bitta qoʻshin yuborgan edi[7].

Yamoma jangida isyonchilarning Musaylama qoʻmondonligi ostidagi isyonchi qoʻshin va uning Banu Hanifadan boʻlgan 40 000 nafar askarlari „Oʻlim bogʻi“ nomli qoʻrgʻonda mustahkam joylashib olishgan edi, toki Baro ibn Molik qal’a devorlariga nayzalar va katapultalar orqali hujumga oʻtib, uni yorib oʻtish rejasini taklif qilmagunga qadar Ikrima ibn Abu Jahl va Xolid ibn Valid ushbu qoʻrgʻonni yorib kirish uchun qattiq jang olib borishgan. Musulmonlar Baro tomonidan berilgan ushbu hujum rejasini amalda qoʻllashga rozi boʻlishgan. U rejaga koʻra qal’aga tushib, devor va qal’a darvozasidagi koʻplab shahar qoʻriqchilarini birma-bir oʻldirib, darvozani yolgʻiz oʻzi ichkaridan ochgan va Xolid ibn Valid boshchiligidagi musulmon qoʻshinlarining ichkariga kirishlariga imkon yaratib bergan. Xolid ibn Valid ichkariga kirib, 20 000 nafar sobiq musulmonlarni oʻldirgan, shu jumladan, ularning rahbari Musaylama Vahshi ibn Harb va Abu Dujana al-Ansoriy tomonidan oʻldirilgan[8][7]. Ibn Hajar bu jangda Baro ibn Molikning oʻzi ham Ximar al-Yamama (Yamama eshagi) laqabli kuchli Musaylama jangchisiga qarshi jang qilgani haqida guvohlik bergan[9]. Baro qilichi bilan raqibining ikkala oyogʻini kesib, uni yerga yiqitishga muvaffaq boʻlgan, keyin uni oʻz qilichi bilan oʻldirgan[9].

80 dan ortiq jarohat olganiga qaramay, Baro ibn Molik Yamoma jangidan keyin omon qolishga muvaffaq boʻlgan. Jangdan keyin Xolid ibn Valid askarlarning chodirlariga shaxsan tashrif buyurgani hamda u yerda Baroning yarasini davolab va unga dam olishini aytgani haqida maʼlumotlar mavjud[10].

Forsning zabt etilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sosoniylar davlati xaritasi, Vizantiya va musulmonlar chegaralari

Ummon Sultonligidan boshlab Forsga qarshi dengiz bosqinining boshlanishi bilan Baro Darin (Qatif) [ar] orolidan Sosoniylar imperiyasi qoʻshinlarini quvib chiqarish maqsadida al-Ala al-Xadramiy va Arfaja al-Bariqiy boshchiligidagi Bahrayndan kelgan dengiz ekspeditsiyasida ishtirok etgan. Orolning Zarah qal’asida boʻlib oʻtgan soʻnggi jangda Baro fors qoʻmondoni Marzbonni yakkama-yakka jangda oʻldirgan va jangdan soʻng uning 30 000 tangalik boyligini tortib olishga muvaffaq boʻlgan[11][12]. Biroq xalifa Umar bir kishi uchun bunchalik katta miqdordagi oʻljani qoʻlga kiritish juda koʻpligini koʻrib, uni besh qismga boʻlgan va shundan toʻrt qismini Baroga berishga qaror qilgan, oʻljaning qolgan bir qismi esa xalifalik xazinasiga yuborilgan[11].

Keyinchalik musulmonlarning Forsni zabt etish paytidagi Qodisiya jangida Baro ibn Molik ham qatnashgan va u yerda boshqa askarlar Baroni bunday qiyin jangda gʻalaba qozonishlari uchun duo qilishini soʻrashgan, chunki musulmon askarlari uning duolari Xudoga yetib borishiga va gʻalaba qozonishlariga ishonishgan[13].

Musulmonlar Xuzistonni zabt etish chogʻida qoʻshin oliy qoʻmondoni Abu Muso al-Ashʼariy xalifaga ansoriylardan iborat elita qoʻshin yuborishini soʻraydi. Bunga javoban xalifa Umar ansoriylardan iborat boʻlinmani, shuningdek, uning tarkibida Baro ibn Molik va Anas ibn Moliklarni yuboradi[14][15]. Xuzistonga yurishda musulmonlar Dajla daryosining sharqiy tomonidagi Suza koʻprigida, ayniqsa, qiyinchilik bilan jang olib borishadi, chunki jangning birinchi qismida dushman askarlari gʻalaba qozonishga muvaffaq boʻladi[16]. Shu tariqa musulmon askarlari yana Baroning huzuriga undan jangda gʻalaba qozonishlari uchun duo qilishini soʻrab kelishadi. Baro ibn Molik ularni duolarida soʻrab, namozini oʻqib boʻlgach, musulmonlar yana jangga kirishadi va gʻalaba qozonishadi[16].

Keyinchalik, Shushtar qamalida ham ishtirok etgan Baro ibn Molik ushbu yurish davomida ham oʻzining munosib hissasini qoʻshgan, u Mujoza ibn Savr as-Sadusiy bilan birga 35 nafar askardan iborat kichik bir guruh bilan deyarli bir yildan beri oʻtib boʻlmaydigan qal’a devori ostidagi suv yoʻlidan yashirin tarzda oʻtishga va qamalni yorib kirishga muvaffaq boʻladi[17]. Baro boshchiligidagi askarlar boʻlinmasi shahar darvozasida turgan koʻplab qoʻriqchilarni oʻldirib, darvozani ochib berishadi va Abu Muso al-Ashʼariy boshchiligidagi musulmonlar qoʻshinining shaharga bostirib kirib, shahar aholisini boʻysundirishga imkon yaratib beradi[18]. Zahabiy[19] tomonidan yozilgan „Siyar Aʼlam Nubala“ yilnomasida hamda Ibn al-Asir tomonidan yozilgan „Usd al-gʻoba“ yilnomasida qayd etilgan maʼlumotlarga koʻra birgina shu jangning oʻzida Baro ibn Molik kamida 100 nafar sosoniy askarlarini oʻldirgan[20][21].

Oʻlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musulmon yilnomachilari Baro ibn Molikning jangda qachon halok boʻlgani haqida ikki xil rivoyatni qayd etadilar:

  • Ibn Hajar al-Asqaloniy rivoyatiga koʻra, Baro ibn Molik Forsdagi Shushtar qamalida shahid boʻlgan. Ushbu qamal chogʻida zanjirband etilgan akasi Anasni qutqarish maqsadida uning qoʻliga bogʻlangan zanjirlarni eritib, qizib erigan temirni sugʻurib olayotgan Baroning terilari kuyib ketadi va kaft suyaklari koʻrinib qoladi. Anas ibn Molikni ozod etgan Baro oradan koʻp oʻtmay vafot etadi[22][23].
  • Molik ibn Anas[24], Tabariy, Imom al-Buxoriy, Ibn Hibbon va Ibn Manda tomonidan berilgan maʼlumotlarga koʻra, Baro ibn Molik haqiqatan ham Shushtar qamalida halok boʻlgan, ammo uning oʻlimiga eritilgan poʻlat ilgagidan olgan jarohati sabab boʻlmagan. Ularning soʻzlariga koʻra, Baro ibn Molik ushbu jangda Hormuzon qoʻlida halok boʻlgan[25]. Zahabiy ushbu rivoyatni sahih deb hisoblaydi[16], shuningdek, ushbu versiya Al-Bayhaqiy tomonidan ham keltirib oʻtilgan[13]. Zahabiy, shuningdek, Baro vafot etganida yigirma yoshda boʻlganini ham qayd etgan[2].

Xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Solnomachilarning aytishicha, Baro ozgʻin, biroq nihoyatda jasur shaxs boʻlgan[25]. Xalifa Umar oʻz sarkardalariga hech qachon Baroga qoʻshinga qoʻmondonlik qilish huquqini bermasliklarini tayinlagan, chunki uning jasorati va qoʻrqmasligi butun boshli qoʻshinni har qanday jang maydoniga undashi va askarlarni xavf ostiga qoʻyishi mumkin edi[26]. Zamonaviy yozuvchi Xolid Muhammad Xolid oʻzining „Rijala Havla Rasululloh sallallohu alayhi va sallam“ kitobida aytilishicha, xalifa Umar Baroning harbiy qobiliyatini yuqori baholagan. Musulmonlar Xuzistonni zabt etish paytida, jang maydoniga qoʻhimcha ravishda Suhayl ibn Adiy boshchiligidagi boʻlinma Abu Muso al-Ash’ariy tomonidan yuborilayotgan vaqtda xalifa Umar Abu Musoga Baro ibn Molikni ham Suhayl boʻlinmasi safiga qoʻshishni buyurgan[27].

Anas ibn Molikning aytishicha, Baro goʻzal ovozga ega boʻlib, sheʼr oʻqishni yaxshi koʻrgan, keyinchalik Anas ukasini sheʼr oʻrniga Qur’on oʻqishga koʻndirgan[9].

Namoz

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Solnomachilarning aytishicha, Muhammad Baroni Alloh tomonidan ibodatlari doimo qabul boʻladigan taqvodor shaxs sifatida ulugʻlagan[25][28].

Erondagi Suza koʻprigi ustida kechgan jangda musulmon askarlari gʻalaba qozonishlari uchun Baroning oldiga uning duosini olish uchun kelishgan[16].

Oʻlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Diqqatga sazovor joylar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baro ibn Molik nomi bilan atalgan bir qancha joylar va institutlar mavjud boʻlib, bularga misol tariqasida Saudiya Arabistonidagi Al-Baro ibn Molik aralash boshlangʻich maktabini keltirish mumkin[29]. Bundan tashqari Qatardagi koʻchalardan biriga ham Baro ibn Molik nomi berilgan[30].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Andoza:Encyclopaedia Islamica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 ad-Dhahabi. „Siyar a'lam Nubala“ (ar). AL-Islam. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr.ad-Dhahabi, Shams ad Din. „Siyar aʼlam Nubala“ (in Arabic). AL-Islam. Retrieved 11 December 2021.
  3. ↑ „Al-Adab Al-Mufrad » Betting and similar pastimes - كتاب القمار ونحوه » Hadith 1264“. Sunnah.com. — „Grade Sahih/Authentic (Nasiruddin Al-Albani)“. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr.
  4. ↑ „Al-Adab Al-Mufrad » Betting and similar pastimes - كتاب القمار ونحوه » Hadith 1264;“. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr.
  5. ↑ ibn al-Athir, Ali „Sa;d ibn Abi Waqqas“, . Usd al-ghabah fi marifat al-Saḥabah (ar). Dar al-Kotob Ilmiya, 1994. Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr. 
  6. ↑ Abdul Aziz bin Abd al-Salam bin Abi al-Qasim bin Hassan al-Salami al-Shafi'i, Izz al-Din. Jihad Sepanjang Zaman (id). Niaga Swadaya, 2006 — 190-bet. ISBN 9793746467. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Ismā'īl ibn 'Umar ibn Kathīr, Abu al-Fiḍā 'Imād Ad-Din. Kalid Ibn Al-walid. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2015. ISBN 978-1-5084-3520-4. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  8. ↑ Ahmad Ghadanfar, Mahmoud. Commanders Of Muslim Army. Darussalam, 1998. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Ibn Muhammad al-Huqail. „بطولات البراء بن مالك رضي الله عنه“ (ar). Alukah (2007). — „Al-Isbah; Ibn Hajar recorded the narration from attributed it to Al-Baghawi through Ayoub, on the authority of Ibn Sirin, on the authority of Anas ibn Molik, on the authority of Al-Bara himself“. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr.Ibn Muhammad al-Huqail, Ibrahim (2007). „بطولات البراء بن مالك رضي الله عنه“ [Butulat al baraʼ bin malik radhiyallahu anh]. Alukah (Dr.) (in Arabic). Retrieved 11 December 2021. Al-Isbah; Ibn Hajar recorded the narration from attributed it to Al-Baghawi through Ayoub, on the authority of Ibn Sirin, on the authority of Anas ibn Molik, on the authority of Al-Bara himself
  10. ↑ Raf'at al-Basya, Abdurrahman. Sosok Para Sahabat Nabi (Hardcover) (id) Ayu: , Qisthi Press, 2017 — 51-bet. ISBN 9789793715506. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. „Umar said: "...don't ever assign al-Barra' (ibn Malik) as commander, since his bravery can cause his soldiers to fall until the last man..."“ 
  11. ↑ 11,0 11,1 Sabiq, Sayyid. Fiqih Sunna 4; quoting Abu Shayban Hadith regarding the spoils of war according to Islam in Mushannad Abi Shayban (id). Republika Penerbit, 2017 — 458-bet. ISBN 9786020822624. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  12. ↑ Sabiq, Sayyid. Fikih Sunnah – Jilid 5 (Ebook) (id), Cakrawala Publishing; quoting Abu Shayban and Abu Dawud — 84-bet. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr. 
  13. ↑ 13,0 13,1 ibn ʿĪsā as-Sulamī aḍ-Ḍarīr al-Būghī at-Tirmidhī. „The Nodal Encyclopedia Book - Al-Durar Al-Sunni“. Islamweb.com (1433). — „(9) [14194])) Narrated by Abu Na'im in "Hilyat al-Awliya'" (1/7), and al-Bayhaqi in "Shu'ab al-Iman" (7/331) similarly. From the hadith of Anas, may God be pleased with him. Al-Tirmidhi narrated the beginning of it (3854), and he said: It is authentic and hasan from this route.“. Qaraldi: 2021-yil 6-dekabr.ibn ʿĪsā as-Sulamī aḍ-Ḍarīr al-Būghī at-Tirmidhī, Muḥammad; ibn Ḥusayn Ibn 'Alī ibn Mūsa al-Khosrojerdi al-Bayhaqī, Aḥmad (1433). „The Nodal Encyclopedia Book – Al-Durar Al-Sunni“. Islamweb.com. Retrieved 6 December 2021. (9) [14194])) Narrated by Abu Naʼim in „Hilyat al-Awliyaʼ“ (1/7), and al-Bayhaqi in „Shu’ab al-Iman“ (7/331) similarly. From the hadith of Anas, may God be pleased with him. Al-Tirmidhi narrated the beginning of it (3854), and he said: It is authentic and hasan from this route.
  14. ↑ Dinawari, Ahmad. al-akhbār al-ṭiwāl (ar) Farouk Al-Tabbaa: . Dar Al-Arqam, 2016 — 114-bet. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr. 
  15. ↑ 'Ala al-Azhim, Isa. المجمل في تاريخ البصرة (ar). دار الشؤون, 2010 — 24-bet. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 al-Misri, Mahmud. Ensiklopedi Akhlak Rasulullah Jilid 2 (id). Pustaka Al-Kautsar, 2019 — 180-bet. Qaraldi: 2021-yil 12-dekabr. al-Misri, Mahmud (2019). Ensiklopedi Akhlak Rasulullah Jilid 2 (in Indonesian). Translated by Solihin Rosidi; Muhammad Misbah. Pustaka Al-Kautsar. p. 180. Retrieved 12 December 2021.
  17. ↑ Ad-Dhahabi, Shams ad-Din. Siyar A'lam Nubala – Hashim ibn Utbah chapter 3, 3rd — 200-bet. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  18. ↑ Zirikli, Khayr al-Din al-. الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربين والمستشرقين, 5th, 2002 — 279-bet. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  19. ↑ al Dhahabi. „Siyar A'lam Nubala“. Qaraldi: 2021-yil 15-yanvar.
  20. ↑ al Jazari. „Usd al-ghābah fi ma'rifat al-ṣaḥābah: "The Lions of the Forest and the knowledge about the Companions"“. al Eman. Qaraldi: 2021-yil 15-yanvar.
  21. ↑ Muhammad Khalid, Khalid. Men Around the Messenger Allah's Blessing and Peace be Upon Him (en) MAHDI SHARIF: . Dar al Kotob Ilmiyah, 2006 — 317-bet. ISBN 9782745139795. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. 
  22. ↑ Mujib, Fathul. Al-Barra' bin Malik Al-Anshari, Sang Ujung Tombak Pasukan (id) Mustajab: . YPIA Da'wah center Yogyakarta, 2008. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr. 
  23. ↑ al-Asqalani. „Al-Bara ibn Malik“ (ar). Islamstory (2006). — „Ibn Hajar reported from the authority of Ishaq ibn Abdullah ibn Abi Talhah“. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr.
  24. ↑ Ibn Anas, Malik. موسوعة شروح الموطأ - 24 ، 25 - الفهارس العامة. Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr. „Muwatta Imam Malik recording from the authority of Ibn Sirin“ 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Hawramani. „مجزاة بن ثور السدوسي“. Hadith Transmitter Encyclopedia. © 2021 Hawramani.com. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr.Hawramani, Ikram. „مجزاة بن ثور السدوسي“. Hadith Transmitter Encyclopedia. © 2021 Hawramani.com. Retrieved 24 November 2021.
  26. ↑ Raf'at al-Basya, Abdurrahman. Sosok Para Sahabat Nabi (Hardcover) (id) Ayu: , Qisthi Press, 2017 — 47-bet. ISBN 9789793715506. Qaraldi: 2021-yil 24-noyabr. „Umar said: "...don't ever assign al-Barra' (ibn Malik) as commander, since his bravery can cause his soldiers to fall until the last man..."“ 
  27. ↑ Muhammad Khalid, Khalid „al-Bara' ibn Malik“, . رجال حول الرسول صلى الله عليه وسلم (ar). Qaraldi: 2021-yil 11-dekabr. 
  28. ↑ „Jami' at-Tirmidhi » Chapters on Virtues » Hadith“. Sunnah.com. — „Grade: Hasan/sounds chain (Darussalam Publisher)“. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr.
  29. ↑ „Coca-Cola Finalizes the First Phase of "Schools e-com"“. albawaba news. albawaba (2007). Qaraldi: 2021-yil 13-dekabr.
  30. ↑ „Temporary closure on Ibn Dirham Street“. Ashgal Public Works Authority. Ashgal (2021). Qaraldi: 2021-yil 13-dekabr.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

„al-Bara' bin Malik ( البراء بن مالك بن النضر ( رضي الله عنه“ (English, Arabic). muslimscholars.info. Qaraldi: 2021-yil 27-dekabr. 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Baro_ibn_Molik&oldid=5327914" dan olindi