Boylik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tilla

Boylik—shaxs yoki jamiyatning hayotiy ehtiyojlaridan ortiq bo'lgan nomoddiy va moddiy boyliklarning (pul, ishlab chiqarish vositalari, "ko'chmas" mulk, "shaxsiy mulk") ko'pligidir[1].

Boylik sog'liqni saqlash, maorif yoki madaniyatdan foydalanishni ham o'z ichiga olishi mumkin. Sotsiologiyada boy odam jamiyatning boshqa a'zolariga qaraganda muhim qadriyatlarga ega bo'lgan shaxs hisoblanadi. Iqtisodiyotda boylik ma'lum bir vaqt davomida "aktivlar" va "passivlar" o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Boylikning qarama-qarshisi qashshoqlikdir. Ingliz tilida boylik, moddiy va moliyaviy qadriyatlarga ega bo'lish ma'nosida tarjima qilinadi, boylikning sinonimi—"farovonlik" dir[2].

Boylik haqidagi iqtisodiy qarashlar tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boylik orttirishning eng to'g'ri yo'llari klassik maktab iqtisodchilari tomonidan o'rganila boshlangan. Adam Smit kapitalning tabiati va uni qanday ko'paytirish haqida nazariya yaratdi. Devid Rikardo Adam Smitning qarashlarini rivojlantirdi va ularni yer ijarasi va xalqaro savdoning asl nazariyalari bilan to'ldirdi. Tomas Maltus ilk marotaba aholining tez o'sishi mamlakat boyligiga katta xavf tug'dirishini ta'kidladi. Jon Styuart Mill o'zidan avvalgi nazariyalarni chuqurlashtirdi va eng katta iqtisodiy o'sishga erishish uchun odamlar va jamiyat boyligini oshirish uchun erkin bozor zarurligini asosladi. Karl Marks ning "kapital" nomli asarida "kapitalistik to'planishning umumiy qonuni" ni quyidagiya ta'riflaydi:

"...bir qutbda boylik to'planishi bir vaqtning o'zida qarama-qarshi qutbda qashshoqlik, mehnat azoblari, qullik, jaholat, qo'pollik va axloqiy tanazzulning yuzaga kelishiga olib boradi"[3].

"XIX" asr sanoatchisi "Timofey Vasilyevich Proxorov" "boylik to'g'risida" kitobni yozgan (asarning faqatgina parchalari saqlanib qolgan), u o'z kitobida boylik jamiyat, sanoat va ilm-fan rivojlanishining zaruriy sharti ekanligini asoslagan, ammo bu Alloh tomonidan insonga yuklangan maxsus topshiriqdir (sinovdir) : Xudo boylikni foydalanishga topshirdi va uni nimaga va qayerga ishlatilganligini hisobotini albatta so'raydi[4]. Har bir keyingi avlod tomonidan boylikning to'planishi, ko'payishi tabiiydir, ammo bu erda Timofey Vasilevich "axloqiy hayot" ni to'plangan kapital muvaffaqiyatining kafolati deb ataydi: "...sof boylik, hatto savdogarlar va bankirlar ham boylik orttirgan kishi Xudoning yo'lida yashasa foydali bo'ladi"[5]. Hozirda unutilgan rus iqtisodchisi "Vasiliy Gavrilovich Yarotskiy" boylik deganda "nafaqat pul qiymatiga o'tkaziladigan narsalar va munosabatlarnigina emas, balki insonning hayotiy manfaatlarining to'liq yig'indisini" tushunilishini ta'kidlagan[6].

Dunyoning umumiy boyligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uy xo'jaliklarining umumiy mulki 241-trillion dollarga baholanmoqda (2013-yil). Shundan 100-trillion dollari AQSh va Shveytsariya fuqarolariga tegishli[7].

"Credit Suisse" banki tomonidan yig'ilgan "Global Wealth Report 2013" hisoboti shuni ko'rsatadiki, dunyoning 50% badavlat aholisiga safiga kirish uchun 4000-AQSh dollari etarli (dunyo aholisining qolgan yarmi bu ko'rsatgichdan kam). Eng boy 10% dan biri bo'lish uchun 75 000 dollar va 1% ga kirish uchun kamida 753 000 dollar kerak bo'ladi[8]2015-yil uchun:[9]. Xuddi shu bankning 2015-yilgi hisobotlariga ko'ra, dunyoda 34-millionga yaqin millioner bor, ularning 45-mingtasi 100-million dollardan ortiq boyliklarni nazorat qiladi, dunyoda milliarderlar soni esa 1722-donani tashkil etadi[9].

Tim Xarfordning e'tirof etishicha, har qanday yangi tug'ilgan chaqaloq yerning kamida ikki milliard aholisidan boyroqdir, chunki ulardan farqli ravishda, chaqaloqda hali qarz mavjud emas.

Yana qarang:[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izohlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Компаниец В. В., д. э. н., профессор. О СУЩНОСТИ, МЕХАНИЗМЕ И ЦЕННОСТНЫХ ОСНОВАХ ВИРТУАЛЬНОЙ МИРОВОЙ ЭКОНОМИКИ. 
  2. ↑ „Миллиардеры богатеют, Россия беднеет“. Газета РБК. 2017-yil 31-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-sentyabr. „Россия, равно как и большинство стран Восточной Европы, Китай, Бразилия, Мексика и Индонезия, вошла в группу государств со средним уровнем личного благосостояния в $5–25 тыс. на человека. Беднее — страны Центральной Африки и Средней Азии, Индия, Бангладеш, Камбоджа, а также Белоруссия, Молдавия и Украина. Здесь уровень личного благосостояния не превышает $5 тыс. на человека.“.
  3. ↑ К. Маркс, Капитал, глава 23 «Всеобщий закон капиталистического накопления».
  4. ↑ См.: Терентьев П. Н. Материалы к истории Прохоровской Трехгорной мануфактуры. Годы 1799—1915. С. 108.
  5. ↑ Там же. С. 108
  6. ↑ Яроцкий В. Г. Экономическая ответственность предпринимателей. СПб., 1887. С. 43.
  7. ↑ „Credit Suisse: Global household wealth increases 4.9% to USD 241 trillion“. Credit Suisse AG (2013-yil 9-oktyabr). 2015-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 17-yanvar.
  8. ↑ „Global Wealth Reaches New All-Time High“. Credit Suisse AG (2013-yil 9-oktyabr). 2014-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 9-yanvar.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Беднеют все: Украина — лидер по падению благосостояния / Статьи / Finance.UA“. 2017-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 16-oktyabr.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  •  
  • Бронзов А. А. „Богатство и бедность (с их нравственной стороны)“,. Православная Богословская Энциклопедия. СПб.: Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник», 1901. 
  •  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Boylik&oldid=4303882" dan olindi