Braziliya — Buyuk Britaniya munosabatlari

Braziliya — Buyuk Britaniya munosabatlari Braziliya va Buyuk Britaniya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlardir. Har ikki davlat G20, Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Jahon Savdo Tashkilotiga aʼzo.

Tarixi

1825-yilda Buyuk Britaniya Braziliyaning Portugaliyadan mustaqilligini tan oldi^[1]. 1826-yilda Braziliya va Buyuk Britaniya Braziliyada qul savdosini bekor qilish toʻgʻrisidagi shartnoman imzoladilar. Biroq, Braziliyada qul savdosi toʻxtovsiz davom etdi va Britaniya hukumati 1845-yildagi Aberdin qonunini qabul qilishi Britaniya harbiy kemalariga Braziliya kemalariga chiqish va qul savdosi bilan bogʻliq boʻlgan har qanday narsalarni olib qoʻyish huquqini berdi^[2]. 1861-yilda Rio Grande-du-Sul qirgʻoqlarida Britaniyaning Prince of Wales savdo kemasi halokatga uchragach, ikki davlat oʻrtasida diplomatik inqiroz yuzaga keldi va uning koʻplab tovarlari musodara qilindi va ekipaj qamoqqa olindi. Bu Aberdin qonuni bilan bogʻliq edi, chunki Buyuk Britaniya Britaniya mahsulotlari isteʼmolchilari sonini koʻpaytirish vositasi sifatida Braziliyada qullikni bekor qilishni qoʻllab-quvvatladi. Ushbu diplomatik inqiroz Braziliyani Buyuk Britaniya bilan diplomatik munosabatlarni buzishga olib kelgan Christie savoli sifatida tanildi. Diplomatik aloqalar besh yildan keyin yana tiklandi.

1871-yil iyun oyida Braziliya imperatori Pedro II Buyuk Britaniyaga olti haftalik tashrif bilan keldi. Imperator oʻz vaqtida qirolicha Viktoriya bilan Vindzor qasrida va Wight orolidagi Osborne houseda uchrashdi^[3]. Imperator 1876-yilda ikkinchi Yevropa safari chogʻida Buyuk Britaniyaga ikkinchi marta qaytadi. 1901-yilda ikkala davlat Braziliya va Britaniya Gvianasi oʻrtasida chegara shartnomasini imzoladilar^[1]. 1919-yilda har ikki davlat oʻzlarining diplomatik vakolatlarini elchixonalar bilan davom ettirdilar.

Ikkinchi jahon urushi paytida ikkala xalq ham Italiya kampaniyasida yonma-yon kurashgan. 1968-yil noyabr oyida qirolicha Yelizaveta II Braziliyaga birinchi va yagona rasmiy tashrif bilan keldi^[4]. Buyuk Britaniya va Argentina oʻrtasidagi Folklend urushi paytida Braziliya strategik jihatdan neytral boʻlib qoldi, keyinchalik Braziliya hukumati Argentinaning Folklend orollariga huquqi borligini taʼkidladi va Britaniya samolyotlarining Braziliyaga qoʻnishini taqiqladi^[1].

1997-yilda Fernando Anrike Kardoso Buyuk Britaniyaga tashrif buyurgan birinchi Braziliya prezidenti boʻldi. 2001-yilda Toni Bler Braziliyaga tashrif buyurgan birinchi Britaniya Bosh vaziri boʻldi^[1]. Keyinchalik ikkala davlat rahbarlari oʻrtasida bir nechta tashriflar va uchrashuvlar, shu jumladan Britaniya qirollik oilasining Braziliyaga tashriflari boʻladi.

2005-yil 7-iyulda Londondagi portlashlar paytida Britaniya politsiyasi portlashlar paytida bir odamni gumondor sifatida notoʻgʻri qoʻlga oldi va 22-iyul kuni gumondor hisoblangan braziliyalik Jan Sharl de Menezesni otib oʻldirdi^[5]. Bu voqea ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlarda keskinlikni keltirib chiqardi.

Voqea sodir boʻlganidan keyin ikki davlat oʻrtasidagi diplomatik aloqalar yaxshilandi. Buyuk Britaniya Braziliyaning oʻsib borayotgan siyosiy va iqtisodiy ahamiyatini imkoniyat sifatida koʻrdi. Bundan tashqari, Buyuk Britaniya BMTni kengroq isloh qilishning bir qismi sifatida Braziliyani Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzoligi uchun ochiq qoʻllab-quvvatladi^[6]. Buyuk Britaniya Braziliyaga toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar oqimi eng koʻp boʻlgan mamlakatlar roʻyxatida toʻqqizinchi oʻrinni egalladi, 2017-yilda 1,17 milliard AQSH dollari miqdorida yalpi investitsiyalar kiritilgan^[1].

2020-yil yanvar oyida Buyuk Britaniya Brexit bilan Yevropa Ittifoqidan chiqqanidan keyin Mercosur (Braziliyani oʻz ichiga oladi) bilan savdo shartnomasini tuzishga harakat qildi^[7].

2021-yil sentabr oyida Braziliya prezidenti Jair Bolsonaro Buyuk Britaniya Bosh vaziri Boris Jonson unga Buyuk Britaniyada yetishmayotgan oziq-ovqat mahsulotlarini qoplash uchun „favqulodda oziq-ovqat kelishuvi“ni so‘rab murojaat qilganini aytdi^[8]. Bu daʼvoga Britaniya rasmiylari qarshi chiqdi^[9].

Yuqori darajadagi tashriflar

Buyuk Britaniya bosh vaziri Gordon Braun va Braziliya prezidenti Luiz Inasio Lula da Silva Davosda ; 2007 yil.

Braziliyadan Buyuk Britaniyaga yuqori darajadagi tashriflar

Prezident Fernando Anrike Kardoso (1997)
Prezident Luiz Inasio Lula da Silva (2003, 2005, 2006, 2009)
Prezident Dilma Russeff (2012)
Tashqi ishlar vaziri Antonio Patriota (2013)
Tashqi ishlar vaziri Aloysio Nunes (2017)
Prezident Jair Bolsonaro (2022, qirolicha Yelizaveta II dafn marosimi uchun)

Buyuk Britaniyadan Braziliyaga yuqori darajadagi tashriflar

Qirolicha Yelizaveta II (1968)
Shahzoda Charlz (1978, 1991, 2002, 2009)
Bosh vazir Toni Bler (2001)
Davlat kotibi Margaret Bekket (2006)
Bosh vazir Gordon Braun (2009)
Bosh vazir Devid Kemeron (2012)
Davlat kotibi Uilyam Xeyg (2014)

Ikki tomonlama shartnomalar

Ikkala xalq ham qul savdosini bekor qilish toʻgʻrisida bir nechta shartnomalarni imzoladilar (1826); Soliq masalalari boʻyicha maʼlumot almashish toʻgʻrisidagi bitim (2011); Savdo aloqalarini mustahkamlash va patent talabnomalarini koʻrib chiqishni tezlashtirish boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi (2018) va sogʻliqni saqlash sohasida hamkorlikni rivojlantirish boʻyicha kelishuv (2019)lar tuzildi.

Doimiy diplomatik vakolatxonalar

Braziliyaning Londonda elchixonasi bor^[10].
Buyuk Britaniyaning Braziliyada elchixonasi va Belu-Orizonti, Resifi, Rio-de-Janeyro va San-Pauluda bosh konsulliklari bor^[11].

Braziliyaning Londondagi elchixonasi
Buyuk Britaniyaning San-Pauludagi Bosh konsulligi

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 „Brasil-Reino Unido (in Portuguese)“. 2020-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
↑ Brazilian Treaty
↑ „Brazil’s Emperor Tourist“. 2008-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
↑ „50 year anniversary of Queen Elizabeth II’s visit to Brazil“. 2021-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
↑ Jean Charles de Menezes family loses European court fight
↑ UK-Brazil Relations
↑ Brazil to seek a Mercosur-UK trade deal similar of agreement with EU
↑ „British PM Johnson wanted emergency food deal, says Brazil's Bolsonaro, embassy disagrees“. Politico (2021-yil 24-sentyabr).
↑ „UK disputes claim by Brazil's Bolsonaro that Johnson sought emergency food deal“. reuters.com (2021-yil 24-sentyabr).
↑ Embassy of Brazil in London
↑ Embassy of the United Kingdom in Brasília

[Relations-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 „Brasil-Reino Unido (in Portuguese)“. 2020-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.

[2] Brazilian Treaty

[3] „Brazil’s Emperor Tourist“. 2008-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.

[4] „50 year anniversary of Queen Elizabeth II’s visit to Brazil“. 2021-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.

[5] Jean Charles de Menezes family loses European court fight

[6] UK-Brazil Relations

[7] Brazil to seek a Mercosur-UK trade deal similar of agreement with EU

[8] „British PM Johnson wanted emergency food deal, says Brazil's Bolsonaro, embassy disagrees“. Politico (2021-yil 24-sentyabr).

[9] „UK disputes claim by Brazil's Bolsonaro that Johnson sought emergency food deal“. reuters.com (2021-yil 24-sentyabr).

[10] Embassy of Brazil in London

[11] Embassy of the United Kingdom in Brasília

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Braziliya — Buyuk Britaniya munosabatlari



Braziliya	Buyuk Britaniya