Chustiy
| Chustiy | |
|---|---|
| Nabixon Xo‘jayev | |
 | |
| Tavalludi |
Nabixon 1904-yil may |
| Vafoti |
1983-yil 12 Avgust Namangan, Chust tumani |
| Fuqaroligi | OʻzSSR |
| Kasbi | Shoir |
| Faoliyat yillari | >1983 |
| Bolalari | Baxtiyor Khodjaev Nabixonovich |
| Otasi | Nurillaxo‘ja |
Chustiy (Toliq ism Xoʻjayev Nabixon) (1904-yil, Chust shahri — 1983-yil 12-avgust, Chust shahri) — shoir, tarjimon. Muqimiy teatrida adabiy emakdosh (1939—1941) va direktor (1941—1942) hamda Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi adabiyot fondida direktor (1942—1944), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Til va adabiyot institutida ilmiy xodim (1959—1968) boʻlgan.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chustiy taxallusi ostida ijod qilgan Nabixon (Nabixoja) Nurullohxoja oʻgʻli 1904-yilning may oyida Namangan viloyatining Chust shahrida tikuvchi-xunarmand oilasida dunyoga kelgan. 1917-yilda 14 kishidan iborat boʻlgan Nabixonlar oilasi Qoʻqonga koʻchib borib, tukuvchilik ishlari bilan shugʻullangan. Chustiy ham 12 yoshidan tikuvchilik bilan shugʻullana boshlaydi. Oʻsha paytda u Qoʻqondagi eski maktab va madrasalarda taʼlim oladi.
Chustiy Oktyabr toʻntarishidan keyingi qariyb 60-70 yil davomida sovet xoʻjalik tarmoqlarida, madaniy-maʼrifiy markazlarda faoliyat koʻrsatadi. Jumladan, 1930—1939-yllarda jamoa xoʻjaliklarida, matlubot jamiyatlarida mas’ul lavozimlarda faoliyat koʻrsata boshlaydi. Nabixon Nurullohxoja oʻgʻli Alisher Navoiy tavalludining 500 yillik yubileyini oʻtkazishga tayyorgarlik munosabati bilan Toshkentga ishga chaqirilgan. 1940—1946-yillarda esa Muqumiy nomidagi musiqali drama teatrida avval adabiy safdosh, soʻng direktor lavozimida ishlaydi. 1944—1945-yillarda Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasi adabiyot jamgʻarmasida direktor boʻlib xizmat yuritadi. Shuningdek, Chustiy nashriyotlarda tarjimon sifatida faoliyat koʻrsatadi. 1970—1976-yillarda u OʻzFa Til va adabiyot institutida ilmiy xodim boʻlib ishlaydi. 1976-yildan boshlab unga respublika ahamiyatiga molik nafaqa tayinlandi. Sheʼrlarni mustaqil ravishda 18-20 yoshlarida yoza boshlaydi[1].
Ijodiy faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chustiy butun umri davomida 20ga yaqin sheʼriy toʻplam yaratgan va chop ettirgan. Chustiy asosan mumtoz sheʼriyat yoʻlida ijod qilib, gʻazal, muxammas, musaddas, murabbaʼ, ruboiy, tuyuq, masnaviylar yozgan. Shoirning bu ijod namunalari uning „Gul mavsumi“ (1969), „Gʻazallar“ (1977) toʻplamlari va „Hayotnoma“ (1988), „Sadoqat gullari“ (1992), „Koʻngil tilagi“ (1994), „Koʻrguncha xayr endi“ (2004) devonlarida nashr etilgan. Turli yillarda yaratilgan „Tirik jannatga kirgan kampir“, „Kiyiknoma“, „Bogi Eram“ dostonlari ham bor. Chustiy ayniqsa Ikkinchi jahon urushi yillarida faol ijod qilgan. Vatanparvarlik va qahramonlik mavzularidagi „Shamshir“, „Lolazor“, „Hayot zavqi“, „Qoʻzgʻol“, „Jasur oila“ sheʼriy toʻplamlari, „Zafarnoma“ dostoni, „Davron ota“ (K. Yashin va S. Abdulla bilan hamkorlikda), „Oʻzbekiston qilichi“, „Qurbon Umarov“, „Qoʻchqor Turdiyev“ (S. Abdulla bilan hamkorlikda), „Qasos“ (A. Umariy va Tuygʻun bilan hamkorlikda) sahna asarlarini yaratgan[2]. Uning soʻnggi devoni „Koʻngil tilagi“ deb nomlangan.
Chustiyning ishqiy va axloqiy mavzudagi koʻplab gʻazal, muxammas, murabbaʼlari qoʻshiqlarga aylanib, taniqli hofizlar tomonidan kuylab kelinadi. Chustiy oʻzbek mumtoz sheʼriyatining ulkan namoyandalari Navoiy, Fuzuliy, Nodira, Furqat va boshqalarning anʼanalarini davom etgirish bilan birga ularning eng yaxshi gʻazallariga taxmislar bogʻlagan[3].
Chustiy qoʻshiqchi shoir sifatida ham ijod qilgan. Uning oʻnlab gʻazallari XX asrning 30-yillarida gramplastinkalarda muhrlangan. Shoirning „Noz etma“, „Yorimga savol“, „Avora boʻlma deydi“, „Muhtoj boʻlmagay“, „Ming baloni yengadi“, „Surmaga muhtoj emas“, „Bevafolarning ishi“, „Onanoma“ kabi koʻplab qoʻshiqlari mavjud.
Chustiy dramaturg va tarjimon boʻlgan. Shuningdek, u mumtoz va zamonaviy fors adabiyotining mashhur vakillari Saʼdiy, Hofiz, Xusrav Dehlaviy, Sobir Termiziy, Mirzoda Ishqiy, Jaʼfar Iftixor, Parvin Eʼtisomiy va boshqalarning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. 4 jildli „Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugʻati“ni tuzishda faol ishtirok etgan.
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chustiy 1983-yil 12-avgustda vafot etgan.
Xotirasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Toshkent, Chust, Qoʻqon, Namangan shaharlaridagi koʻcha, maktab, kutubxona, kinoteatr va jamoa xoʻjaliklari Chustiy nomi bilan ataladi. 2004-yil iyun oyida Chustiy tavalludining 100 yilligi nishonlandi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Hoji Ismatulloh Abdulloh. Markaziy Osiyoda islom madaniyati. Sharq nashriyoti matbaa aksiyadorlik kompaniyasi, 2005 — 262-384-bet.
- ↑ „Shoir Chustiy tavallud topgan kun“. 2023-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-iyun.
- ↑ Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Gul mavsumi, T., 1969; Hayotnoma, T., 1988; Sadoqat gullari, T., 1992; Koʻngil tilagi, T., 1994; Koʻrguncha xayr endi, T., 2004.
- Yod etingiz kamtarin Chustiyni ham, Namangan, 1994; Qalblardasiz mavlono Chustiy, Namangan, 2004.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |