Kontent qismiga oʻtish

DP (pulemyot)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
DP-27
Turi qo'l pulemyoti
Davlat SSSR bayrogʻi SSSR
Xizmat tarixi
Ishlatilgan yillari 1928 — hozirgacha
Urushlar va toʻqnashuvlar Ispaniyadagi fuqarolar urushida, Xalxin-Gol uchun urushda, Sovet-Fin urushida (1939—1940), Ulug Vatan Urushida, Koreya urushida, Vetnam janglarida, Xitoydagi fuqarolar urushida, Liviya fuqarolar urushida, Suriyadagi fuqarolar urushida, Yugoslaviya fuqarolar urushida, postsovet hududidagi issiq nuqtalar, Ukraina sharqidagi qurolli mojarolarda.
Ishlab chiqarilish tarixi
Konstruktor Degtyarov, Vasiliy Alekseyivich
Islab chiqarilgan 1927-yil
Hammasi boʻlib ishlab chiqarilgan 795 000[1]
Tavsifi
Ogʻirligi 11,8 (47 tur uchun jihozlangan disk bilan)[2]
1,6 (boʻsh magazin)[2]
2,7 (toʻliq magazin)[2]
Uzunligi 1270[2]
Stvol uzunligi 604,5 (oʻt oʻchirgichsiz)[2]
Patron 7,62×54 mm R
Kalibr 7,62
Ishlash printsipi chang gazlarini olib tashlash
Oʻt ochish tezligi,
oʻt och./daq.		 500—600
80 (jang)[2]
oʻqning
boshlangʻich tezligi, m/s		 840 (yengil oʻq patroni)[2]
Moʻljalga olish uzoqligi, m 800
Maksimal
uzoqligi, m		 2500 gacha[2]
Oʻqdori taminoti tekis disksimon magazinga 47 ta patron sigʻadi

DP (Degtyarev pulemyoti, GAU indeksi — 56-R-321) — ilk bor Vasiliy Alekseevich Degtyarev tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, 7,62 mm yengil pulemyot hisoblanadi. DP SSSRda yaratilgan oʻqotar qurollarning birinchi namunalaridan biridir.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Degtyarev 1923-yilda oʻz tashabbusi bilan yengil pulemyotni loyihalashni boshladi[3]. 1924-yil 22-iyulda Qizil Armiya miltiq qoʻmitasi raisi N. N. Kuybishev boshchiligidagi komissiya Degtyarev pulemyotini sinovdan oʻtkazdi va yangi modelni maqtagan edi: „Gʻoya ajoyib va oʻziga xos. Degtyarev pulemyoti muammosiz ishlashi, yongʻin tezligi va tov tizimlarini boshqarishda sezilarli qulaylikka ega ekan“[4]. 1927-yil 12-noyabrda Kovrov zavodida birinchi oʻnta seriyali DP pulemyotlari ishlab chiqarilgan, keyin 100 ta pulemyotlar partiyasi harbiy sinovlarga oʻtkaziladi, natijada 1927-yil 21-dekabrda pulemyoni ishlab chiqrish yoʻlga qoʻyiladi[5]. Qizil Armiya tomonidan DP yengil pulemyotining qabul qilinishi bilan uni takomillashtirish boʻyicha ishlar toʻxtab qolmadi. DP-27 dagi turli xil dizayn oʻzgarishlarini oʻrganish 1931, 1934 va 1938-yillardagi Degtyarev naʼmunalarini yaratilishiga olib keldi.

1939-yilda Qizil Armiyaning changʻi boʻlinmalari uchun DP pulemyoti uchun yengil zenit tripodi ishlab chiqildi[6].

Pulemyot Ikkinchi Jahon Urushining oxirigacha vzvod — rota darajasida oʻt ochishning asosiy quroli sifatida ommaviy ravishda ishlatilgan. NKVD qoʻshinlarining DP qurolli boʻlinmalari ayniqsa muhim sanoat korxonalarini himoya qilish uchun foydalangan[7].

1944-yil 29-avgust SSSR Qurolli kuchlari xalq komissari D. F. Ustinov va Bosh artilleriya boshqarmasi boshligʻi N. D. Yakovlev tasdiqlash uchun Davlat mudofaa qoʻmitasiga modernizatsiya qilingan yengil pulemyotni taqdim etadi[8]. Davlat mudofaa qoʻmitasi engil pulemyotda taklif qilingan oʻzgarishlarni maʼqullab, unga DPM (modernizatsiyalangan dektyarov pulemyoti) nomini beradi.

Urush oxirida DP pulemyoti va uning modernizatsiya qilingan DPM versiyasi Sovet Armiyasi xizmatidan tashqari SSSRga hamdoʻstlikdagi mamlakatlarga ham yetkazib beriladi. Koreya, Vetnam va boshqa mamlakatlarda qoʻllanadi.

Ikkinchi jahon urushida toʻplangan tajribalarga asoslanib, piyoda askarlarga oʻq otish kuchini yuqori harakatchanlik xususiyatiga ega yagona pulemyotlar kerakligi aniq boʻlib qoladi. Ilgari ishlab chiqilgan ishlanmalarga asoslanib, 1946-yilda kompaniya aloqasidagi bitta pulemyotning oʻrnini bosuvchi ersatz sifatida RP-46 engil pulemyot yaratiladi va foydalanishga topshiriladi.

Taktik-texnik tuzilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pulemyot quyidagi asosiy qism va mexanizmlardan iborat:

•  stvol;

•  stvol qutisi va uning qopqogʻi, qabul qilgich asosi va qoʻndoq bilan birgalikda;

•  zatvor ramasi — chiqargich va gaz porsheni bilan birgalikda;

•  zatvor;

•  qaytaruvchi jangovar prujina yoʻnaltiruvchi ustuni bilan birgalikda;

•  gaz porshenining trubkasi pulemyot oyogʻi bilan birgalikda

•  oʻt ochish mexanizmi;

•  elektr tepki mexanizmi.

Bundan tashqari pulemyot tarkibiga qutilar, lentalar bilan birgalikda, tozalash anjomlari, tasma, sumka, zahira stvoli, zahira qismlari va paxtavon oʻqlar bilan oʻt ochish uchun moʻljallangan moslama kiradi.

Stvol — oʻq uchishini yoʻnaltirish uchun xizmat qiladi.

Stvol qutisi — pulemyot qism va mexanizmlarini biriktirish, zatvor ramasini zatvor bilan birgalikdagi harakatini yoʻnaltirish, stvol kanalini zatvor bilan yopish va zatvorni yopish uchun xizmat qiladi.

Stvol qutisi oʻzining qopqogʻi bilan yopiladi.

Zatvor ramasi gaz porsheni bilan birgalikda zatvor va uzatkichni harakatga keltirish uchun, shuningdek, patronni lentadan chiqarish uchun xizmat qiladi.

Zatvor patronni patrondonga yuborish, stvol kanalini yopish, kaspyulgʻni yorish va patrondondan gilzani (patronni) chiqarish uchun xizmat qiladi.

Qaytaruvchi — jangovar prujina yoʻnaltiruvchi ustuni bilan birgalikda, zatvor ramasini zatvor ramasi bilan birgalikda dastlabki holatlariga qaytarish va zarbdorga patron kapsyulini yorish uchun yetarli energiya berish uchun xizmat qiladi.

Ishlash tizimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DP engil pulemyoti chang gazlarini olib tashlaydigan avtomatik quroldir. Gaz dvigatelida uzun zarbali piston va barrel ostida joylashgan gaz regulyatori mavjud.

Barrelning oʻzi osongina olinadigan, qisman himoya korpusi bilan himoyalangan va konussimon olinadigan flesh qoplagich bilan jihozlangan (ilk versiyalarda flesh qoplagich, shuningdek, uning uchun barreldagi iplar yoʻq edi). Barrel tezkor otish jarayonlarida yupqa devorlardan iborat boʻlgani uchun tezda qizib ketadi va bu otish samaradorligiga toʻsqinlik qiladi. Aslida jangovar pulemyotning otish tezligi — daqiqada 80 tagacha. Jang paytida toʻgʻridan-toʻgʻri barrelni oʻzgartirish qiyin boʻlgan, bunday paytlarda uning qulfini olib tashlash uchun maxsus kaliti va qoʻllarni kuyishdan himoya qilish zarur boʻlgan. Ushbu jarayonlar pulemyotning salbiy tomonlarini ochib bergan.

Patronlar aylana shaklida joylashgan boʻlib, oʻqlar diskning oʻrtasiga qaratilgan.

Tekis diskli magazinlarda — „plastinkalar“ da patronlar aylana boʻylab joylashgan, oʻqlar diskning oʻrtasiga qaratilgan. Ushbu dizayn patronlarning ishonchli saqlanishini taʼminlagan, ammo, boʻsh jurnalning katta oʻlchamda ekanligi va ogʻir ekanligi, tashish va yuklashdagi noqulayliklar, shuningdek, jangovar sharoitlarda plastinkaga zarar yetkazish ehtimoli kabi kamchiliklarga ega edi. U shuningdek deformatsiyaga moyil edi. Dastlabki sigʻimi 49 ta patron uchun boʻlgan, keyinchalik ishonchliligini oshirish uchun 47 talik joriy etilgan. Ularni tashish uchun 3 ta metall plastinka ishlatilgan.

Shuni taʼkidlash kerakki, tashqi tomondan DP patroni Lyuis pulemyotlari patroniga oʻxshaydi. Lekin uning ishlash prinsipi boʻyicha butunlay boshqacha dizaynda. Lyuisda kartrij diski unga murakkab tutqichlar tizimi tomonidan uzatiladigan zatvor energiyasi hisobiga boʻlsa, DPda esa patron oʻzidagi egiluvchan prujina orqali aylanadi.

Ovoz soʻndirgich

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1941-yil oxirida SG-DP qurilmasi (DP yengil pulemyoti uchun maxsus ovoz soʻndirgich) bilan ishlab chiqiladi. Unga boshlangʻich tezligi 330 m/s boʻlgan kamaytirilgan kukun zaryadi va yengil oʻqli patronlar ishlatilgan. Qurilma 300 m gacha boʻlgan masofada (500 m gacha oʻqning halokatli taʼsiri bilan) ovozsiz avtomatik otishmani amalga oshirishga imkon bergan. 1942-yil 27-mayda Qizil Armiya tomonidan ovoz soʻndirgich qabul qilinadi. 1942-yil iyun oyida Kovrovdagi 2-sonli NKV zavodi 500 dona ishlab chiqaradi[9]. Ovoz soʻndirgichning ogʻirligi 1,3 kg, pulemyotning bilan umumiy uzunligi 1332 mm[10] boʻladi.

1942-yil iyul oyida dala sinovlaridan soʻng SG-DP qayta koʻrib chiqish uchun yuboriladi. Kovrov OKB-2 da dizaynerlar A. M. Marantsev va I. V. Dolgushev tomonidan qayta ishlanadi va quyidagi koʻrinishga keladi barrel biriktiruvchi kanalining ichki diametrini 16 dan 14,5 mm gacha qisqartiriladi. Uning massasi 1,15 kg, nasadkasining uzunligi 85 mm, umumiy uzunligi 291 mm[10] boʻladi.

DP-27 pulemyoti qor tayoqchasining nusxasi bilan.

Patronlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yengil pulemyotdan otish uchun quyidagi patronlardan foydalaniladi:

  • oʻq patroni arr. 1908-yil (yengil), 800 m gacha boʻlgan masofada dushmanning jonli va texnik kuchini magʻlub etishga moʻljallangan; oʻq 2500 m gacha boʻlgan masofada halokatli kuchini saqlab qoladi;
  • oʻq patroni arr. 1930-yil (ogʻir), dushman ishchi kuchini magʻlub etishga moʻljallangan; halokatli kuch 3500 m gacha boʻlgan masofada saqlanadi; otish uchun u faqat yengil oʻq rejimiga ega patronlar boʻlmaganda ishlatiladi. 1908;
  • zirhni teshishga moʻljallangan patronlar. 1930-yil (B-30), 300 m gacha boʻlgan masofada yengil zirhli nishonlarni (zirhli transport vositalari, tanklarni) yoʻq qilish uchun moʻljallangan;
  • zirhli teshuvchi yondiruvchi oʻqli patron. 1932-yil (B-32), zirhli nishonlarni (tanklar, zirhli transport vositalari, tanklar, oʻq otish joylari, samolyotlar) yoʻq qilish va yoqilgʻini (benzin) yoqish uchun moʻljallangan;
  • nishonni belgilash, nolga solish va yongʻinni sozlash uchun moʻljallangan, kuzatuvchi oʻqli patron (T-30 va T-46).

Variantlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DP ning 1938-yilgi naʼmunasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1938-yilda V. A. Degtyarev tizimining 7,62 mm pulemyot prototipi G. F. Kubynov va S. G. Razorenov tomonidan ishlab chiqilgan magazin bilan ishlab chiqilgan (tarkibiy jihatdan 1927-yil modelidagi DP pulemyotiga oʻxshash, lekin magazinga patronlarning joylashuvida farq bor). Qurol foydalanishga qabul qilinmadi va sinovdan oʻtkazilgach, saqlash uchun topshirildi va keyin Kovrov shahridagi Degtyarev zavod muzeyiga kirdi[11].

DP ovoz soʻndirgich bilan

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1941-yilda, Moskva jangi paytida ovoz soʻndirgich DP pulemyoti sinov uchun qoʻshinlarga topshirildi, ammo bu modifikatsiyani ommaviy ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyilmagan[12].

PDM

[tahrir | manbasini tahrirlash]
PDM

1944-yilda Degtyarev boshchiligida 2-sonli zavodda DP pulemyotini takomillashtirish, yaʼni pulemyotning ishonchliligi va boshqarilishini oshirish boʻyicha ishlar olib borildi. Yangi modifikatsiya DPM nomini oldi va haddan tashqari qizishi bilan bogʻliq muammolar hal qilindi[13].

53-toifali DPM

[tahrir | manbasini tahrirlash]
53-toifa — PDM ning xitoycha versiyasi.

Xitoy sanoatining xususiyatlariga moslashtirilgan DP (DPM) pulemyotining nusxasi. Xitoyning Norinco davlat qurol korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan.

DP-O

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yarim avtomatik rejimda otish uchun aylantirilgan DP-O pulemyoti Rossiyada ov karbinasi sifatida sertifikatlangan[14].

DP dan foydalangan davlatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  •  Sovet Ittifoqi
  •  Bolgariya — 1944-yil 9-sentyabrdan keyingi davrda SSSR Bolgariya armiyasiga 762 ta DP pulemyotlarini topshirdi, ular 1944—1945-yillardagi harbiy harakatlar paytida ishlatilgan[15], urushdan keyin ham xizmatda qoldirishgan[16]
  •  Ispaniya — SSSRdan Ispaniya Respublikasi uchun 5146 ta yetkazib berilgan[17], respublika armiyasi va ayrim xalqaro brigadalar safida xizmatga kirgan[18]
  •  Italiya — 1941—1943-yillarda qoʻlga tushgan DPlar Sharqiy frontda Italiya qoʻshinlari tomonidan ishlatilgan, maʼlum bir qismi Italiyaga qaytganidan keyin boʻlinmalarda qolgan[19].
  • Polsha Polsha Xalq Respublikasi — birinchi pulemyotlar 1943—1945-yillarda T. Kosciushko nomidagi 1-Polsha piyoda diviziyasi (keyin SSSRda tuzilgan boshqa Polsha boʻlinmalari) bilan xizmatga kirgan, urushdan keyin ular yana bir muncha vaqt ishlatilgan, keyin esa saqlashga topshirilgan[20]
  •  Ruminiya Ruminiya Sotsialistik Respublikasi — birinchi pulemyotlar 1943-yilda Tudor Vladimiresku nomidagi 1-Ruminiya koʻngilli piyodalar diviziyasi bilan xizmatga kirdi, jami 1945-yil 1-iyulgacha Ruminiya armiyasi 998 dona[21].
  •  Ukraina: PD rasmiy ravishda xizmatda emas, lekin cheklangan darajada Ukraina Qurolli Kuchlari tomonidan va juda ommaviy ravishda koʻngilli tuzilmalar tomonidan qoʻllanadi (ular juda xilma-xil va koʻpincha eskirgan modellar bilan jihozlangan). 2011-yil 15-dekabr holatiga koʻra, Mudofaa vazirligi omborlarida 120 000 DP pulemyotlari va 19 000 PDM qolgan[22]. Optik koʻrish va ovozni soʻndirgichga ega oʻzgartirilgan pulemyotlar ham mavjud[23].

Filmlarda va kompyuter oʻyinlarida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpincha oʻyinlarda (va umuman Gʻarbiy mamlakatlarda) u DP-27 emas, balki DP-28 deb ataladi. Degtyarev pulemyoti koʻplab filmlarda va bir qator kompyuter oʻyinlarida mavjud. Bundan tashqari, bunday pulemyot Tom Clancyning „Rainbow Six Siege“ oʻyin seriyasidagi qahramon Tachanka tomonidan ishlatiladi. Shuningdek, ushbu pulemyotni PUBG mobil multiplayer oʻyinida ham koʻrish mumkin[24].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „weltkrieg.ru“. 22-aprel 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-iyul 2009-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Kratkoe rukovodstvo slujbi. 7,62-mm ruchnie pulemyoti DP i DPM. (1946)
  3. ↑ Fyodorov V. G. Orujeynoe delo na grani dvux epox. ch. 3; s. 62.
  4. ↑ VIMAIVS, f. 6r, on. 1, d. 1511, l. 80.
  5. ↑ 21-dekabrya 1927 goda // jurnal „Master-rujyo“, № 12 (141), dekabr 2008. Str. 95
  6. ↑ P. Yermolovich. Ruchnoy pulemyot v sisteme PVO // „Voenniy vestnik“, № 9, 1939. Str.75-76
  7. ↑ [history.wikireading.ru/252222 N. N. Starikov Voyska NKVD na fronte i v tilu. Prilojenie 7. Spravka o voorujenii i nalichii transportnix sredstv v voyskax NKVD po oxrane osobo vajnix predpriyatiy promishlennosti na 1-iyulya 1942 goda]
  8. ↑ TsAMO, f. 81, op. 12106, d. 717, l. 389.
  9. ↑ „Журнал «Калашников» № 5/2015. Руслан Чумак «Ленинградские „Брамиты“», стр. 34-36“. 25-sentabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-sentabr 2015-yil.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Журнал «Калашников» № 8/2014. Руслан Чумак «Звук выстрела совершенно отсутствует…» стр. 98“. 18-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2015-yil.
  11. ↑ Fotoreportaj // jurnal „Master-rujyo“, № 1 (118), yanvar 2007. Str. 94-95
  12. ↑ Aleksandr Borsov. Glushit, tak tixo… // jurnal „Master-rujyo“, № 7-8 (19-20), 1997. Str. 66-72
  13. ↑ Eto konstruktivnoe reshenie vpervie bilo primeneno na nemeskix edinix pulemyotax v 1930-x godax (MG-34)
  14. ↑ Karabin oxotnichiy samozaryadniy modeli DP-O kalibra 7,62×54 R. Pasport DP-O.00.000 PS
  15. ↑ Manol Tenchev. Kartechnitsite v bʼlgarskata pexota (1878—2005 g.) // „Voenno-istoricheski sbornik“, 2005, str. 39 −44
  16. ↑ V Narodnoy armii Bolgarii // „Krasnaya zvezda“, № 209 (9983) ot 8-sentyabrya 1956, str. 3
  17. ↑ „Ametralladora ligera Degtyarev DP M1928 (Лёгкий пулемёт Дегтярёва ДП образца 1928 года)“. 10-iyun 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-iyun 2018-yil.
  18. ↑ Ken Bradley, Mike Chappell. International brigades in Spain, 1936-39. London, Osprey Publishing, Reed International Books, 1994. page 17
  19. ↑ Degtyarev DP28 light machine gun // Gianluigi Usai, Ralph Riccio. Italian Partisan Weapons in WWII. Schiffer Publishing, Ltd., 2016 page 247
  20. ↑ Ręczny karabin maszynowy DP (Typy Broni i Uzbrojenia No.11) Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
  21. ↑ Iz vedomosti Glavnogo Artilleriyskogo Upravleniya Krasnoy Armii ob otpuщennom voorujenii ruminskim voinskim formirovaniyam za period s oktabrya 1943 po 1-iyulya 1945 g. // Osvoboditelnaya missiya Sovetskix Voorujyonnix Sil v Yevrope vo vtoroy mirovoy voyne: dokumenti i materiali. M., Voenizdat, 1985. Str. 96
  22. ↑ Кабінет Міністрів України. „Перелік військового майна Збройних Сил, яке може бути відчужено“ (15-avgust 2011-yil). 27-sentabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-sentabr 2016-yil.
  23. ↑ „DP-28 with a scope and suppressor“ (Английский). Reddit. 26-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-may 2022-yil.
  24. ↑ „1.7 Version Patchnotes“ (ru). pubgmobile.com (2021-yil 15-noyabr). Qaraldi: 26-sentabr 2022-yil.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=DP_(pulemyot)&oldid=5231386" dan olindi