Erondagi qozoqlar
Eron qozoqlari-Eronning qozoq aholisi boʻlib, asosan mamlakatning shimoliy qismida yashaydi. Qozoqlar bu davlatning rasmiy xalqlaridan biri hisoblanadi. Umumiy soni taxminan 5000 kishi. 1990-yillarda eronlik qozoqlarning qariyb uchdan bir qismi oralman dasturi[1] doirasida Qozogʻistonga koʻchgan, biroq chiqib ketish qisman Afgʻonistondan qozoqlar tomonidan qoplangan.
Tarixi va kelib chiqishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qozoqlar Erondagi nisbatan yosh diaspora. Eron qozoqlarining aksariyati Oktabr inqilobidan keyin Eronga koʻchib kelib, Guliston ostoni hududida joylashdilar. Kollektivlashtirishdan qochqinlarning birinchi toʻlqini Eronga 1929-1931-yillarda Turkmaniston hududidan oʻtib Mangʻishloqdan kelgan. Zamonaviy qozoqlar koʻpincha bir xil hududda yashaydilar.
1968-yilda Eronda 400 ga yaqin qozoq oilasi yashagan. Qozoqlar odatda koʻproq turkmanlar bilan yonma-yon, lekin oʻzlarining alohida qozoq mahallalarida joylashdilar. 1979-yilgi islom inqilobi davrida Turkman-sahra mintaqasi turkmanlari va qozoqlari turkiy muxtoriyatni talab qildilar[2]. Gorgan, Gombede-Kavus, Turkpen kabi shaharlarda qozoq mahallalari bor. Vaqt oʻtishi bilan Tehron, Mashhad va Eronning boshqa yirik shaharlarida bir necha oʻnlab qozoq oilalari paydo boʻldi.
Eronlik qozoqlarning hammasi fors tilida taʼlim olgan. Zamonaviy Eron qozoqlari asta-sekin qozoq tilini yoʻqotmoqda va amalda rus tilini bilmaydi, bu ularning zamonaviy Qozogʻistonga integratsiyalashuvini qiyinlashtiradi. Ular fors tilini yaxshi bilishadi, koʻpchilik turkman tilini tushunadi va ingliz tilini chet tili sifatida oʻrganadi. Eronda hech qachon qozoq maktablari, qozoq tilida gazeta va jurnallar boʻlmagan. Biroq 1994-yilda Eronda qozoq tilida har kuni bir soatlik radiodastur efirga uzatila boshlandi[3].
Aholi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yuqorida taʼkidlanganidek, Eron qozoqlarining asosiy qismi Gulistonda istiqomat qiladi, bu yerda besh mingga yaqin qozoqlar yashaydi. Biroq Qozogʻistondagi repatriatsiya dasturi tufayli ularning soni kamayib bormoqda.[4][5] Eron oralmanlari asosan Aqtauga koʻchib keladi[2]. 1993-yilda Erondan Qozogʻistonga 722 oila, jami 3661 kishi koʻchib bordi. Erondan kelgan qozoqlarning birinchi guruhi Mangʻistov viloyatiga joylashtirildi. 1995-yil kuz Olmaota viloyatining Ili tumaniga joylashtirilgan navbatdagi guruh yetib keldi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „«Казахи доказали, что являются неотъемлемой частью иранского общества и могут служить одним из мостов, связующих две страны» — представитель диаспоры Тойжан Бабык“. 2018-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-may.
- ↑ 2,0 2,1 „Казахи в ирано-иракской войне“. 2016-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-fevral.
- ↑ „В Иране вновь пытаются открыть Казахский культурный центр — 14 Ноября 2009 — Pravozashitnik“. 2016-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-fevral.
- ↑ „Казахи доказали, что являются неотъемлемой частью иранского общества и могут служить одним из мостов, связующих две страны“. 2018-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-may.
- ↑ „ethnologue.com. Iran“. 2019-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-may.