Kontent qismiga oʻtish

Foydalanuvchi:Diwikiped/Fast food

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Fast food - bu ommaviy ishlab chiqarilgan oziq-ovqat turi bo'lib, xizmat ko'rsatish tezligiga ustuvor ahamiyat beriladi. Bu tijorat atamasi restoran yoki do'konda muzlatilgan, oldindan qizdirilgan yoki oldindan pishirilgan ingredientlar bilan sotiladigan va olib kelish/olib ketish uchun qadoqlangan holda sotiladigan oziq-ovqatdir. Fast food ko'p sonli band yo'lovchilar, sayohatchilar va maoshli ishchilarni joylashtirish uchun tijorat strategiyasi sifatida yaratilgan. 2018-yilda tez oziq-ovqat sanoati global miqyosda taxminan 570 milliard dollarni tashkil etdi[1]. Fast foodning eng tezkor shakli kutish vaqtlarini atigi soniyalarga qisqartiradigan oldindan tayyorlangan taomlardan iborat. Boshqa tez tayyorlanadigan taomlar, birinchi navbatda, McDonald's kabi gamburger do'konlari ommaviy ishlab chiqarilgan, oldindan tayyorlangan ingredientlar (qoplangan bulochkalar va ziravorlar, muzlatilgan mol go'shti, oldindan yuvilgan, oldindan to'g'ralgan yoki har ikkalasi va boshqalar), go'shtni pishiradi va yangi fransuz kartoshkasini buyurtma berishgandan keyin qovuradi.

Fast food restoranlari an'anaviy ravishda avtomashinalar bilan ajralib turadi. Sotuvlar stendlar yoki kiosklarda bo'lishi mumkin, ular hech qanday boshpana yoki yashash joyini ta'minlamaydi[2] yoki tez ovqatlanish restoranlari (shuningdek, tez xizmat ko'rsatish restoranlari sifatida ham tanilgan) vazifasini bajaradi[3]. Restoran zanjirlarining bir qismi bo'lgan franchayzing operatsiyalari har bir restoranga markaziy joylardan jo'natilgan standartlashtirilgan oziq-ovqat mahsulotlariga ega[4].

Ko'pgina tez ovqatlar odatda to'yingan yog'lar, shakar, tuz va kaloriyalarga ega[5]. Fast Food iste'mol qilish yurak-qon tomir kasalliklari, yo'g'on ichak saratoni, semirib ketish, yuqori xolesterin, insulin qarshiligi holatlari va depressiya xavfining oshishi bilan bog'liq[6] [7] [8] [9] [10]. Bu o'zaro bog'liqliklar hatto chalkash turmush tarzi o'zgaruvchilarini nazorat qilishda ham kuchli bo'lib qoladi, fast food iste'moli kasallik va erta o'lim xavfining ortishi o'rtasida kuchli bog'liqlikni ko'rsatadi[11].

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bug'doy xamirini yupqa iplarga tortib, lamian hosil qilish

Sotish uchun tayyor ovqat tushunchasi shahar taraqqiyoti bilan chambarchas bog'liq. Rivojlanayotgan shaharlardagi uylarda ko'pincha yetarli joy yoki oziq-ovqat tayyorlash uchun tegishli jihozlar yo'q edi. Bundan tashqari, pishirish uchun yoqilg'i sotib olish, sotib olingan mahsulot kabi qimmatga tushishi mumkin. Oziq-ovqatlarni qovurilgan yog'li idishlarda qovurish qanchalik qimmat bo'lsa, shunchalik xavfli edi. Uy olov "butun mahallani osongina yoqib yuborishi mumkin"ligidan qo'rqishar edi[12]. Shunday qilib, shaharliklar imkon qadar oldindan tayyorlangan go'sht yoki kraxmal, masalan, non yoki nudl sotib olishga da'vat etilgan. Bu, shuningdek, vaqti cheklangan mijozlarga (masalan, oilasiga olib kelishga kechki ovqat uchun to'xtagan yo'lovchi yoki qisqa tushlik tanaffusida soatlik ishchi) ovqat pishirishni kutish bilan bezovtalanmasligini ta'minladi. Qadimgi Rimda shaharlarda ko'cha stendlari; o'rtada ovqat yoki ichimlik taqdim qilinadigan idish bo'lgan katta peshtaxta bor edi[13]. Aynan Ikkinchi jahon urushidan keyingi Amerika iqtisodiy yuksalishi davrida amerikaliklar iqtisodiyotning gullab-yashnashi hamda iste'molchilik madaniyatining o'sishi bilan ko'proq pul sarflashni va ko'proq sotib olishni boshladilar. Bularning barchasiga ega bo'lish istagi natijasida, erkaklar va ayollar; uyning ikkala a'zosi ham uydan tashqarida ishlashni boshladilar. Avvallari dabdaba hisoblangan tashqarida ovqatlanish odatiy hodisaga, keyin esa zaruratga aylandi. Ishchilar va ishchi oilalar tushlik hamda kechki ovqat uchun tez xizmat ko'rsatish bilan birga arzon oziq-ovqatga muhtoj edi. An'anaviy oilaviy kechki ovqat borgan sari tez tayyorlanadigan taomlarni iste'mol qilish bilan almashtiriladi. Natijada, oziq-ovqat tayyorlashga sarflanadigan vaqt kamayib bormoqda, 2013-yilda Qo'shma Shtatlarda bir ayol kuniga o'rtacha 47 daqiqa ovqat tayyorlashga, erkak esa o'rtacha kuniga 19 daqiqa vaqt sarflaydi[14].

Sanoatdan oldingi eski dunyo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi Rim shaharlarida, ko'p qavatli turar-joy binolarida yashaydigan shahar aholisi katta qismining oziq-ovqat ehtiyoji qondirilishi sotuvchilarga bog'liq edi; Forumning o'zi rimliklar pishirilgan mahsulotlar va pishirilgan go'shtlarni sotib olishlari mumkin bo'lgan bozor bo'lib xizmat qilgan[15]. Ertalab sharobga namlangan non tez gazak sifatida iste'mol qilinar, keyin esa oddiy ovqatlanish korxonalari bo'lgan popinada sabzavot va pishiriqlar pishiriladi[16]. Osiyoda 12-asrda xitoyliklar qovurilgan xamir, sho'rvalar va sabzavot yoki boshqa mahsulotlar bilan to'ldirilgan bulochkalarni iste'mol qilishgan, ularning barchasi hali ham zamonaviy oziq-ovqat ro'yxatlarida mavjud[17]. Ularning Bag'dodiy zamondoshlari uyda pishirilgan taomlarni qayta ishlangan dukkaklilar, sotib olingan kraxmallar va hatto tayyor go'shtlar bilan to'ldirishgan[18]. O'rta asrlarda London va Parij kabi yirik shaharlar va sanoatlashgan manzillar pirojnoe, pasta, vafli, gofret, quymoq va pishirilgan go'sht kabi mahsulotlar solingan idishlarni sotadigan ko'plab sotuvchilarni qo'llab-quvvatlagan. Qadimgi Rim shaharlarida bo'lgani kabi, bu muassasalarning ko'pchiligi o'z ovqatini tayyorlash imkoniyatiga ega bo'lmaganlarga, xususan, yolg'iz uy xo'jaliklariga xizmat qilgan. Shaharning boy aholisidan farqli o'laroq, ko'pchilik oshxona jihozlari bilan jihozlangan uy-joy sotib olishga qodir emas edi va shuning uchun fast foodga ehtiyoj sezishar edi. Muqaddas joyga ketayotgan ziyoratchilar kabi sayohatchilar ham mijozlar orasida bo'lgan[19].

Birlashgan Qirollik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oldham Angliya 1860-yillarda baliq va chips hamda fast food sanoatining kelib chiqishiga bag'ishlangan ko'k plakat

Sohil yoki suv toshqini kirishi imkoni bo'lgan hududlarda fast food ko'pincha mahalliy mollyuskalar yoki dengiz mahsulotlari, masalan, istiridye yoki Londonda bo'lgani kabi, ilon balig'ini o'z ichiga oladi. Ko'pincha bu dengiz maxsulotlari to'g'ridan-to'g'ri qirg'oqda yoki yaqinida pishirilgan[20]. O'n to'qqizinchi asrning o'rtalarida trol baliq ovining rivojlanishi 1860-yilda inglizlarning sevimli baliq va chipslari birinchi do'konining rivojlanishiga olib keldi[21].

O'ramdagi baliq va chipslar

Oldham's Tommyfield bozoridagi ko'k plakat baliq va chipslar do'koni hamda tez ovqatlanish sanoatining kelib chiqishini ko'rsatadi[21]. O'ramga solingan arzon fast food sifatida baliq va chipslar Viktoriya davri ishchi sinflari orasida doimiy taomga aylandi[21]. 1910-yilga kelib, Buyuk Britaniya boʻylab 25 mingdan ortiq baliq va chips doʻkonlari, 1920-yillarda esa 35.000 dan ortiq doʻkonlar mavjud edi[22]. Harrey Ramsden fast food restoranlar tarmog'i 1928-yilda G'arbiy Yorkshirdagi Guiseley shahridagi birinchi baliq va chips do'koni edi. 1952-yilning bir kunida do‘kon 10 000 porsiya baliq va chips tayyorlab, Ginnesning rekordlar kitobidan joy oldi[23].

Britaniya fast foodlari sezilarli mintaqaviy o'zgarishlarga ega edi. Ba'zida taomning mintaqaviyligi tegishli hudud madaniyatining bir qismiga aylandi, masalan, kornish pastasi va chuqur qovurilgan mars bari. Tez tayyorlanadigan piroglarning tarkibi har xil bo'lib, odatda parranda go'shti (tovuqlar kabi) yoki yovvoyi qushlar ishlatiladi. Ikkinchi jahon urushidan beri kurka tez ovqatlanishda tez-tez ishlatila boshlandi[24]. Buyuk Britaniya pitsa, doner kabob va kori kabi boshqa madaniyatlardan ham tez ovqatlanishni qabul qilgan. Yaqinda an'anaviy fast foodning sog'lom muqobillari ham paydo bo'ldi.

Qo'shma Shtatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Wendy's, KFC, Krystal va Taco Bell uchun Kentukki shtatining Bowling Green shahriga qo'shni tez ovqatlanish restorani reklama belgilari. McDonald's belgisini juda uzoq fonda ko'rish mumkin.

Birinchi jahon urushidan keyin avtomobillar mashhur bo'lib, arzonroq bo'lganligi sababli, avtomashinalar restoranlari paydo bo'ldi. 1921-yilda Kanzas shtatining Wichita shahrida Billy Ingram va Walter Anderson tomonidan asos solingan Amerika kompaniyasi White Castle gamburgerlarning har birini besh sentdan sotgan ikkinchi tez ovqatlanish shoxobchasi va birinchi gamburgerlar tarmog'i ochildi[25]. Walter Anderson 1916-yilda Wichitada birinchi White Castle restoranini qurgan va cheklangan menyu, yuqori hajmli, arzon narxlardagi, yuqori tezlikda gamburger restoranini taqdim etgan[26]. Kompaniya o'zining yangiliklari qatorida mijozlarga tayyorlanayotgan taomni ko'rish imkonini berdi. White Castle o'zining boshidanoq muvaffaqiyatli bo'ldi va ko'plab raqobatchilarni tug'dirdi.

Franchayzing 1921-yilda A&W Root Beer tomonidan taqdim etilgan bo'lib, u o'zining o'ziga xos siropini taqdim etgan. Govard Jonson birinchi marta 1930-yillarning o'rtalarida restoran kontsepsiyasini franchayzing qildi, menyular, tabelalar va reklamalarni rasmiy ravishda standartlashtirdi[26].

Kurb xizmati 1920-yillarning oxirida joriy etilgan va 1940-yillarda konkida bog'langan qutilar safarbar qilingan[27].

Qo'shma Shtatlar dunyodagi eng yirik tez ovqatlanish sanoatiga ega va Amerika tez ovqatlanish restoranlari 100 dan ortiq mamlakatlarda joylashgan. 2018-yil holatiga ko'ra, AQShda taxminan 5,4 million ishchilar oziq-ovqat tayyorlash va oziq-ovqatga xizmat ko'rsatish sohalarida, jumladan, AQShda tez ovqatlanish sohasida ishlaydi[28]. Semirib ketish epidemiyasi va u bilan bog'liq kasalliklar haqidagi xavotirlar Qo'shma Shtatlardagi ko'plab mahalliy hukumat amaldorlarini fast food restoranlarini cheklash yoki tartibga solishni taklif qilish uchun ilhomlantirdi. Shunga qaramay, amerikalik kattalar o'zlarining tez oziq-ovqat iste'molini o'zgartirishni istamaydilar, hatto talabning elastik bo'lmaganligini ko'rsatadigan katta turg'unlik bilan tavsiflangan xarajatlar va ishsizlik ortib borayotgan sharoitda ham [29]. Biroq, bu to‘g‘risida ba'zi hududlar boshqalarga qaraganda ko'proq ta'sir ko‘rsatadi. Masalan, Los-Anjeles okrugida Los-Anjelesning janubiy markaziy qismidagi restoranlarning taxminan 45 foizi tez ovqatlanish tarmoqlari yoki minimal o'rindiqli restoranlardir. Taqqoslash uchun, Westsidedagilarning atigi 16 foizi shunday restoranlardir[30].

Ish sharoitlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Milliy bandlik qonuni loyihasi 2013-yilda shunday deb yozgan edi: California-Berkeley universiteti tadqiqotchilari tomonidan o'tkazilgan tadqiqotga ko'ra, tez ovqatlanish ishchilarining yarmidan ko'pi (52 foiz) kamida bitta davlat yordam dasturiga tayanishi kerak. Natijada, past ish haqi, mavjud bo'lmagan imtiyozlar va cheklangan ish vaqtining fast food sanoati biznes modeli soliq to'lovchilarga har yili o'rtacha 7 milliard dollarga tushadi. Ularning ta'kidlashicha, ushbu mablag' ushbu ishchilarga "sog'liqni saqlash, oziq-ovqat va boshqa asosiy ehtiyojlarni sotib olish" imkonini beradi[31] [32].

Yo'lda

[tahrir | manbasini tahrirlash]
McDonald'sning birinchi ikki qatorli avtomashina yo‘lagi Chikagodagi Rock N Roll McDonald'sda bo'lgan.

Fast food shoxobchalari tez xizmat ko'rsatishni va'da qiladigan olib kelish yoki olib ketish provayderlaridir. Bunday tez ovqatlanish shoxobchalarida ko'pincha mijozlarda buyurtma berish va transport vositalaridan oziq-ovqat olish imkonini paydo qiluvchi "haydovchi o'tishi" xizmati mavjud. Boshqalarida mijozlar joyida ovqatlanishlari mumkin bo'lgan yopiq yoki ochiq yashash joylari mavjud. So'nggi paytlarda IT xizmatlari mijozlarga smartfon ilovalari orqali uylaridan oziq-ovqat buyurtma qilish imkonini berdi.

Taxminan vujudga kelganidan beri tez ovqatlanish "yo'lda" iste'mol qilish uchun yaratilgan, ko'pincha an'anaviy vilkalar hamda pichoqni talab qilmaydi va barmoq ovqati sifatida iste'mol qilinadi. Fast food do'konlarida keng tarqalgan menyu mahsulotlari orasida baliq va chipslar, sendvichlar, pitsalar, gamburgerlar, qovurilgan tovuqlar, fri kartoshkalari, piyoz halqalari, tovuq nuggetlari, takolar, pitsa, hot-dog, chili, kartoshka pyuresi, salatlar kabi ovqatlar va muzqaymoq mavjud, ammo ko'plab tez ovqatlanish restoranlari "sekinroq" taomlarni taklif qiladi.

Yoqilg'i quyish shoxobchalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ko'pgina yoqilg'i quyish shoxobchalarida joylashgan do'konlar oldindan qadoqlangan sendvichlar, donutlar va issiq ovqatlarni sotadi. Qo'shma Shtatlar va Yevropadagi ko'plab yoqilg'i quyish shoxobchalari muzlatilgan oziq-ovqatlarni sotadilar va ularni tayyorlash uchun binolarda mikroto'lqinli pechlar mavjud. Avstraliyadagi yoqilg'i quyish shoxobchalarida issiq pirog, sendvich va shokolad barlari kabi oziq-ovqatlar sotiladi, ularga sayohat paytida mijozlar kirishlari oson. Yoqilg'i quyish shoxobchalari ko'pincha uzoq soatlar ochiq bo'lgan hamda do'kon savdosidan oldin va keyin ochiq joy bo'lib, shuning uchun iste'molchilarga kirishni osonlashtiradi.

Ko'cha sotuvchilari va imtiyozlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nepalda tez tayyorlanadigan taomlar sotuvchisi
Sharqiy Yevropadagi fastfud restorani: Pajdaš (Prekmurje shevasida Buddy), Murska Sobota Sloveniya.

An'anaviy ko'cha taomlari butun dunyo bo'ylab, odatda arava, stol, portativ panjara yoki avtotransport vositasida ishlaydigan kichik va mustaqil sotuvchilar orqali mavjud. Umumiy misollar orasida Vetnam guruchli sho'rva sotuvchilari, Yaqin Sharqdagi falafel stendlari, Nyu-Yorkdagi hot-dog aravalari va tako yuk mashinalari kiradi. Turo-Turo sotuvchilari Filippin hayotining o'ziga xos xususiyatidir. Odatda, ko'cha sotuvchilari o'tkinchilarni o'ziga qaratish va iloji boricha tezroq diqqatni jalb qilish uchun mo'ljallangan rang-barang va turli xil variantlarni taqdim etadilar.

Bir nechta ko'cha sotuvchilari ma'lum oziq-ovqat turlariga ixtisoslashgan bo'lishi mumkin; odatda, ular mahalliy hududga qarab ma'lum bir madaniy yoki etnik an'anaga xosdir. Ba'zi madaniyatlarda ko'cha sotuvchilari bo'lajak mijozlarni jalb qilish uchun narxlarni aytib chaqirishlari, qo'shiq aytishlari yoki qo'shiq chalishlari, musiqaga o'ynashlari yoki ko'cha teatrining boshqa shakllari bilan shug'ullanishlari odatiy holdir. Ba'zi hollarda, bu ovqatdan ko'ra ko'proq e'tiborni jalb qilishi mumkin. 

Oshxona

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ilorin, Kvaradagi fast food

Zamonaviy tijorat tezyurar taomlari ko'pincha yuqori darajada qayta ishlanadi va sanoat usulida tayyorlanadi, ya'ni standart ingredientlar hamda standartlashtirilgan pishirish va ishlab chiqarish usullari bilan keng miqyosda qamrab olinadi[33]. Odatda, u tezda karton, sumkalarda yoki plastik o'ramlarda xarajatlarni kamaytiradigan tarzda taqdim etiladi. Ko'pgina tez ovqatlanish operatsiyalarida menyu elementlari odatda markaziy ta'minot ob'ektida tayyorlangan qayta ishlangan ingredientlardan tayyorlanadi va keyin alohida savdo nuqtalariga jo'natiladi, u yerda ular qayta isitiladi, pishiriladi (odatda mikroto'lqinli pechda yoki chuqur qovurishda) yoki qisqa vaqt ichida yig'iladi. Ushbu jarayon mahsulot sifatining barqaror darajasini ta'minlaydi. Buyurtmani mijozga tezda yetkazib berish alohida do'konlarda mehnat va asbob-uskunalar xarajatlarini bartaraf etishning kalitidir.

Tezlik, bir xillik va arzon narxga tijorat ahamiyati berilganligi sababli, tez ovqatlanish mahsulotlari ko'pincha ma'lum bir lazzat yoki mustahkamlikka erishish va tazlikni saqlash uchun tuzilgan ingredientlardan tayyorlanadi.

Variantlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ko'p turdagi sushi yeyishga tayyor

Xitoy olib ketish/olib borish tashuvchilari restoranlari AQSh va Buyuk Britaniya kabi G'arb mamlakatlarida ayniqsa mashhur. Ular odatda qovurilgan turli xil Osiyo taomlarini taklif qilishadi (har doim ham Xitoy emas). Ko'pgina variantlar nudl, guruch yoki go'shtning bir turidir. Ba'zi hollarda o'z- o'ziga xizmat ko'rsatish sifatida taqdim etiladi. Xaridor sotib olmoqchi bo'lgan idishning hajmini tanlaydi va keyin uni o'z tanlovi bilan to'ldirishi mumkin. Bir konteynerda bir nechta variantlarni birlashtirish odatiy holdir va ba'zi savdo nuqtalari mahsulot bo'yicha emas, balki og'irlik bo'yicha to'lanadi. Katta shaharlarda bu restoranlar minimal miqdordan ortiq xaridlar uchun bepul yetkazib berishni taklif qilishlari mumkin.

Qo'zi go'shti shish kabobi

Sushi so'nggi paytlarda G'arb dunyosida tez o'sib borayotgan mashhurlikni ko'rdi. Yaponiyada yaratilgan fast food turi (bu yerda bento – yaponcha tez tayyorlanadigan taom) sushi odatda shirin guruch sirkasi qo'shilgan va bir oz to'ldirilgan (ko'pincha baliq) yoki eng mashhur turdagi sovuq yopishqoq guruchdir. G'arbda, nori (quritilgan laver) bilan to'ldirilgan holda o'ralgan. To'ldirish ko'pincha baliq, dengiz mahsulotlari, tovuq yoki bodringni o'z ichiga oladi.

Bolgariyaning Yambol shahridagi tez tayyorlanadigan ovqat kioski

Pitsa Qo'shma Shtatlardagi tez ovqatlanish toifasi bo'lib, mamlakat bo'ylab Papa John's, Domino's Pizza, Sbarro va Pizza Hut kabi tarmoqlarga ega. U bolalar uchun tez tayyorlanadigan kaloriyalarni yetkazib berishda burger sanoatini ortda qoldiradi[34]. Menyular an’anaviy pitseriyalarga qaraganda ancha cheklangan va standartlashtirilgan bo‘lib, pitsa yetkazib berish taklif etiladi.

Kabob uylari Yaqin Sharqdan, ayniqsa Turkiya va Livandan kelgan tez ovqatlanish restoranining bir shaklidir. Go'sht go'sht pishirgichidan olinadi va isitiladigan yassi nonga salat va sous bilan beriladi. Ushbu doner kabob yoki shourmalar tayoqlarda xizmat qiladigan shish kaboblardan farq qiladi. Kabob do'konlari butun dunyoda, ayniqsa Yevropa, Yangi Zelandiya va Avstraliyada joylashgan, ammo ular AQShda kamroq tarqalgan.

Baliq va chips do'konlari Buyuk Britaniya, Avstraliya va Yangi Zelandiyada mashhur tez ovqatlanish shaklidir. Baliq yumshatiladi keyin chuqur qovuriladi va chuqur qovurilgan kartoshka frilari bilan birga taqdim etiladi[35].

Finlyandiyaning Helsinki shahridagi Hesburger tez ovqatlanish restoranida taklif qilinadigan besh tovuq qanotli quti.

Gollandiyaliklarning o'ziga xos tez ovqatlanish turlari mavjud. Gollandiyalik tez ovqatlanish taomi ko'pincha sous va go'sht mahsuloti bilan fransuz kartoshkasining bir qismidan (friet yoki patat deb ataladi) iborat. Fransuz kartoshkalariga hamroh bo'ladigan eng keng tarqalgan sous fritsausdir. Bu shirin, sirkali va kam yog'li mayonez o'rnini bosuvchi vosita bo'lib, uni gollandlar hali ham "mayonez" deb atashadi. Buyurtma berishda u tez-tez qisqartiriladi. Boshqa mashhur souslar – ketchup yoki ziravorli ketchup ("kori"), Indoneziya uslubidagi yeryong'oq sousi ("satésaus" yoki "pindasaus") yoki pikkalilli. Ba'zida kartoshka souslar kombinatsiyasi bilan xizmat qiladi, ulardan eng mashhuri speciaal (maxsus): mayonez, (ziravorlangan) ketchup va tug'ralgan piyoz bilan; va oorlog (so'zma-so'z "urush"): mayonez va yeryong'oq sousi (ba'zan ketchup va tug'ralgan piyoz bilan). Go'sht mahsuloti odatda chuqur qovurilgan gazak hisoblanadi; bunga frikandel (chuqur qovurilgan terisiz qiyma kolbasa) va kroket (non bo'laklari bilan qoplangan chuqur qovurilgan go'shtli ragu) kiradi.

Portugaliyadagi tez ovqatlanish joyi
Polshaning Szczecin shahridagi Pasztecik szczeciński nomli kichik restoran

Portugaliyada mahalliy tez tayyorlanadigan taomlarning ba'zi turlari va mahalliy oshxonaning ushbu turiga ixtisoslashgan restoranlar mavjud. Eng mashhur taomlar qatoriga frango assado (ilgari marinadlangan piri-piri gril qilingan tovuq), francesinha, francesinha poveira, espetada (ikki tayoqdagi kurka yoki cho'chqa go'shti) va bifanalar (sendvich sifatida beriladigan ma'lum bir sousdagi cho'chqa go'shti kotletlari) kiradi. Ushbu turdagi taom ko'pincha fri fri ( batatas fritas deb ataladi) bilan birga beriladi, ba'zi xalqaro zanjirlar Nando's kabi tipik portugal fast foodlariga ixtisoslashgan restoranlarda paydo bo'la boshladi.

Polshadagi tez ovqatlanishning mahalliy shakliga misol qilib, Pasttecik szczeciński nomli go'sht yoki vegetarian to'ldirish bilan to'ldirilgan chuqur qovurilgan xamirturush xamiri, Shchecin shahrining tipik tez tayyorlanadigan taomini taklif qiladigan restoran mamlakatning boshqa ko'plab shaharlarida yaxshi tanilgan. Bu taom Polsha an'anaviy mahsulotlar ro'yxatida birinchi o‘rinni egallaydi. Pasztecik szczecińskiga xizmat ko'rsatadigan birinchi bar 1969-yilda tashkil etilgan Pasztecik bari Shchetsin shahridagi Wojska Polskiego prospektida 46-uyda joylashgan.

Sharqiy Osiyo shaharlarining bezagi nudl do'koni hisoblanadi. Yassi non va falafel bugungi kunda Yaqin Sharqda hamma joyda mavjud. Mashhur hind fast food taomlari orasida vada pav, panipuri va dahi vada mavjud. G'arbiy Afrikaning fransuz tilida so'zlashuvchi davlatlari yirik shaharlar va ularning atrofidagi yo'l chetidagi stendlar avlodlar davomida bo'lganidek, mahalliy miqyosda broshet deb nomlanuvchi bir qator iste'molga tayyor, ko'mirda pishirilgan go'sht tayoqchalarini sotishda davom etmoqda.

Biznes

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qo'shma Shtatlarda iste'molchilar 2012-yilda fastfudga 160 milliard dollar (1970-yilda 6 milliard dollardan ko‘p) pul sarfladilar[36] [37]. 2013-yilda AQSh restoran sanoati 660,5 milliard dollarlik prognoz qilingan savdo hajmiga ega edi[38]. Fast food bozor ulushini yanada mustahkam va qimmatroq taomlarni taklif qiluvchi tez ovqatlanish restoranlariga yo'qotmoqda[39]. Ushbu raqobat tufayli tez ovqatlanish gigantlari o'z sotuvlarida keskin pasayishlarga duch kelishdi[40]. Umumiy tez tayyorlanadigan taomlar sotuvi pasaygan bo'lsa-da, bu restoranlarda "oyda bir marta" yoki "yilda bir necha marta" ovqatlanadigan amerikaliklar soni ko'paydi[40].

Dunyoning qolgan qismidan farqli o'laroq, Amerika fuqarolari o'z daromadlarining ancha kam miqdorini oziq-ovqatga sarflaydilar – bu asosan tez ovqatlanishga arzon va oson kirish imkonini beruvchi turli davlat subsidiyalari tufayli[41]. Tez ovqatlanish restoranlarida sotiladigan ovqatlar arzonroq hamda ko'proq energiya talab qiladi va asosan hukumat tomonidan katta miqdorda subsidiyalanadigan mahsulotlar: makkajo'xori, soya va mol go'shtidan tayyorlanadi[42].

Avstraliya tez ovqatlanish bozori 2,7 milliard GPB dan ortiq baholanadi va 1,4 milliard tez tayyorlanadigan taomlardan iborat. Bunga 17 000 ta fast food shoxobchalarida xizmat ko'rsatiladigan taomlar kiradi. Fast food bozorining o'rtacha yillik o'sish sur'ati 6,5 foizni tashkil etdi, bu chakana oziq-ovqat bozorining eng tez rivojlanayotgan sektoridir[43].

Reklama

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 2012-yilda tez ovqatlanish restoranlari reklama tashviqotlariga qariyb 4,6 milliard AQSh dollari sarfladi, bu 2009-yilga nisbatan 8 foizga ko'pdir. Xuddi shu vaqt ichida McDonald's reklama uchun barcha suv, sut va mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflagan reklamachilarning birgalikda sarflagan pulidan deyarli uch baravar ko'p pul sarfladi[44].

Dartmut kollejidagi Geisel tibbiyot maktabi tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, bolalar ko'proq tijorat televizorlarini tomosha qilganda (va tez ovqatlanish haqida ko'proq reklamalarni ko'rganlarida), ular keyingi fast food restoranlariga tashrif buyurishni so'rashga moyil bo'lishadi[45]. Xususan, fast food restoranlari qora va ispan yoshlarga qaratilgan reklama ishlarini kuchaytirmoqda[46]. Rudd oziq-ovqat siyosati va semirish markazining 2021-yilgi hisobotida tezyurar taomlar restoranlari ispan tilidagi telekanallarga taxminan 318 million dollar sarflaganini ko'rsatdi. Xuddi shu hisobotda tezyurar taomlar restoranlari ko'pchilik qora tomoshabinlar telekanallariga 99 million dollar sarflagani aniqlangan. Qora yoshlar guruhlari oq tanli yoshlardan ko'ra ko'proq fast food reklamalarini ko'rishdi[47].

Yaxshiroq biznes byurolari kengashi 2006-yilda bolalar oziq-ovqat va ichimliklarni reklama qilish tashabbusini boshladi, u tez oziq-ovqat kompaniyalaridan McDonald's va Burger King bilan imzolangan "bolalar uchun faqat sog'lom mahsulotlarni reklama qilish" va'dasini so'radi[45]. Biroq, sog'lom oziq-ovqat reklamasining biroz o'sishiga qaramay, ushbu tashabbusning samaradorligi "bolalar reklamalarda sog'lom oziq-ovqatlarni eslay olmasligi yoki 3 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan 99 foiz bolaning 81 foizi buni aniqlay olmasligini" ko'rsatadigan tadqiqotlar bilan bahslashdi. O'sha tadqiqotda fransuz kartoshkasi esga olingan, garchi reklamada fransuz kartoshkasi bo'lmasa ham[48].

Bandlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSH Mehnat statistikasi byurosining maʼlumotlariga koʻra, 2010-yil holatiga koʻra, 4,1 millionga yaqin AQSH ishchisi oziq-ovqat tayyorlash va xizmat koʻrsatishda (shu jumladan tez ovqatlanish) ishlaydi[28]. Biroq, 2011-yil aprel oyida McDonald's 62 000 ga yaqin yangi ishchilarni ishga oldi va bu lavozimlarga bir million ariza oldi – qabul qilish darajasi 6,2%[49]. 2013-yilda sanoatdagi ishchilarning o‘rtacha yoshi 28 yoshni tashkil qildi[50]. Inson resurslarini boshqarish diplomi yoki tez ovqatlanish menejmenti diplomiga ega bo'lish yirik fast food restoranlarida ishga joylashishga yordam beradi, chunki bu eng ko'p orzu qilingan ishlardan biridir[51].

Globallashuv

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rossiyadagi McDonald's
Birlashgan Arab Amirliklaridagi McDonald's, Kentucky Fried Chicken va Pizza Hut fast food restoranlari

2006-yilda global fast food bozori 4,8 foizga o'sdi, tranzaksiyalar miqdori 102,4 mlrd va hajmi 80,3 milliardni tashkil etdi[52]. Birgina McDonald's 6 qit'ada 126 mamlakatda o'z shoxobchalariga ega va butun dunyo bo'ylab 31 000 dan ortiq restoranlarni boshqaradi[53].

McDonald'sning global miqyosdagi kengayishiga misollardan biri uning Rossiya bozoriga kirishi bo'ldi. Amerika biznesining muvaffaqiyat qozonishi uchun uni qabul qilish va Moskvadagi mahalliy aholining kundalik hayotiga kiritish kerak edi. Rossiya oziq-ovqat madaniyatining muhim xususiyatlaridan biri iste'mol qilinadigan tovarlarning mahalliyligini bilishga urg'u berishdir. Aslida, ushbu Amerika brendini chet elda muvaffaqiyatli yo'lga qo'yish uchun McDonald's restoranda ishlatiladigan mahsulotlarning kelib chiqishini targ'ib qilish orqali Moskvadagi iste'molchilarning mahalliy manfaatlarini talqin qildi[54]. 1990-yil 31-yanvarda McDonald's Moskvada restoran ochdi va xizmat ko'rsatgan mijozlari bilan ochilish kuni rekordini yangiladi. Moskva restorani dunyodagi eng gavjum restorandir.

Dunyodagi eng katta McDonald's 25 000 fut arkada va o'yin markaziga ega bo'lib, Orlando, Florida, AQShda joylashgan[55].

Dunyo bo'ylab boshqa ko'plab tez ovqatlanish restoranlari mavjud. Burger King 65 dan ortiq mamlakatlarda 11 100 dan ortiq restoranga ega[56]. KFC 25 mamlakatda joylashgan[57]. Subway dunyodagi eng tez rivojlanayotgan franchayzalardan biri boʻlib, 2009-yil may holatiga koʻra 90 mamlakatda taxminan 39 129 ta restorani mavjud[58]; 1984-yil dekabr oyida Bahraynda AQShdan tashqari birinchi joyi ochilgan edi[59]. Wienerwald Germaniyadan Osiyo[60] va Afrikaga tarqaldi[61]. Pizza Hut 97 mamlakatda joylashgan bo'lib, Xitoyda 100 ta manzilga ega[62]. Taco Bell AQSHdan tashqari 14 ta davlatda 278 ta restoranga ega[63].

Tanqid

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fast food tarmoqlari sog'liqqa salbiy ta'sir ko'rsatishi, hayvonlarga shafqatsizligi, ishchilarni ekspluatatsiya qilish holatlari va odamlarning ovqatlanish tartibini an'anaviy oziq-ovqatlardan uzoqlashtirish orqali madaniy tanazzulga oid da'volar kabi tashvishlar tufayli tanqid ostiga olingan[64] [65] [66] [67] [68] [69] [70] [71] [72] [73] [74] [75] [76] [77].

Dunyo bo'ylab tez ovqatlanishni iste'mol qilish ortib bormoqda. Jidda shahrida olib borilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, hozirgi tez ovqatlanish odatlari Saudiya Arabistonidagi o'smirlar o'rtasida ortiqcha vazn va semirishning ortishi bilan bog'liq[78]. 2014-yilda Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti semizlik inqiroziga asosan tartibga solinmagan oziq-ovqat bozorlari aybdor ekanligini da'vo qiladigan tadqiqotni e'lon qildi va bu tendensiyani qaytarish uchun qattiqroq qoidalarni taklif qildi[79]. Qo'shma Shtatlarda mahalliy hukumatlar ma'lum geografik hududlarda joylashgan restoranlar sonini kamaytirish orqali tez ovqatlanish tarmoqlarini cheklamoqda[80].

Tanqidga qarshi kurashish uchun fast food restoranlari sog'liq uchun foydali bo'lgan menyu mahsulotlarini taklif qila boshlaydi[81]. Sog'liqni saqlash tanqidchilaridan tashqari, fast food sanoatini yanada ekologik jihatdan qulayroq qilish bo'yicha takliflar mavjud. Misol uchun, zanjirlar marketingi "qadoqlash chiqindilarini kamaytirish" bilan bunga javob beradi[81].

Nyu-York universitetining Oziqlantirish va oziq-ovqat tadqiqotlari bo'limi mudiri bo'lib ishlaydigan Marion Nestle tez ovqatlanish menyusidagi sog'lom variantlar orqali tanqidni yengishga urinayotgan bo'lsa-da, fast food sanoati reklama variantlari orqali bolalarga nosog'lom oziq-ovqatlarni ataylab sotishni va shuning uchun ulardan umrbod mijozlar yaratishni tanqid qiladi[82].

Shunchalik mashhur bo'lishiga qaramay, tez tayyorlanadigan taomlar va tez ovqatlanish tarmoqlari nafaqat ish va ijtimoiy ko'nikmalarga, balki talabalarning sog'lig'i va akademik ko'rsatkichlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Talabalarning 56 foizi har hafta fast foodni iste'mol qiladi[83]. "Fast Food Nation" kitobini yozgan tadqiqotchi Eric Shlosser bu haqiqatni ta'kidlab, bu nafaqat moliyaviy, balki psixologik o'lja ham ekanligini ta'kidlaydi, chunki talabalar bu ish uchun mahorat darslarini o‘rganish kabi ishlarga vaqt sarflanmasligini bilgan holda erta ishga joylashish imkoniyatiga jalb qilinadi[84]. Yana ikkita tadqiqotchi Charles Hirshman va Irina Voloshin o'smir maktab o'quvchilarini tez ovqatlanish sanoatida ishga olish va ishdan bo'shatish bilan bog'liq xavfli ta'sirlari va oqibatlarini ta'kidlaydilar[85]. The Atlantic Times gazetasidan Kelly Braunvel Burger King va McDonald's begunoh bolalarga marketing bo'yicha yana bir xavfli amaliyotni qo'llaganligi haqidagi bu dalilni qo'llab-quvvatladi[86].

Professorlar Purtel Kelly va Gershoff tomonidan olib borilgan tadqiqotda, ular boshqa ijtimoiy omillardan keyin o'sha yoshdagi o'quvchilarga nisbatan tez ovqat iste'mol qiladigan beshinchi sinf o'quvchilari nazorat qilinganligini aniqladilar.  Shuningdek, fast food iste'mol qilgan va yomon baho ko'rsatgan talabalar foizi organik oziq-ovqatlarni iste'mol qilganlarga qaraganda 11 foizga ko'p bo'lgan. Ular tez ovqatlanishning real ta'sirini baholash uchun televizor tomosha qilish, video o'yinlar va o'ynash kabi boshqa ijtimoiy omillar nazorat qilingan degan fikrda[87].

2004-yilda suratga olingan "Super Size Me" filmi kabi kitoblar va filmlar mavjud bo'lib, ular tez ovqatlanishni ortiqcha iste'mol qilishning sog'liq uchun mumkin bo'lgan salbiy ta'sirini, masalan, semirishga hissa qo'shishini ta'kidlash uchun mo'ljallangan[88].

Shuningdek qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qo'shimcha o'qish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Adams, Catherine (2007). "Reframing the Obesity Debate: McDonald's Role May Surprise You". Journal of Law, Medicine and Ethics 35 (1): 154–157. doi:10.1111/j.1748-720X.2007.00120.x. PMID 17341224. 
  • Arndt, Michael. "McDonald's 24/7." Business Week. 4-fevral, 2007
  • Food and Eating in Medieval Europe. Martha Carlin and Joel T. Rosenthal (editors). The Hambledon Press, London. 1998. ISBN 1-85285-148-1ISBN 1-85285-148-1
  • Hogan, David. Selling 'em by the Sack: White Castle and the Creation of American Food. New York: New York University Press, 1997.
  • Kroc, Ray with Robert Anderson. Grinding It Out: The Making of McDonald's. St. Martin's Press, 1992.
  • Levinstein, Harvey. Paradox of Plenty: a Social History of Eating in Modern America. Berkeley: University of California P, 2003. 228–229.
  • Luxenberg, Stan. Roadside Empires: How the Chains Franchised America. New York: Viking, 1985.
  • McGinley, Lou Ellen with Stephanie Spurr, Honk for Service: A Man, A Tray and the Glory Days of the Drive-In. St. Louis: Tray Days Publishing, 2004. For photos of the Parkmoor Restaurants see Drive-In Restaurant Photos
  • Pollan, M. (2009). In Defense of Food: an Eater's Manifesto. New York City: Penguin
  • Schlosser, Eric, Fast Food Nation: The Dark Side of the All-American Meal, Houghton Mifflin Company, 2001
  • Schultz, Howard with Dori Jones Yang, Pour Your Heart Into It: How Starbucks Built a Company One Cup at a Time, Hyperion, 1999
  • Warner, Melanie "Salads or No, Cheap Burgers Revive McDonald's." The New York Times. 19-aprel, 2006.

Tashqi havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

[[Turkum:Pages with unreviewed translations]]

  1. ↑ „Fast Food Industry Analysis 2018 – Cost & Trends“. franchisehelp.com. Franchise Help (2018). Qaraldi: 2019-yil 16-iyul.
  2. ↑ Jakle, John. Fast Food: Roadside Restaurants in the Automobile Age. Johns Hopkins University Press, 1999. ISBN 978-0-8018-6920-4. ; Brueggemann, Walter. Texts Under Negotiation: The Bible and Postmodern Imagination. Fortress Press, 1993. ISBN 978-0-8006-2736-2. 
  3. ↑ „Quick Service Restaurants (QSR) Market Worth USD 577.71 Billion by 2028 at 3.65% CAGR – Report by Market Research Future (MRFR)“. GlobeNewswire (2021-yil 18-avgust). Qaraldi: 2021-yil 26-avgust.
  4. ↑ Talwar, Jennifer. Fast Food, Fast Track: Immigrants, Big Business, and the American Dream. Westview Press, 2003. ISBN 978-0-8133-4155-2. 
  5. ↑ Hellesvig-Gaskell. „Definition of Fast Foods | LIVESTRONG.COM“. LIVESTRONG.COM. Qaraldi: 2016-yil 3-may.
  6. ↑ „The link between fast food and depression has been confirmed“ (en). EurekAlert!. Qaraldi: 2018-yil 22-aprel.
  7. ↑ Pietrangelo. „13 Effects of Fast Food on the Body“. Healthline. Qaraldi: 2016-yil 20-mart.
  8. ↑ „Susan Cohan Colon Cancer Foundation: Prevention: Eating Well/Diet“. coloncancerfoundation.org. 2016-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 16-avgust.
  9. ↑ Publications. „Red meat and colon cancer – Harvard Health“ (en-US). Qaraldi: 2016-yil 16-avgust.
  10. ↑ Bao, Wei; Tobias, Deirdre K.; Olsen, Sjurdur F.; Zhang, Cuilin (December 1, 2014). "Pre-pregnancy fried food consumption and the risk of gestational diabetes mellitus: a prospective cohort study" (en). Diabetologia 57 (12): 2485–2491. doi:10.1007/s00125-014-3382-x. ISSN 1432-0428. PMID 25303998. PMC 4221538. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4221538. 
  11. ↑ Pan, An; Malik, Vasanti; Hu, Frank B. (July 10, 2012). "Exporting Diabetes to Asia: The Impact of Western-Style Fast Food". Circulation 126 (2): 163–165. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.112.115923. ISSN 0009-7322. PMID 22753305. PMC 3401093. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3401093. 
  12. ↑ Laudan, Rachel (2001). "A Plea for Culinary Modernism: Why We Should Love New, Fast, Processed Food". Gastronomica: The Journal of Critical Food Studies 1: 36–44. doi:10.1525/gfc.2001.1.1.36. 
  13. ↑ „Ancient Romans preferred fast food“. ABC Science (2007-yil 19-iyun). Qaraldi: 2016-yil 30-iyun.
  14. ↑ Jaworowska, Agnieszka; Blackham, Toni; Davies, Ian G.; Stevenson, Leonard (May 1, 2013) "Nutritional challenges and health implications of takeaway and fast food" (en) Nutrition Reviews 71 (5): 310–318 doi:10.1111/nure.12031 ISSN 0029-6643 PMID 23590707 http://researchonline.ljmu.ac.uk/id/eprint/6791/1. 
  15. ↑ Dupont, Florence. Daily Life in Ancient Rome. Oxford: Blackwell, 1992 — 181-bet. 
  16. ↑ Stambaugh, John E.. The Ancient Roman City. JHU Press, 1988 — 200, 209-bet. ISBN 978-0-8018-3692-3. 
  17. ↑ Chang, Kwang-chih. Food in Chinese Culture: Anthropological and Historical Perspectives. New Haven: Yale University Press, 1977. 
  18. ↑ Le Strange, G.. Baghdad during the Abbasid Caliphate from Contemporary Arabic and Persian Sources, 81–82. London: Oxford University Press, 1924 — 81–82-bet. 
  19. ↑ Carling, Martha. Food and Eating in Medieval Europe. Bloomsbury Academic, 2003 — 27–51-bet. ISBN 978-1-85285-148-4. 
  20. ↑ BBC. „Eel and pie shop“. BBC (2006-yil 31-avgust). Qaraldi: 2007-yil 24-noyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Webb, Andrew (2011). Food Britannia. Random House. p. 397.
  22. ↑ Alexander, James. „The unlikely origin of fish and chips“. BBC News (2009-yil 18-dekabr). Qaraldi: 2013-yil 16-iyul.
  23. ↑ "Harry Ramsden's famous original fish and chip shop faces closure after losses". The Guardian. Retrieved January 6, 2018
  24. ↑ BBC News. „How turkey became a fast food“. BBC (2007-yil 7-fevral). Qaraldi: 2007-yil 23-noyabr.
  25. ↑ National Public Radio. „The Hamburger“. NPR (2002). 2007-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 23-noyabr.
  26. ↑ 26,0 26,1 James P Farrell. „The Evolution of the Quick Service Restaurant“. A Management Consultant @ Large. Qaraldi: 2008-yil 14-fevral.
  27. ↑ Mcginley, Lou Ellen. Honk for Service, a Man, a Tray, and the Glory Days of the Drive-in. Tray Days Publishing, 2004. ISBN 978-0-615-12697-5. 
  28. ↑ 28,0 28,1 „BLS.gov: Food and Beverage Serving and Related Workers“ (2015-yil 17-dekabr). Qaraldi: 2016-yil 6-aprel.
  29. ↑ Smith, Lindsey P.; Ng, Shu Wen; Popkin, Barry M. (May 1, 2014). "Resistant to the recession: low-income adults' maintenance of cooking and away-from-home eating behaviors during times of economic turbulence". American Journal of Public Health 104 (5): 840–846. doi:10.2105/AJPH.2013.301677. ISSN 1541-0048. PMID 24625145. PMC 3987573. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3987573. 
  30. ↑ Tami Abdollah. „A strict order for fast food“. Los Angeles Times (2007-yil 10-sentyabr).
  31. ↑ „Super-Sizing public costs: How Low Wages at Top Fast-Food Chains Leave Taxpayers Footing the Bill“. National Employment Law Project (2013-yil oktyabr). 2015-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-may.
  32. ↑ Maclay, Kathleen. „Fast Food, Poverty Wages: The Public Cost of Low-wage jobs in the Fast Food Industry“. University of California Labor Center (2013-yil 15-oktyabr).
  33. ↑ Monteiro, C.A.; Moubarac, J.-C.; Cannon, G.; Ng, S.W.; Popkin, B. (2013). "Ultra-processed products are becoming dominant in the global food system". Obesity Reviews 14 Suppl 2: 21–8. doi:10.1111/obr.12107. PMID 24102801. 
  34. ↑ Rehm, Colin D.; Drewnowski, Adam (2014). "A New Method to Monitor the Contribution of Fast Food Restaurants to the Diets of US Children". PLOS ONE 9 (7): e103543. doi:10.1371/journal.pone.0103543. PMID 25062277. PMC 4111613. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4111613. 
  35. ↑ „Federation of Fish Friers – Serving the Fish and Chips Industry – History“. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  36. ↑ „Fast Food Industry Analysis 2015 – Cost & Trends“. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  37. ↑ Schlosser, Eric. Fast Food Nation: The Dark Side of the All-American Meal. Houghton Mifflin Books, 2001. ISBN 978-0-395-97789-7. 
  38. ↑ „NRA Pocket Factbook“. National Restaurant Association (2013). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 6-aprel.
  39. ↑ John Eligon. „Where to Eat? A New Restaurant Genre Offers Manhattan More Choices“. The New York Times (2008-yil 13-yanvar). Qaraldi: 2008-yil 30-dekabr. „Though still a relatively small sector within the nation's $350 billion restaurant industry, several fast-casual chains are showing success and growth in Manhattan, and industry experts say it could be a sign of the sector's maturity and sustainability nationwide.“.
  40. ↑ 40,0 40,1 Kiener, Robert. "Food Policy Debates". CQ Researcher. 
  41. ↑ „Commodity Policy and Agricultural Subsidies“. Yale Rudd Center for Food Policy and Obesity (2013-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2014-yil 18-avgust.
  42. ↑ Parker-Pope, Tara. „A High Price for Healthy Food“. The New York Times (2007-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2014-yil 17-avgust.
  43. ↑ Cameron Allan; Greg J. Bamber; Nils Timo (September 1, 2006). "Fast‐food work: are McJobs satisfying?". Employee Relations 28 (5): 402–420. doi:10.1108/01425450610683627. ISSN 0142-5455. 
  44. ↑ University. „Fast Food FACTS — Fast Food Facts in Brief“. www.fastfoodmarketing.org. Qaraldi: 2017-yil 18-aprel.
  45. ↑ 45,0 45,1 Dell’Antonia, KJ. „More Research Suggests Fast-Food Advertising Works on Children“. Motherlode Blog. The New York Times. Qaraldi: 2017-yil 18-aprel.
  46. ↑ „Report: Rise in fast-food advertising largely targets Black, Hispanic youths“ (en). UPI. Qaraldi: 2021-yil 17-iyun.
  47. ↑ Harris, Jennifer L., Frances Fleming-Milici, Lindsay Phaneuf, Melissa Jensen, Yoon Young Choi, Melissa McCann, Sally Mancini. Fast food advertising: Billions in spending, continued high exposure by youth
  48. ↑ Bernhardt, Amy M.; Wilking, Cara; Gottlieb, Mark (May 2014). "Children's Reaction to Depictions of Healthy Foods in Fast-Food Television Advertisements". JAMA Pediatrics 168 (5): 422–426. doi:10.1001/jamapediatrics.2014.140. PMID 24686476. http://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/1852608. Qaraldi: April 20, 2017. Foydalanuvchi Diwikiped/Fast food]]
  49. ↑ „It's Harder To Get A Job At McDonald's Than It Is To Get Into Harvard“. Business Insider (2011-yil 28-aprel). Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  50. ↑ Owens, Christine. „Trying to raise a family on a fast-food salary“. Reuters (2013-yil 29-avgust). 2013-yil 31-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-aprel.
  51. ↑ „Fast Food Job Applications“.
  52. ↑ „Our Life Policy Research Notes on takeaways – The UK fast-food market“. 2013-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 28-iyul.
  53. ↑ „The Fast Food Factory“.
  54. ↑ Caldwell, Melissa L. "Domesticating the French Fry: McDonald’s and Consumerism in Moscow." Journal of Consumer Culture 4.1 (2004): 5–26. Web. January 30, 2017.
  55. ↑ „World's Largest McDonald's in Orlando, FL“. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  56. ↑ „Burger King“.
  57. ↑ „KFC“.
  58. ↑ Subway publication. „Official SUBWAY Restaurants Web Site“. Subway Restaurants (2008). Qaraldi: 2009-yil 24-may.
  59. ↑ „Subway“.
  60. ↑ „Wienerwald – Türkiye – Restoranlar“. 2015-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  61. ↑ „WIENERWALD – Restaurants in Egypt“. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  62. ↑ „Yum! Brands“.
  63. ↑ „Taco Bell“.
  64. ↑ Jeffery, Robert (January 25, 2006). "Are fast food restaurants an environmental risk factor for obesity?". International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 3: 2. doi:10.1186/1479-5868-3-2. PMID 16436207. PMC 1397859. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1397859. 
  65. ↑ Freeman, Andrea (December 6, 2007). "Fast Food: Oppression through Poor Nutrition". California Law Review 95 (6): 2221–2259. 
  66. ↑ Ronald, Adams (September 8, 2008). "Fast Food and Animal Rights: An Examination and Assessment of the Industry's Response to Social Pressure". Business and Society Review 113 (3): 301–328. doi:10.1111/j.1467-8594.2008.00322.x. 
  67. ↑ Singer, Peter and Mason, Jim. "The Ethics of What We Eat: Why Our Food Choices Matter". Holtzbrink Publishers. 2006.
  68. ↑ Singer, P. Animal liberation, 1975. ISBN 978-0-394-40096-9. 
  69. ↑ Schlosser, Eric. Fast Food Nation: The Dark Side of the All-American Meal. Harper Collins Publishers. 2001
  70. ↑ Smith, Vicki (November 4, 1998). "The Fractured World of the Temporary Worker: Power, Participation, and Fragmentation in the Contemporary Workplace". Social Problems 45 (4): 411–430. doi:10.2307/3097205. 
  71. ↑ Duffey, Kiyah (January 2007). "Differential associations of fast food and restaurant food consumption with 3-y change in body mass index: the Coronary Artery Risk Development in Young Adults Study". The American Journal of Clinical Nutrition 85 (1): 201–8. doi:10.1093/ajcn/85.1.201. PMID 17209197. http://ajcn.nutrition.org/content/85/1/201.full.pdf+html. Qaraldi: April 8, 2016. Foydalanuvchi Diwikiped/Fast food]]
  72. ↑ French, Simone (May 2001). "Environmental Influences on Eating and Physical Activity". Annual Review of Public Health 22: 309–35. doi:10.1146/annurev.publhealth.22.1.309. PMID 11274524. 
  73. ↑ James F. Sallis, Karen Glanz. "The Role of Built Environments in Physical Activity, Eating, and Obesity in Childhood". The Future of Children Volume 16, Number 1, Spring 2006 pp. 89–108 | 10.1353/foc.2006.0009.
  74. ↑ Walshe, Sadhbh. "How America's fast food industry makes a quick buck. The gulf between CEO pay and staff McWages is shockingly wide: a strike serves this system of super-exploitation right". April 10, 2013
  75. ↑ Michelle M. Mello, Eric B. Rimm and David M. Studdert. "The McLawsuit: The Fast-Food Industry And Legal Accountability For Obesity". Health Affairs. November 2003. vol. 22 no. 6 207–216. .
  76. ↑ Shanthy A. Bowman, Steven L. Gortmaker, Cara B. Ebbeling, Mark A. Pereira, David S. Ludwig. "Effects of Fast-Food Consumption on Energy Intake and Diet Quality Among Children in a National Household Survey". Pediatrics Vol. 113 No. January 1, 1, 2004 pp. 112–118
  77. ↑ Hossein Rouhani, Mohammad; Mirseifinezhad, Maryam; Omrani, Nasrin; Esmaillzadeh, Ahmad; Azadbakht, Leila (2012). "Fast Food Consumption, Quality of Diet, and Obesity among Isfahanian Adolescent Girls". Journal of Obesity 2012: 597924. doi:10.1155/2012/597924. PMID 22619703. PMC 3352603. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3352603. 
  78. ↑ A. Washi, Sidiga; Maha B. Ageib (2010). "Poor diet quality and food habits are related to impaired nutritional status in 13- to 18-year-old adolescents in Jeddah". Nutrition Research 30 (8): 527–34. doi:10.1016/j.nutres.2010.07.002. PMID 20851306. 
  79. ↑ Study finds deregulation fuelling obesity epidemic. Reuters. February 2, 2014. Retrieved March 6, 2014.
  80. ↑ Nixon, Laura; Mejia, Pamela; Dorfman, Lori; Cheyne, Andrew; Young, Sandra; Friedman, Lissy C.; Gottlieb, Mark A.; Wooten, Heather. "Fast-Food Fights: News Coverage of Local Efforts to Improve Food Environments Through Land-Use Regulations, 2000–2013". American Journal of Public Health — 490-496-bet. 
  81. ↑ 81,0 81,1 Clark, Charles S. "Fast-Food Shake-Up". CQ Researcher. 
  82. ↑ Nestle, Marion. Food Politics: How the Food Industry Influences Nutrition and Health. Berkeley: University of California Press, 2002. ISBN 9780520955066. 
  83. ↑ Hilger, J., Loerbroks, A. and Diehl, K., 2017. Appetite, 109, pp.100–107. (2017). "Eating behaviour of university students in Germany: Dietary intake, barriers to healthy eating and changes in eating behaviour since the time of matriculation.". Appetite 109: 100–107. doi:10.1016/j.appet.2016.11.016. PMID 27864073. 
  84. ↑ Schlosser, Eric. Fast Food Nation. The Dark Side of All American Meals. Mariner Books. New York. 2012. Print.
  85. ↑ Hirschman, Charles, and Irina Voloshin. "The Structure of Teenage Employment: Social Background and the Jobs Held by High School Seniors." Research in social stratification and mobility 25.3 (2007): 189–203. National Center for Biotechnology Information. Web. November 13, 2015.
  86. ↑ Brownwell, Kelly. "Are Children Prey for Fast Food Companies?" The Atlantic. The Atlantic. November 8, 2008. Web. November 13, 2015.
  87. ↑ Purtell, K. M.; Gershoff, E. T. (2014). "Fast Food Consumption and Academic Growth in Late Childhood". Clinical Pediatrics 54 (9): 871–77. doi:10.1177/0009922814561742. PMID 25480321. 
  88. ↑ Brindal, Emily; Mohr, Philip; Wilson, Carlene; Wittert, Gary (July 1, 2008). "Obesity and the effects of choice at a fast food restaurant" (en). Obesity Research & Clinical Practice 2 (2): 111–117. doi:10.1016/j.orcp.2008.03.004. ISSN 1871-403X. PMID 24351729.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Foydalanuvchi:Diwikiped/Fast_food&oldid=2745561" dan olindi