Həmidə Cavanşir
| Hamida Javanshir | |
|---|---|
| Tavalludi |
19-yanvar,1873-yil Kahrizli, Agjabadi (hozirgi Ozarbayjon)yaqinida |
| Vafoti |
6-fevral 1955-yil (82 yoshda) Boku, Ozarbayjon |
| Fuqaroligi | Rossiya Imperiyasi va SSSR |
| Kasbi | Yozuvchi, faol jamoatchi ayol, xayriyachi |
| Turmush oʻrtogʻi |
Ibrahim bey Davatdarov (†1901) Jalil Mammadguluzadeh (†1932) |
| Bolalari |
Mina Davatdarova Muzaffar Davatdarov Midhat Mammadguluzadeh Anvar Mammadguluzadeh |
| Otasi | Ahmad bey Javanshir |
Hamida Ahmad bey qizi Javanshir (ozarbayjoncha: Həmidə Cavanşir) (1873-yil 19-yanvar – 1955-yil 6-fevral) – Ozarbayjonning birinchi maʼrifatparvar ayollaridan biri, tarixchi Ahmad Bey Javanshirning qizi, Jalil Mammadqulizodaning rafiqasi, tarjimon, xayriyachi va Ozarbayjon Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi.
Yoshligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻz oilasining Qahrizli qishlogʻidagi eski uyida tugʻilgan Hamida Javansher ozarbayjon tarixchisi, tarjimon va rus imperatori armiyasining zobiti Ahmad bey Javanshir (1828—1903) va uning rafiqasi Mulkijahonning toʻngʻich farzandi edi. U Qorabogʻning oxirgi hukmdor xoni Ibrohim Xalilxonning buvisi edi. Hamida va uning ukasi uyda oʻqigan; u toʻqqiz yoshga toʻlganda, rus oʻqituvchilari oilasi ularga taʼlim berish uchun ular bilan birga yashashga keldi. 14 yoshida u Yevropa va islom adabiyoti bilan tanish boʻlgan, rus va fransuz tillarida bemalol gapirgan.
1889-yili Hamida Javanshir Bardalik leytenant Ibrahim bey Davatdarovga uylanadi. Ular Brest-Litovskda (hozirgi Belorussiyada) joylashdilar. Tez orada ularning ikki farzandi Mino va Muzaffar dunyoga keldi. Javanshir bal raqslaridan saboq oldi, nemis va polyak tillarini oʻrgandi. 1900-yilda oila Karsga koʻchib oʻtdi va u yerda Davatdarov harbiy qal'a qoʻmondoni etib tayinlandi. Bir yil oʻtgach u vafot etdi, uning 28 yoshli xotinini beva qoldi; Hamidaning Moskvada tibbiyot oʻqish istagi amalga oshmay qoldi.
Hayoti va faolligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]U otasidan Kahrizli mulkini meros qilib oldi va paxtachilik tadbirkorligini muvaffaqiyatli davom ettirdi. Vasiyatiga koʻra, “Qorabogʻ xonligining siyosiy ishlari toʻgʻrisida” 1747–1805 yillardagi tarixiy asari qoʻlyozmasini “Geyrat” nashriyotida chop etish uchun Tiflisga (hozirgi Gruziya poytaxti) olib boradi. Bu yerda, 1905-yil oktyabr oyida u ozarbayjon tilida chiqadigan “ Sharg-i rus ” gazetasining sharhlovchisi boʻlgan Jalil Mammadqulizoda bilan uchrashdi.Ular 1907-yilda turmush qurishdi (Mammadqulizoda oʻsha paytda ikki marta ajrashgan) va 1920-yilgacha Tiflisda yashagan. Ular 1908-yilda Midhat va 1911-yilda Anvar ismli ikki oʻgʻil koʻrdi U Mammadqulizoda bilan “ Molla Nasriddin ” satirik jurnalini nashr etishda ishlagan.[1][2]
1907-yil Qorabogʻdagi ocharchilik paytida Hamida Javanshir ochlikdan azob chekayotgan qishloq aholisiga un va tariq tarqatgan, ikki yillik oʻzaro qirgʻinlardan soʻng mahalliy armanlar va ozarbayjonlar oʻrtasida vositachi boʻlgan.1908-yilda u oʻzining tugʻilib oʻsgan Kahrizli qishlogʻida oʻrta maktabga asos soldi va bu maktab oʻgʻil va qizlar bir sinfda oʻqishi mumkin boʻlgan birinchi ozarbayjon maktabiga aylandi. 1910-yilda Javanshir shahardagi ozarbayjon zodagonlarining ayol aʼzolari bilan birgalikda Kavkaz musulmon ayollari xayrixohlik jamiyatini tuzdi. Sovet davridagi chechak epidemiyasi paytida u vaksina sotib olib, Kahrizli aholisiga bepul tarqatdi.[3][4]
1921-yilda Tabrizda bir yil yashagach, oila Bokuga koʻchib oʻtadi va u yerda esdaliklar yozadi, erining asarlarini tarjima qiladi. U 1930-yillarda “ Uygʻoning: musulmon ayolning hayoti haqida yodgorlik” nomli esdalik asarini nashr etdi, 1907—1931-yillarda Kavkaz va Eronning eng nufuzli satirik jurnali “Molla Nasreddin” , vafotidan keyin 1967-yilda nashr etildi.Jurnal Hasan Javadi va Villem Floor tomonidan ingliz tiliga tarjima qilindi[5] U rus she’rlarini ham tarjima qilgan. U ikki farzandidan ayrildi: 1923-yilda Mino va 1935-yilda Midxat vafot etishdi[6].U 1955-yilda Bokuda vafot etdi. Kahrizlida uning hayoti va ijodiga oid muzey bor.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ozarbayjonda paxta yetishtirish
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Yolaçan, Serkan (2019-yil yanvar). „Azeri networks through thick and thin: West Asian politics from a diasporic eye“. Journal of Eurasian Studies (inglizcha). 10-jild, № 1. 40-bet. doi:10.1177/1879366518814936. ISSN 1879-3665.
{{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|date=(yordam) - ↑ Ameri, Anan. Hermeneutics and Honor: Negotiating Female "public" Space in Islamic/ate Societies (inglizcha). Harvard CMES, 1999 — 100-bet. ISBN 978-0-932885-21-0.
- ↑ Heyat, Farideh. Azeri Women in Transition: Women in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan (inglizcha). Routledge, 5-mart 2014-yil — 68–69-bet. ISBN 978-1-136-87177-1.
- ↑ "Hamideh Khanum Javanshir 1873-1955" (Wayback Machine saytida 3-avgust 2020-yil sanasida arxivlangan) Sister-hood (March 6, 2019).
- ↑ Javanshir, Hamideh Khanum. Awake : a Moslem woman's rare memoir of her life and partnership with the editor of Molla Nasreddin, the most influential satirical journal of the Caucasus and Iran, 1907-1931, Javadi, Hasan, Floor, Willem M., Washington DC, 2016. ISBN 978-1-933823-87-4. OCLC 960719559.
- ↑ (ruscha) Our Pride: Jalil Mammadguluzadeh (Wayback Machine saytida 2007-11-07 sanasida arxivlangan) by Galina Mikeladze. Azerbaijanskie izvestia. 4 January 2007. Retrieved 1 December 2007