Jaqiya Kaji masjidi

Jaqiya Kaji masjidi
	Masjid
	Jaqiya Kaji masjidi; «Jaqııa qajy» meşiti
Mamlakat	Qozogʻiston
Hudud	Oqmoʻla
Shahar	Koʻkchatov
Koordinatalar	53°16′59″N 69°22′43″E / 53.283°N 69.37871°E
Homiylar	Shahardagi aholining xayriyalari asosida
Binokorlik	1893—1893-1894-yillar oraligʻi
Minoralar soni	1
Minoralar soni	1
Qurilish materiali	yogʻoch
Sayt	[nasihat.kz Rasmiy sayt]
	Jaqiya Kaji masjidi Vikiomborda

Jaqiya Kaji masjidi (qozoqcha: «Жақия қажы» мешіті, «جاقيا قاجى» مەشىتى; ruscha: Мечеть «Жакия Кажы») – Qozogʻistonning shimoliy qismidagi Oqmoʻla viloyatining poytaxti Koʻkshetov shahri markazidagi masjid.

U shahardagi eng qadimiy Juma masjidi boʻlib, 1893—1894-yillarda tatarlar va shahar aholisining xayr-ehsonlari asosida qurilgan (Auelbekova koʻchasi, 91-uyda joylashgan; 19-asr oxirida u Kazanskaya deb atalgan). Mazkur inshoot mahalliy ahamiyatga ega boʻlgan meʼmoriy yodgorlik hisoblanadi.

Dizayni va qurilishi

Masjid bir boʻlinma bilan birlashtirilgan ziyoratgoh va minorali tatar masjidlariga oʻxshab ketadi^[1]. Devorlari eski yogʻochlardan yasalgan, yuzasi taxtalar bilan qoplangan. Gʻarbiy qismida, toʻrtburchak tom ostida, shu shakldagi mehrob va sharqiy qismida boʻylama oʻqi boʻylab choʻzilgan soyabon joylashtirilgan^[1].

Tomning tepasida: sharqiy chekkasida – ikki qavatli minora, bino yon tomonida gumbaz ostida sakkizburchakli maydoncha, gʻarbiy qismida esa – olti burchakli baraban ustida tekis gumbaz oʻrnatilgan. Fasadlar eklektik davr uslubiga xos boʻlib, klassik shakllar va yogʻoch meʼmorchilik elementlarining aralashmasidan tarkib topgan. Ustunlar panelli plasterlar bilan qoplangan. Ark oynalarining yuqori va pastki qismlari gul naqshlari bilan bezatilgan^[1]. Ichkarida zalning gʻarbiy devori markazida kirish qismidan boʻlinma bilan ajratilgan mehrob asosi boʻlgan qismning boʻylama-eksial kompozitsiyasi mavjud^[1].

Tarixi

1887-yildagi „Oqmoʻla viloyatida joylashgan oʻquv yurtlari toʻgʻrisida maʼlumot“da xabar berilishicha, koʻkshetavlik mulla Naurizbay Talasovning uyida „oʻquvchilarning ota-onalari iltimosiga koʻra mavjud boʻlgan maktabda 1886-yildan boshlab xarajatlar (gʻaznadan) amalga oshirilmagan“ (TsGA RK, f. 359, p.1, d.10, b. 2).

Koʻkshetov madrasasi ochilishining aniq sanasi nomaʼlum, ammo 1893-yilgi shahar rejasida Bolshaya Sadovaya (Abay nomidagi) va Malaya Sadovaya (S. Seyfullin nomidagi) koʻchalari burchagida masjid binosi joylashganligi haqida yozilgan. Bu hudud „maktab va talabalar uchun binolar“ nomi bilan tilga olingan.

Auelbekov koʻchasida joylashgan Nauan Xazret (hozirgi Jakiya Kaji) nomidagi shahar masjidining tarixi yuz yildan oshiqroqdir. Bu masjid qurilishi 19-asrning oxirida boshlangan. 19-asrning oxirida „Auelbekova“ koʻchasi „Kazanskaya“ deb nomlangan, ehtimol bu yerda asosan Qozondan kelgan tatarlar istiqomat qilganligi uchun shunday nomlangan boʻlishi ham mumkin^[2].

Aholining aksariyati savdo-sotiq bilan shugʻullangan. Masjid qurilishiga shaharning barcha musulmonlari oʻz hissalarini qoʻshgan boʻlsa-da, bu ish boy tatar savdogarlari hisobidan amalga oshirilgan. Quruvchilar Qozondan taklif qilingan, ammo binoning asosiy qurilish ishida shahar hunarmandlari ishtirok etgan^[2].

Koʻkshetovlik asli duradgor boʻlgan yozuvchi Ibragim Salaxovning aytishicha, uning otasi Nizom, shahardagi taniqli hunarmandlardan boʻlib, Koʻkshetovda bir nechta yogʻoch toʻr bilan bezatilgan uylar qurgan^[2]. 1920-yillargacha muazzin oq masjid minorasidan moʻminlarni namozga chaqirib, oq masjid minorasidan oʻymakor masjidga tomon kelishlikka chorlagan. Keyinchalik esa shoʻrolar mamlakatidagi aksariyat diniy binolarning taqdiri singari bu bino ham vayronaga aylantirilgan.

Masjid minorasi buzib tashlanib, qayta qurilgan va oddiy binoga aylantirilib, turli yillarda shahar ehtiyojlari uchun foydalanilgan. 1941-1945-yillarda sobiq masjidda harbiy qismlar, 1947-1974-yillarda viloyat tarix-oʻlkashunoslik muzeyi, keyin drama teatrining badiiy ustaxonalari, 1975-yilga kelib esa Respublika badiiy koʻrgazmalar zalining filial galereyasi tashkil etilgan^[2].

Oradan qariyb yetmish yil oʻtib, 1989-yilda Koʻkshetov viloyat ijroiya qoʻmitasining qaroriga binoan masjid shahar dindorlariga qaytarildi. Bugungi kunda masjid binosi Koʻkshetov shahrining tarixiy va madaniy merosi yodgorligi hisoblanadi hamda davlat muhofazasiga olingan^[2].

Imomlar

1980-yillarda Koʻkshetov masjidida imom-xatib lavozimiga Jakiya Beysenboyev (Beysembayev) tayinlangan^[3].

Yana qarang

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Zhakiya Kazhi Mosque“. 2021-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 „Old timers. Nauan Khazret Mosque“. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.
↑ Abazov, R.I.] was appointed imam-khatib in the Kokchetav mosque., Vasilivetsky, A., Ponomarev, V., Verkhovsky, A.. Islam and political struggle in the CIS countries. Informational expert group "Panorama", 1992 — 19–21-bet.

Havolalar

WikiMapiaʼdagi Jakiya Kazji masjidi (Koʻkshetov ).
„Zhakiya Kazhi Mosque, Kokshetau – Google Maps“. google.com. Qaraldi: 2021-yil 20-fevral.

[autolink1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Zhakiya Kazhi Mosque“. 2021-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.

[autolink2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 „Old timers. Nauan Khazret Mosque“. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.

[ref-3] Abazov, R.I.] was appointed imam-khatib in the Kokchetav mosque., Vasilivetsky, A., Ponomarev, V., Verkhovsky, A.. Islam and political struggle in the CIS countries. Informational expert group "Panorama", 1992 — 19–21-bet.

[1]

[2]

[3]