Kachimsimon yetmak
| Kachimsimon yetmak | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | O‘simliklar |
| Tip: | Gulli |
| Sinf: | Ikki pallali |
| Oila: | Chinniguldoshlar |
| Urugʻ: | Allochrusa |
| Turlari: | Kachimsimon yetmak |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Allochrusa gypsophiloides (Regel) (Schischk., 1937) | |
Kachimsimon yetmak[1], yoki kachimsimon tikanak[1] ( lotincha: Allochrusa gypsophiloides) — chinnigullar (Caryophyllaceae) oilasiga mansub kamyob o‘simlik, soni jihatidan juda kamaygan.
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Pomir-Oloy va G'arbiy Tyan-Shanning endemiki. Qozog‘istonning Janubiy Qozog‘iston va Jambil viloyatlarining tog‘ oldi va tog‘larida uchraydi.
Dengiz sathidan 400–1400 m balandlikda toshli va shag‘alli yonbag‘irlarda va ba’zan tashlandiq yerlarda o‘sadi.
Toshkent, Namangan, Jizzax, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari: Qurama, Chotqol, Molguzar, Nurota, Hisor, Ko‘hitang tizmalarida tarqalgan[2].
Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oq mayda gullari, deyarli sharsimon poyada poyaning tepasida yoyiq ro‘vaksimon to‘pgul hosil qiladi.
Turning uzoq umr ko‘rish muddati (200 yilgacha) va og‘irligi 2-3 kg gacha bo‘lgan kuchli ildiz ildizi bilan ajralib turadi.
O‘simlilar soni va arealining o‘zgarish sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mahalliy aholi tomonidan sanoat xomashyosi va dorivor o‘simlik sifatida ko‘plab yig‘ib olinadi. Yetmakdan to‘qimachilik, mo‘ynachilik, qandolatchilik sanoatida, tabobatda va kundalik hayotda keng qo‘llaniladi. Shu bois ham bu o‘simlik kamayib ketmoqda.
Himoya choralari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Surxon, Kitob, Chotqol qo‘riqxonalari va Ugom-Chotqol milliy bog‘ida muhofaza etiladi. Sanoat ehtiyoji uchun ekiladigan maydonlarni kengaytirish kerak. Tabiatda yetmakzorlar tiklanganidan so‘ng ham uni mas’ul idoralar ijozati bilan yig‘ish lozim.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Редкие растения РК
- ↑ „КАЧИМСИМОН ЕТМАК (БЕХ)“. 2022-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-oktyabr.
Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]
- А. А. Иващенко. Сокровища растительного мира Казахстана. Алматы: Алматыкітап, 2007. ISBN 9965-24-884-2.
- П. А. Кьосев. Лекарственные растения. Самый полный справочник, 8000 экз, Народная медицина от А до Я, М: Эксмо, 2011. ISBN 978-5-699-46789-1. Архивная копия от 2 апреля 2017 на Wayback Machine