Klitoromegaliya
Klitoromegaliya yoki makroklitoris[1] klitorning tashqi qismining patologik barqaror kattalashishi (jinsiy hirslanish paytida klitorisning vaqtinchalik fiziologik kengayishi bilan adashtirmaslik kerak – klitorial erektsiya). Klitorning nisbatan katta oʻlchamidagi patologiyasi koʻpchilik ayollarda uning sezilarli darajada kichikroqligi bilan solishtirganda va uning doimiy oʻsishi ayollarda erkak jinsiy gormonlarining normal darajasidan oshib ketishi bilan bogʻliq. Tanada yoki tugʻma anomaliyalari boʻlmagan ayollar tomonidan erkak jinsiy gormonlarini dori-darmonlarni qabul qilish natijasida kuchli sport bilan shugʻullanayotganda mushak massasini olish maqsadida bunday gormonlarni qabul qilishda nojoʻya taʼsir qiladi.
Klitoromegaliya oddiygina klitorning meʼyoridan oshib ketishini bildirsa ham (bu bilan qanday chegaralarni normal deb hisoblash kerakligi haqida shubha uygʻotadi), bu odatda rivojlanish nuqsoni hisoblanadi.
Amerikalik ginekolog va seksolog Robert Latu Dikkinsonning inson jinsiy anatomiyasi atlasida (1949) klitorning tashqi qismining normal koʻndalang oʻlchamlari 3-4 mm, normal uzunligi 4-5 mm ekanligini koʻrsatadi. Boshqa tomondan, akusherlik va ginekologiya boʻyicha tibbiy adabiyotlarda klitoromegaliya koʻpincha klitorning tashqi qismining 35 mm² dan ortiq kengayishi mumkin ekanligi aniqlanadi, bu oʻrtacha oʻlchamdan deyarli ikki baravar koʻp ekanligini bildiradi[2] .
Tashqi koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Katta klitori jinsiy olatni eslatadigan eng aniq holatlarda, klitoromegaliya intersekslarning oʻzgarishi belgisidir. Prader shkalasi[3] erkaklarga xos boʻlgan besh darajani ajratib turadi, birinchidan (ayol tashqi jinsiy aʼzolari – qinga kirish va siydik chiqarish yoʻllarining tashqi teshigi boʻlgan qin vestibyulli jinsiy aʼzolar yorigʻi, kichik va katta jinsiy lablarning odatiy tuzilishi, ammo klitor kattalashgan) beshinchi (oddiy erkak jinsiy olati kabi koʻrinadi, psevdopenis)[4].
Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Klitoromegaliya – tugʻma paydo boʻlishi yoki keyinchalik ortirilishi mumkin boʻlgan noyob patologiya. Tugʻma klitoromegaliya, adrenal korteksning konjenital giperplaziyasi tufayli yuzaga kelishi mumkin, bunda homila buyrak usti bezlari androgenni koʻp ishlab chiqaradi. Shuningdek, konjenital klitoromegaliya sababi autosoma retsessiv irsiy patologiya boʻlishi mumkin – Freyzer sindromi[5] .
Olingan makroklitor katta ayolining tanasida gormonal nomutanosiblik, shu jumladan polikistik tuxumdon sindromi[6], gipertekoz, arrenoblastoma[7] va boshqalar bilan bogʻliq boʻlganlar tufayli yuzaga keladi. Klitoromegaliya klitor kistasidan kelib chiqishi mumkin[8]. Bundan tashqari, ayrim hollarda klitoromegaliya aniq organik yoki endokrin patologiyasiz rivojlanadi[9].
Klitoromegaliya anabolik steroidlarni, shu jumladan testosteronni qabul qilganda rivojlanishi mumkin. Bunday oʻzgarishlar, transgender erkaklarda gormonlarni almashtirish terapiyasi (HRT) davridan keyin yuzaga chiqadi. Transgender erkaklarga oʻxshab, anabolik steroidlarni ishlatadigan ayol bodibildingchilar ham klitoromegaliya va libidoni kasaliklariga chalinish ehtimolini oshiradi. Terapevtik maqsadlarda testosteron ishlatadigan ayollar (past libidoni davolash, osteoporozning oldini olish va h.k.) terapevtik dozalari ancha past boʻlsa-da, baribir klitorni kattalashganini sezishadi.
Klitoromegaliyaga munosabat va uni tibbiy tuzatish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tugʻma klitoromegaliya interseks oʻzgaruvchanligining belgilaridan biri boʻlishi mumkin – embrionning erkak yoki ayol turiga odatiy differensiatsiyasining buzilishi. Bunday buzilishlar bilan tashqi yoki ichki jinsiy aʼzolar strukturaning erkak yoki ayol turiga toʻliq mos kelmaydi, ammo balogʻatga etishning boshlanishi va faoliyat turi bilan toʻri keladi. Ushbu buzilishlar insonning hayot sifatiga turli darajada taʼsir koʻrsatishi mumkin: Adrenogenital sindromning tuzni isrof qiluvchi shakllarining ogʻir progressiv oqibatlaridan anatomik va gormonal sabablaridan reproduktiv yoshdagi bepushtlikgacha. Moskvadagi qizlarda Adrenogenital sindrom 11-13 mingta qizdan 1-2ta qizda uchraydi[10]. Anatomik va fiziologik kasalliklar jarrohlik yoʻli bilan tuzatiladi va jinsiy gormonlar darajasini toʻgʻirlash asosida kompleks terapiya amalga oshiriladi.
Oʻtgan yarim asrda virilizatsiyani tuzatish uchun turli xil jarrohlik usullari ishlab chiqilgan va shundan faydalanilgan. Baʼzilar kattalashgan klitorni toʻliq yoki deyarli toʻliq olib tashlashni oʻz ichiga olgan (klitoridektomiya), keyinchalik balogʻat yoshida intim aloqadan zavqlanishidan mahrum qilgan. Goʻdaklik davrida jinsni oʻzgartirish boʻyicha boshqa operatsiyalar ham tananing normal ishlashiga va boshqa asoratlarga xalaqit beradigan chandiq toʻqimalariga olib kelishi mumkin. Baʼzi katta yoshli sobiq bemorlar, shuningdek, sunʼiy ravishda shakllangan jinsiy aʼzolarning oʻzlarining jinsi haqidagi ichki tuygʻulariga toʻri kelmasligi haqida shikoyat qildilar va bemorning (yoki uning qonuniy vakillarining) xabardor roziligisiz jinsiy aʼzolarda jarrohlik, kosmetik operatsiyalarni oʻtqazishni taqiqlashadi. Ularning baʼzilari oʻzini erkak yoki ayol sifatida aniqlashdan bosh tortish huquqini himoya qiladi[11][12][13].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Dorland Medical Dictionary“. 2012-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Female Sexual Anatomy: Clitoral and Labia Size“. 2009-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 30-iyun.
- ↑ Prader Von, A. (1954). „Der genitalbefund beim Pseudohermaproditismus femininus des kongenitalen adrenogenitalen Syndroms. Morphologie, Hausfigkeit, Entwicklung und Vererbung der verschiedenen Genitalformen.“ Helv. Pediatr. Acta. 9: 231—248.
- ↑ „Congenital Adrenal Hyperplasia(CAH), Prader Scale“. 2007-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-sentyabr.
- ↑ van Haelst M.M., Scambler P.J., Hennekam R.C. Fraser syndrome: A clinical study of 59 cases and evaluation of diagnostic criteria(ingl.) // Am J Med Genet a : journal. — 2007. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1002/ajmg.a.31951. — PMID 18000968.
- ↑ Mukhtar I Khan, MD. „Polycystic Ovarian Syndrome“. 2012-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-sentyabr.
- ↑ Horejsí J. Acquired clitoral enlargement. Diagnosis and treatment(aniqlanmagan) // Ann N Y Acad Sci.. — 1997. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1111/j.1749-6632.1997.tb52163.x. — PMID 9238289. Архивировано 23 sentyabr 2016 года.
- ↑ Linck D., Hayes MF. Clitoral cyst as a cause of ambiguous genitalia(aniqlanmagan) // Obstet Gynecol.. — 2002. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/S0029-7844(02)01967-1. — PMID 11975977.
- ↑ Copcu E., Aktas A., Sivrioglu N., Copcu O., Oztan Y. Idiopathic isolated clitoromegaly: A report of two cases(ingl.) // Reprod Health : journal. — 2004. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1186/1742-4755-1-4. — PMID 15461813. — Andoza:PMC. Архивировано 15 iyul 2011 года.
- ↑ Благотворительный фонд Лейлы Адамян. „23 апреля 2017 Лекция "Проблемы детской гинекологии с позиции главного гинеколога Москвы"“ (2017-yil 18-may). Qaraldi: 2017-yil 23-iyun.
- ↑ Greenfield, Charlotte. „Should We 'Fix' Intersex Children?“ (en). The Atlantic. 2017-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-iyun.
- ↑ seelenlos. „Nuremberg, 22.10.2015: Peaceful Intersex Solidarity Protest for "Hermaphrodite Lawsuit" vs. IGM Surgeon + University Clinic!“ (en). stop.genitalmutilation.org (2015-yil 22-oktyabr). 2017-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-iyun.
- ↑ „About Mx. Anunnaki Ray“ (en). Mx. Anunnaki Ray (2015-yil 22-sentyabr). 2017-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-iyun.