Kriptonit operatsiyasi
| Kriptonit operatsiyasi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Afgʻonistondagi urush (2001–2021) davridagi Axilles operatsiyasining bir qismi | |||||||
 Koalitsiya obyekti bo'lgan Kajakay to'g'oni | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Niderlandiya  Buyuk Britaniya  Afgʻoniston Islom Respublikasi
|
Tolibon
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
| General-mayor Ton van Loon mintaqadagi ittifoqchi kuchlarga mas’ul boʻlgan va janglarda qatnashmagan boʻlsa-da, hujumning katta qismini rejalashtirgan.
|
Mulla Manan †
| ||||||
| Kuchlar | |||||||
| Jami 300 askar | 700 nafar isyonchilar. Ularning koʻpchiligi xorijiy mujohidlar boʻlib, asosan chechen, oʻzbek va tojiklar edi. | ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| Nomaʼlum | 15 qurbon 10 asir | ||||||
Kriptonit operatsiyasi Buyuk Britaniya, Niderlandiya va ISAF va NATOning Afgʻoniston milliy armiyasi bilan hamkorlikda qoʻshma operatsiyaga berilgan nom edi. Operatsiyaning oʻzi Axilles operatsiyasining bir qismi edi. Operatsiyadan maqsad Tolibon jangarilariga tegishli boʻlgan Kajakay toʻgʻoni atrofidagi hududni tozalash, ushbu muhim elektr ishlab chiqarish stansiyasini qayta egallash edi[1]. Toʻgʻon atrofida vaqti-vaqti bilan toʻqnashuvlar boʻlib turdi va Tolibon Muso Qal’a shahrini taxminan oʻn kun davomida nazorat qildi. Bu vaqtda Ittifoqchi kuchlar hujumni boshlash uchun hududda mustahkam oʻrnashib olishga harakat qilishdi.
Jang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ittifoqchi qoʻshinlar oʻz hujumlarini dam olish kunlarida boshladilar. Toʻgʻon va uning atrofidagi infratuzilmaga zarar yetkazmaslik uchun hujumdan oldin bombardimon qilindi. Toʻgʻonning vayron boʻlishi har ikki tomon va afgʻon xalqi uchun ogʻir oqibatlarga olib kelgan boʻlardi[1]. Bu Tolibonning qochib ketayotganda uni yoʻq qilmaganining natijasi boʻlgan boʻlishi mumkin. Ittifoqchi qoʻshinlar toʻgʻon tomon harakatlanar ekan, avtomatlar, yengil va ogʻir qurollardan, shu jumladan RPG va bombalardan oʻqqa tutildi. Jang oxiriga kelib, ittifoqchi qoʻshinlarning soni koʻp boʻlsa-da, dushman taʼminotini toʻxtatish qobiliyati pasayib ketgan edi. Bu vaqtda Tolibon kuchlari jang maydonidan qochib qutula boshlagaydi.[1] Dushanba kuni erta tongda ittifoqchi kuchlar toʻgʻon va shahar oʻrtasida joylashgan Tolibon kuchlarini bombardimon qildi va Tolibon qoʻmondoni Mulla Mananni oʻldirdi. Bu oʻlim Tolibon uchun jiddiy oqibatlarga olib keldi. Tolibon kuchlari oʻrtasida tartibsizlik yuzaga kelib, koʻp oʻtmay ular shoshilinch chekinishdi. Polkovnik Tom Kollinzning ushbu iqtibosida Tolibonning chekinishi tasvirlangan:
Mazkur harakatlar davomida ... Tolibon ekstremistlari tirik qalqonlardan foydalanishgan. Xususan, mahalliy afg‘on bolalaridan hududdan chekinishda yashirinish uchun foydalanilgan,
— Polkovnik Tom Collins, NATO matbuot kotibi[1]
Oqibat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tolibon hech qachon toʻgʻonni buzish niyatida boʻlmagan boʻlsa-da, ular baribir yarim kuydirilgan yer taktikasidan foydalanishdi. Ular NATOning oldinga siljishini kechiktirish uchun daladan qochib, toʻgʻonning koʻplab murakkab mexanik qismlarini yoʻq qilishdi yoki demontaj qilishdi[1]. Ushbu toʻgʻonni egallab olish va uni qayta ishga tushirish Ittifoqchi qoʻshinlar uchun katta ahamiyatga ega edi. Chunki mintaqa uchun juda zarur boʻlgan quvvatni tiklash ittifoqchi qoʻshinlar va afgʻon missiyasini mahalliy aholi tomonidan qoʻllab-quvvatlashga yordam berar va ularni energetika sektorida ish bilan taʼminlardi.
NATO janglarda hech qanday talofat ko‘rmagani va dushmanning talofotlari nomaʼlumligi haqida xabar berdi. Ular jang paytida va jangdan keyin o‘n nafar gumonlanuvchi qo‘lga olinganini aytishdi. NATO shuningdek, bu harakatda tinch aholi halok boʻlmaganini daʼvo qilgan (tirik qalqonlar qoʻllanilganini daʼvo qilganiga qaramay). Lekin bu daʼvolar mahalliy rahbarlar tomonidan rad etilgan.