Kontent qismiga oʻtish

Kumanovo kelishuvi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Turi Sulh kelishuvi
Imzolangan sanasi 1999-yil 9-iyun
Imzolangan joyi Makedoniya
Kuchga kirishi 1999-yil 10-iyun
Imzolangan
Tomonlar
  • Nebojša Pavković
  • Mike Jackson (Britaniya ofitseri)
Tillari


Kumanovo kelishuvi — Xalqaro Xavfsizlik Kuchlari (KFOR) bilan Yugoslaviya Federativ Respublikasi va Serbiya Respublikasi hukumatlari oʻrtasida imzolangan Harbiy-texnikaviy bitim, 1999-yil 9-iyun kuni Makedoniyaning Kumanovo shahrida tuzilgan kelishuv. Bu Kosovo urushining tugashiga olib keldi[1] va Yugoslaviya va Kosovo kuchlari oʻrtasida yangi asosiy munosabatlar oʻrnatildi. Bu Yugoslaviya armiyasining Kosovodagi boʻlinmalarini almashtirish uchun harakat qilishini taʻminlaydi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kumanovo kelishuvi oldidan nafaqat Yugoslaviya va Serbiya, balki NATO va Rossiya oʻrtasida ham muzokaralar davom etdi. Dastlabki kelishuvga qaramay, masalan, Kosovodagi serb kuchlarini olib chiqish jadvali boʻyicha, NATOning Ittifoqchi kuchlari operatsiyasi serb qoʻshinlarining toʻliq olib chiqilishi tugashigacha davom ettirdi[2].

Kelishuvning zudlik bilan hal qilinishida Rossiyaning rolini keltiruvchi manbalar bor. Keyinchalik Rossiya tashqi ishlar vaziri Igor Ivanov va AQSh Davlat kotibi Madlen Olbrayt oʻrtasida uchrashuv boʻlib oʻtgani haqida daʼvo paydo boʻldi. Ikki tomon oʻrtasida dastlabki kelishuvga erishildi. Unda NATOning havo hujumlarini toʻxtatish majburiyati va Rossiya tomonidan kelishilgan BMT rezolyutsiyasini sakkizlik davlatlari qoʻllab-quvvatlashi evaziga Kumanovo kelishuviga kiritmoqchi boʻlgan bandni olib tashlashga tayyorligi koʻrsatilgan. Rossiya ishtirokisiz BMT Xavfsizlik Kengashining Kosovo boʻyicha rezolyutsiyasi tasdiqlanmagan boʻlardi va NATO havo hujumlari davom etardi[2].

Shartnoma qoidalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shartnomaning asosiy qoidalari quyidagilarga imkon berish uchun ishlab chiqilgan:

1. NATOning Kosovo kuchlari (KFOR) va Yugoslaviya Federativ Respublikasi oʻrtasidagi jangovar harakatlar toʻxtatilishi va bombardimon kompaniyasining toʻxtatilishi FRY kelishuvga samarali amal qilishi kerak.

2. 25  km havo xavfsizligi zonasi va 5 km quruqlikdagi xavfsizlik zonasini Kosovo chegaralari atrofida belgilash, zarur hollarda FRY tomonidan boshqariladigan hududga, FRY harbiy kuchlari KFOR ruxsatisiz kira olmaslikni taʻminlash. Yengil qurollangan politsiya kelishuvga koʻra Kosovo tashqarisidagi zonada faoliyatini davom ettirdi.

3. Imzolangan kundan boshlab 11 kun ichida FRY kuchlarining Kosovodan bosqichma-bosqich olib chiqib ketilishi, jumladan, harbiy vositalarni (minalar, bubi tuzoqlari) aloqa liniyalaridan tozalash va NATOga qolgan xavf-xatarlar haqida maʼlumot taqdim etish.

4.Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining yaqinda qabul qilinadigan rezolyutsiyasiga muvofiq Kosovo hududida fuqarolik va xavfsizlik kuchlarini joylashtirish.

5.NATOning Kosovo kuchlariga xalqaro fuqarolik mavjudligi va uning tinchlik oʻrnatish missiyasi uchun xavfsiz muhit yaratish uchun yordam berish va zarur kuchlardan foydalanish uchun ruxsat berish.

NATOning mavjudligi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 1244 -sonli rezolyutsiyasi bilan sanksiyalangan boʻlib, u BMTga aʼzo davlatlar va xalqaro tashkilotlarga Kosovo kuchlari (KFOR) sifatida agar BMT Xavfsizlik Kengashi tomonidan vakolati mavjud boʻlsa xalqaro xavfsizlik borligini saqlab qolish huquqini bergan[3]. KFORga kelishuvga rioya etilishini taʼminlash uchun barcha zarur choralarni koʻrish vakolati berildi[4].

Shartnoma holati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Huquqiy ekspert Enriko Milanoning taʼkidlashicha, Kumanovo kelishuvi " shartnomalar huquqi toʻgʻrisidagi Vena konventsiyasi (VCLT) boʻyicha shubhali va natijada xuddi shu[5] 1244-sonli rezolyutsiyaning 2-ilovaning 10-bandiga bevosita yoki aniq havola qilingan qismlari ham nomaʻlum. Muayyan dalillardan biri shundaki, "Kumanovo shartnomasini VCLTning 52-moddasiga muvofiq haqiqiy deb hisoblash mumkinmi yoki yoʻqmi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Ustavida oʻz ifodasini topgan xalqaro huquq tamoyillari unda „shartnoma kuch ishlatish tahdidi yoki kuch ishlatish bilan tahdid qilish orqali tuzilgan boʻlsa, shartnoma haqiqiy emas deb hisoblanadi“. Huquqiy dalillar, aslida paydo boʻlgan huquqiy muammolarni hal qilish uchun Belgrad bilan kuchlar maqomi toʻgʻrisidagi bitimni tuzish kerakligi haqida davom etmoqda[6].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ NATO. „Military Technical Agreement between the International Security Force ("KFOR") and the Governments of the Federal Republic of Yugoslavia and the Republic of Serbia“ (1999-yil 9-iyun). Qaraldi: 2008-yil 15-avgust.
  2. ↑ 2,0 2,1 Lajos, Szaszdi. Russian Civil-Military Relations and the Origins of the Second Chechen War. Lanham: University Press of America, Inc., 2008 — 178-bet. ISBN 9780761840374. 
  3. ↑ Dorr, Oliver. Vienna Convention on the Law of Treaties: A Commentary. London: Springer, 2018 — 958-bet. ISBN 9783662551592. 
  4. ↑ Weller, Marc. The Oxford Handbook of the Use of Force in International Law. Oxford: Oxford University Press, 2015 — 976-bet. ISBN 9780199673049. 
  5. ↑ Milano, Enrico (2003). „Security Council Action in the Balkans: Reviewing the Legality of Kosovo's Territorial Status“ (PDF). European Journal of International Law. 14-jild, № 5. 999–1022-bet. doi:10.1093/ejil/14.5.999. 2018-02-19da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2022-07-10.
  6. ↑ Milano, Enrico (2003). „Security Council Action in the Balkans: Reviewing the Legality of Kosovo's Territorial Status“ (PDF). European Journal of International Law. 14-jild, № 5. 999–1022-bet. doi:10.1093/ejil/14.5.999. 2018-02-19da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2022-07-10.


Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Барабанов М.С., Коновалов И.П., Куделев В.В., Целуйко В.А.. Чужие войны. Москва: Центр анализа стратегий и технологий, 2012. ISBN 978-5-9902620-4-1. 
  • Гуськова Е.Ю,. Агрессия НАТО 1999 года против Югославии и процесс мирного урегулирования.. Москва: Индрик, 2013. ISBN 978-5-91674-270-1. 
  • Джошан Милош. Од агрессије до трибунала. Београд: Draslar partner, 2010. ISBN 978-86-908615-2-1. 
  • ген. Спасоје Смиљанић. Агрессија НАТО. Београд: Чугура принт, 2009. 
  • Dimitrijević B.. Modernizacija i intervencija: jugoslovenski oklopne jedinice. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2010 — 406-bet. ISBN 978-86-7403-138-4. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kumanovo_kelishuvi&oldid=3827771" dan olindi