Mixail Tixonov
Mixail Fyodorovich Tixonov ( ruscha: Михаил Фёдорович Тихонов ; 1900 yil 11 noyabr - 1971 yil 11 fevral) Sovet Armiyasi general-leytenanti va Sovet Ittifoqi Qahramoni . Tixonov Rossiya fuqarolar urushida va qishki urushda qatnashgan. Vena hujumi paytida u 39-gvardiya miltiq korpusiga qo'mondonlik qilgan. Ikkinchi jahon urushi tugagandan so'ng, Tixonov o'z faoliyatini Sovet Qurolli Kuchlarida davom ettirdi va 1956 -yilgi Vengriya inqilobi davrida Vengriya xalq armiyasining bosh sovet maslahatchisi bo'ldi.
Yoshlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mixail Tixonov 1900-yil 11-noyabrda Odessada ishchi oilasida tug‘ilgan. 1912 -yilda Vladivostok shahar kollejida 4-sinfni tugatgan. 1914-yilda Kimri shahridagi kasb-hunar bilim yurtini tamomlagan. Tixonov Moskva kitob do'konida va Moskvadagi so'yish sexida xabarchi bo'lib ishlagan. 1916-yildan Petrograd Finlandiya vokzalidagi temir yo'l deposida mexanik bo'lgan. 1918 -yil iyun oyida u Moskva shahar oziq-ovqat bo'limida chilangar bo'ldi. Oktyabr oyida u Qizil Armiya safida edi.[1][2]
Tixonov dastlab Tambov gubernatorligining Kirsanovskiy uyezdida sovetlarga qarshi kuchlarni bostirishda qatnashgan, keyin Janubiy va Janubi-Sharqiy frontda jang qilgan. U dastlab 3-zaxira otliq polkida ofitser bo'lgan. 1918-yil 29-oktyabrda yarador bo'ldi. Tixonov 1919-yilda Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasiga qoʻshilgan[3] 1919 yil oktyabr oyida u Moskva otliq kurslarini tugatdi. 1919- yil oktyabr oyida Tixonov 8-armiya uchun otliq eskadron tayyorlash kurslarining komandiri bo'ldi. 1920-yil aprel oyida u 22-o'qchilar diviziyasining 1-otliq polkining vzvod komandiri va razvedka boshlig'i bo'ldi. 1 noyabrda yana yaralangan. Dekabr oyida Tixonov 9-chi Kuban armiyasining ad'yutanti edi. O'sha yili Tixonov shaxsiy jasorati uchun RSFSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasining oltin soati bilan taqdirlandi.[1][2]
Urushlararo
[tahrir | manbasini tahrirlash]1921- yil iyun oyida Tixonov Xarkovdagi otliqlar oliy qo'mondonligining takroriy kurslarini tugatdi. U 1921- yil avgustda 3-alohida otliq brigada va 57-oʻqchilar diviziyasi tarkibiga kiruvchi 44-otliq polkining eskadron komandiri boʻldi[2] O'sha yili va 1922-yilda u Chelyabinsk viloyati Troitskiy uyezdida antisovet guruhlariga qarshi operatsiyalarda qatnashdi. 1923-yil aprel-avgust oylarida Tixonov Volga harbiy okrugi otliq qo'mondonlari kurslarida tahsil oldi. Ular tugagach, u Chechenistondagi qo'zg'olonni[1] bostirish uchun kurashib, 44-otliq polkiga qaytib keldi va 1925- yil 21-fevralda yarador bo'ldi. Aprel oyidan boshlab u Shimoliy Kavkaz harbiy okrugining 68-otliq polki komandirining yordamchisi bo'lgan. Bu harakatlari uchun u 1928-yilda faxriy qurol bilan taqdirlangan[2]
Tixonov 1930-yilda Frunze nomidagi harbiy akademiyani tamomlagan. May oyida u 33-otliq polkining shtab boshlig'i bo'ldi. 1931- yil aprel oyida u 6-otliq diviziyasining shtab boshlig'i bo'ldi. Noyabr oyidan boshlab u Qizil Armiyaning birinchi boshqaruv shtabida edi. Keyinchalik Tixonov boshliq yordamchisi va sektor boshlig'i, so'ngra boshliq yordamchisi va operatsion bo'lim boshlig'i bo'ldi. 1935-yil iyun oyida Tixonov Mo'g'uliston xalq armiyasi otliqlari maslahatchisi sifatida Mo'g'ulistonga jo'nadi.[1] 1935- yil dekabrdan 1936-yil aprelgacha Tamsak-Buloq hududida Yaponiya bilan chegaradagi mojarolarda qatnashgan. Chegara mojarolaridagi harakatlari uchun Tixonov Mo'g'uliston Qizil Bayroq ordeni va Shimoliy Yulduz ordeni bilan taqdirlangan.[2]
Sovet Ittifoqiga qaytgach, 1939- yil mart oyida Tixonov 71-zaxira otliq polkining komandiri bo'ldi. 1939- yil dekabr oyida u Moskva harbiy okrugida joylashgan 1 -alohida otliq brigadaning 1- otliq polkining komandiri bo'ldi. 1940- yil yanvar va mart oylarida Tixonov 13-armiya tarkibida xuddi shu brigadada 28-otliq polkiga[4] qo'mondonlik qilib, qishki urushda qatnashdi. Oktyabr oyida Qizil Armiya Harbiy havo kuchlari qo'mondonlik va ofitserlar harbiy akademiyasiga o'qishga yuborildi. 1941-yil may oyida o'qishni tugatgandan so'ng, u G'arbiy maxsus harbiy okrugdagi 4-havo desant korpusining bir qismi bo'lgan 7-havo-desant brigadasi[5]qo'mondoni etib tayinlandi.[1][2]
Ikkinchi jahon urushi
[tahrir | manbasini tahrirlash]YBarbarossa operatsiyasidan so'ng, 7-havo desant brigadasi Berezina daryosidagi chiziqni himoya qilishda ishtirok etdi. Tixonov 4 iyul kuni og'ir yaralangan va kasalxonadan chiqqanidan keyin isloh qilingan 2-havo-desant korpusiga qo'mondonlik qilgan. Korpus 1942- yil may oyida Qora dengiz sohilini himoya qilish uchun joylashtirilgan 47-armiya tarkibiga kiruvchi 32-gvardiya miltiq diviziyasiga aylandi.[6] Yozda Case Bluedagi nemis yutug'idan so'ng, bo'linma Tuapsega ko'chirildi va u yerda nemislarning shaharga hujumlarini to'xtatdi.[7] Tuapseni himoya qilgani uchun Tixonov Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan. 17-noyabrda unga general-mayor unvoni berildi.[5] 1943-yil yanvar oyidan boshlab diviziya Kavkaz jangida va Krasnodar hujumida qatnashdi. 1941-yilda 7-havo desant brigadasiga rahbarlik qilgani uchun 30-yanvarda Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlandi[8] 9 martdan 2 aprelgacha Tixonov Taman yarim orolida yurish paytida 9-armiya tarkibiga kiruvchi 11-gvardiya miltiq korpusiga qo'mondonlik qildi. Iyul oyida yarador bo'lgan 58-chi armiya qo'mondoni o'rinbosari, avgust oyida esa 56-armiya qo'mondoni o'rinbosari bo'ldi. Tixonov Novorossiysk-Taman operatsiyasida jang qilgan va oktyabr oyida yana yaralangan.[2] Tixonov 25 oktyabrda 1-darajali Vatan urushi ordeni bilan taqdirlangan.[1][9]
1944 -yil yanvar oyida Tixonov Leningrad fronti 42-armiyasining 108-oʻqchilar korpusi qoʻmondoni etib tayinlandi. Leningrad-Novgorod hujumi paytida armiya Ropsha, Krasnogvardeysk, Gdov va Koyvistoni qo'lga kiritdi, shuningdek Leningrad qamalini buzishga yordam berdi. 22 fevralda unga general-leytenant unvoni berilgan.[5] Bahorda korpus Vyborg chizig'iga o'tdi va Uurasni egallab, Vyborg-Petrozavodsk hujumida jang qildi.[10] 1944 yil 9 avgustda u Kalinindagi 39-gvardiya havo-desant korpusi[5][11] qo'mondoni bo'ldi.[12][13] 1945- yil yanvar oyida korpus 9-gvardiya armiyasining bir qismi sifatida piyoda askarlarga aylantirildi. Korpus 21 mart kuni frontga jo'natildi va Vena hujumida jang qildi, unda Vena shahrini egallashda qatnashdi.[14] 28-aprelda Tixonov 1-darajali Kutuzov ordeni bilan taqdirlandi.[15] Vena qo'lga kiritilgandan so'ng, u Praga hujumida oldinga chiqdi. Vena hujumi paytidagi harakatlari uchun Tixonov 29 iyunda Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni[16] va Lenin ordeni bilan taqdirlangan.[1][2][3]
Urushdan keyingi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1945 yil oktyabr oyida Tixonov Frunze nomidagi harbiy akademiyaning o'quv boshlig'ining yordamchisi bo'ldi. 1949 yilda akademiyasi boshlig'ining birinchi o'rinbosari va 1950 yilda ilmiy va o'quv ishlari bo'yicha o'rinbosari bo'ldi. 1952- yil sentyabr oyida u Ilmiy-ma'rifiy ishlar akademiyasini tark etdi va Bosh shtab Harbiy akademiyasining oliy akademik kurslariga o'qishga kirdi va uni 1953- yilda tugatdi. Sentyabr oyida u Vengriya xalq armiyasining bosh harbiy maslahatchisi, shuningdek , Budapeshtdagi Sovet elchixonasining harbiy attashesi bo'ldi.[17] 1957 -yil mart oyida u VV Kuybishev nomidagi Qizil bayroq ordeni harbiy-muhandislik akademiyasining umumiy taktika va tezkor tayyorgarlik kafedrasi mudiri bo'ldi. 1962- yil oktyabr oyida u nafaqaga chiqdi va 1971- yil 11- fevralda vafot etdi. Tixonov Novodevichy qabristoniga dafn qilindi.[1][2]
Mukofotlar va bezaklar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Sovet Ittifoqi
 </img>
|
Sovet Ittifoqi Qahramoni (1945 yil 29 iyun) |
 </img>
|
Lenin ordeni uch marta (1944 yil 29 iyun, 1945 yil 21 fevral, 1945 yil 29 iyun) |
 </img>
|
To'rt marta Qizil Bayroq ordeni (1942 yil 13 dekabr, 1943 yil 30 yanvar, 1944 yil 3 noyabr, 1949 yil 20 iyun) |
 </img>
|
2-darajali Suvorov ordeni (1944 yil 21 fevral) |
 </img>
|
1-darajali Kutuzov ordeni (1945 yil 28 aprel) |
 </img>
|
1-darajali Vatan urushi ordeni (1943 yil 25 oktyabr) |
 </img>
|
Qizil Yulduz ordeni, uch marta (1941 yil 22 fevral, 1967 yil 28 oktyabr) |
 </img>
|
"Kavkaz mudofaasi uchun" medali (1944) |
 </img>
|
"Venani qo'lga kiritgani uchun" medali (1945) |
 </img>
|
"Leningrad mudofaasi uchun" medali (1942) |
 </img>
|
"1941-1945 yillardagi Ulug 'Vatan urushidagi g'alabaning yigirma yilligi" yubiley medali (1965) |
 </img>
|
"Vladimir Ilich Lenin tavalludining 100 yilligi munosabati bilan" yubiley medali (1969) |
 </img>
|
"Ishchilar va dehqonlar Qizil Armiyasining XX yilligi" yubiley medali (1938) |
 </img>
|
"Sovet armiyasi va dengiz flotiga 30 yil" yubiley medali (1948) |
 </img>
|
"SSSR Qurolli Kuchlariga 40 yil" yubiley medali (1958) |
 </img>
|
"SSSR Qurolli Kuchlariga 50 yil" yubiley medali (1968) |
 </img>
|
"Moskvaning 800 yilligi munosabati bilan" medali (1947) |
 </img>
|
"Leningradning 250 yilligi munosabati bilan" medali (1957) |
- Xorijiy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Память народа::Боевой путь военачальника::Тихонов, Михаил, Федорович“ (ru). pamyat-naroda.ru. Qaraldi: 2016-yil 1-yanvar.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Bocharov. „Тихонов Михаил Фёдорович“ (ru). www.warheroes.ru. Qaraldi: 2015-yil 22-noyabr.
- ↑ 3,0 3,1 „Библиотека – Люди и книги“ (ru). www.az-libr.ru. Qaraldi: 2015-yil 25-noyabr.
- ↑ „Особая кавалерийская бригада (2)“ (ru). rkka.ru. Qaraldi: 2015-yil 25-noyabr.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Biography of Lieutenant-General Mikhail Fedorovich Tikhonov – (Михаил Федорович Тихонов) (1900–1971), Soviet Union“. generals.dk. Qaraldi: 2015-yil 25-noyabr.
- ↑ „Патук Иван Иванович“ (ru). iremember.ru. Qaraldi: 2016-yil 2-yanvar.
- ↑ Grechko, Andreĭ Antonovich. Battle for the Caucasus (en). Progress Publishers, 1971-01-01.
- ↑ Order of the Red Banner citation 30 Jan 1943, available online at pamyat-naroda.ru
- ↑ „Подвиг народа“. podvignaroda.ru. Qaraldi: 2015-yil 25-noyabr.
- ↑ Novikov, Alexander. В небе Ленинграда. Moscow: Nauka, 1970 — 299–300-bet.
- ↑ Glantz, David M.. The History of Soviet Airborne Forces (en). Taylor & Francis, 1994-01-01 — 68-bet. ISBN 9780714641201.
- ↑ Glantz, David. The Soviet Airborne Experience. DIANE Publishing, 1984 — 34-bet. ISBN 9781428915824.
- ↑ Holm. „39th Guards Airborne Corps“. www.ww2.dk. Qaraldi: 2015-yil 25-noyabr.
- ↑ Освобождение городов (ru). Moscow: Voenizdat, 1985.
- ↑ Order of Kutuzov 1st class citation at pamyat-naroda.ru
- ↑ Hero of the Soviet Union citation, available online at pamyat-naroda.ru
- ↑ Sebestyen, Victor. Twelve Days: The Story of the 1956 Hungarian Revolution (en). Pantheon Books, 2006-01-01. ISBN 9780375424588.