Odessa

Odessa ukraincha: Одеса
shahar
Bayroq Gerb
46°28′0″N 30°44′0″E
Mamlakat	Ukraina
viloyat	Odessa viloyati
Hukumat
• shahar boshi	Oleg Brindak
Asos solingan	1794
Avvalgi nomlari	Xajibey
Qachondan beri shahar	1794
Maydon	2,369 km2 (915 kv mi)
Markazi balandligi	50 m
Aholisi  (2022)	1,010,000
Zichligi	4287,7 kishi/km2
Milliy tarkib	62 % ukrainlar, 29 % ruslar
Vaqt mintaqasi	UTC+2
Telefon kodi	48(2)
Pochta indeks(lar)i	65000 — 65480
Odesa

Odessa (ukraincha: Одеса) — Ukrainaning Odessa viloyati markazi. Ukrainaning yirik sanoat, madaniyat, ilmiy va kurort markazlaridan biri. Qora dengizning shimoli-gʻarbiy sohilidagi port. Shosse va temir yoʻl tuguni. Aholisi 1,000,000 kishi (2024). Shahar 4 tumanga boʻlingan.

Tarixi

Odessa oʻrnida 15-asrda turklarning "Xajibey" qalʼasi boʻlgan. Uni ruslar egallab, 1793-yil oʻzlarining janubidagi tayanch punktiga aylantirgan. 1794-yildan shahar, 1795-yildan rasmiy ravishda Odessa nomini oldi. 1941—44 yillarda Odessani nemis fashistlari egallab turdi. Shahar 1944-yil 10-aprelda ozod qilindi. 1965-yil Odessaga qahramonshahar faxriy unvoni berildi.

Meʼmorligi

Shaharning markaziy qismida A. E. Rishelye haykali va Potyomkin zinasi joylashgan klassik binolar ansambli bor (1826—41). Klassitsizm uslubida qurilgan Voronsov, Pototskiy, Narishkina saroylari, eski birja, gospital, Odessa atrofi va uning chekkalarida — iqlimiy va bal-neobalchiq kurortlar (Arkadiya, Luzanovka va boshqalar) mavjud. Odessada tarixiy voqealar bilan bogʻliq joy koʻp.

Sanoati

Odessada mashinasozlik (stanoksozlik, yuk-transport, sovitkich, tibbiy, savdo, poligrafiya va boshqa asbob-uskunalar, agregatlar, hisoblash mashinalari ishlab chiqarish va boshqalar), kimyo, neftni qayta ishlash, kimyofarmatsevtika, oziq-ovqat, yengil (jut, toʻqimachilik va boshqalar) sanoat korxonalari bor. Poʻlat prokat ishlab chiqarish birlashmasi faoliyat koʻrsatadi.

Ijtimoiy soha

Odessa — yirik dengiz porti. Havo liniyalari orqali yirik shaharlar bilan bogʻlangan. Odessada Antarktika kit ovlash flotiliyasi bazasi, 14 oliy oʻquv yurti (shu jumladan, universitet, konservatoriya), Ukraina Fanlar Akademiyasining Janubiy ilmiy markazi, 7 teatr (shu jumladan, opera va balet teatri), arxeologiya, badiiy, A. S. Pushkin nomidagi, adabiy-memorial muzeylari, sirk, filarmoniya, konservatoriya, kinostudiya bor.

Aholisi

Odessaning milliy tarkibi
2001-yil, ming kishi

Ukrainlar	622,9	(61,6 %)
Ruslar	292,0	(29,0 %)
Bolgarlar	13,3	(1,3 %)
Yahudiylar	12,4	(1,2 %)
Moldavanlar	7,6	(0,7 %)
Beloruslar	6,4	(0,6 %)
Armanlar	4,4	(0,4 %)
Polyaklar	2,1	(0,2 %)
Jami	1010,3	(100,0 %)

2001-yil Ukraina aholi sanogʻida Odessa aholisi 1,029,049 kishini tashkil qildi (shulardan — 480,341 nafari erkaklar yoki 47 % va 548,708 nafari ayollar yoki 53 %), doimiy aholisi — 1 010 298 kishi. Odessa — anʼanaviy koʻp millatli shahar hisoblanadi. Shaharda oʻndan ziyod millat vakillari istiqomat qilishadi..

Odessadagi tartibsizliklar

2014-yil 2-may kunida Odessa shahrida roʻy bergan qurolli toʻqnashuvlarda 37 odam halok boʻldi, 200 dan ortiq odam yaralandi. Halok boʻlganlarning aksari rossiyaparastlar ekani aytiladi. Rossiya prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskovga koʻra, Putin qurbonlarni yaqinlariga hamdardlik bildirgan va bu fojeada Kiyev rahbariyatini ayblagan. Ukraina politsiyasiga koʻra, tartibsizliklarga aloqadorlikda gumonlanib, 130 odam hibsga olingan. Jinoyat kodeksining „Qasddan odam oʻldirish“, „jamoatchilik tartibini buzish“, „davlat idoralarini ishgʻol etish“ kabi oʻndan ziyod moddasi boʻyicha jinoyat ishlari qoʻzgʻotilgan. Rossiya rahbariyati Odessadagi oʻnlab odam oʻlimiga sabab boʻlgan hodisalarda Kiyev va gʻarb hukumatlarini aybladi.