Kontent qismiga oʻtish

Naima Sulton

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Naima Sulton
Turmush oʻrtogʻi
  • Mehmed Kamoliddin Posho
    (turm. 1898; ajr. 1904)
  • Jaloliddin Pasho
    (turm. 1907; vaf. 1944)
Naima Sulton
Sulolasi Usmonli sulolasi
Otasi Abdulhamid II
Onasi Bedor Xotun

Naima Sulton (usmonli turkcha: فاطمه نعيمه سلطان; turkcha: Fatma Naime Sultan) 1876-yil 3-sentyabr — 1945-yil) Usmonli malikasi, Sulton Abdulhamid II va Bedor Sultonning qizi boʻlgan.

Yoshligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Naima Sulton. 1882-yilda yetti yoshda

Naima Sulton 1876-yil 3-sentabrda otasi taxtga oʻtirganidan toʻrt kun oʻtib[1], Dolmabogʻcha saroyida tugʻilgan. [2] [1] Uning otasi Abdulhamid II esa Abdulmajid I va Tirimujgon Xotunning oʻgʻli edi[3]. Onasi Bedor Xotun [4] cherkez edi. U otasining toʻrtinchi farzandi va uchinchi qizi va onasining toʻngʻich farzandi edi. Uning oʻzidan ikki yosh kichik Shahzoda Mehmed Abdulqodir ismli bir ukasi ham boʻlgan[4].

U marhum xolasi, Tirimujgonning birinchi va yagona qizi hamda otasining katta opasi sharafiga nomlangan[1]. Naima va hukmdor oilasining boshqa aʼzolari 1877-yil 7-aprelda Abdulhamid bilan birga koʻchib kelib[5], Yulduz saroyiga joylashdi [6]

Naima yoshligida fransuz tili va rassomchilik darslarini olgan[1]. U pianino chalishni ham yaxshi koʻrardi. U singlisi Oysha Sulton bilan birga Fransua Lombardidan raqs tushishni oʻrgangan[7]. Shlezvig-Golshteynlik nemis imperator Augusta Viktoriya Istanbulga tashrif buyurganida, Naima uni pianinoda nemis musiqasini chalib, lol qoldirgan[1].

Misr faxriysi Abbos Hilmi Posho Naima Sultonning qoʻlini soʻradi. Biroq, Abdulhamid bu nikohni siyosiy sabablarga ko‘ra maʼqullamadi[8]. Uning otasi Abdulhamidning ukasi Mehmed V ning oʻgʻli Shahzoda Mehmed Ziyoyiddinga turmushga berishga qaror qildi. Ammo bu Mehmed Reshad tomonidan qabul qilinmadi va natijada nikoh amalga oshmadi[1].

Birinchi nikoh

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1898-yilda Abdulhamid Naimani G‘ozi Usmon poshoning[4] kenja o‘g‘li Mehmed Kamoliddin Beyga nikohladi, uning katta o‘g‘li Nuriddin Posho katta opasi malika Zakiya Sultonning eri edi. Uning uchun Oʻrtakoʻyda malika Zakiyaning xonadoni yonida qasr qurilgan, shuning uchun bu ikki bino „Egizaklar uyi“ deb atalgan[2].

Nikoh 1898-yil 17-martda Yulduz saroyida boʻlib oʻtgan[9]. Gʻozi Usmon posho malika Naimaga qimmatbaho toj yuborgan boʻlsa, Abdulhamid yangi qaynonasiga Abdulmajid ordenini topshirdi. Hech bir vazirning xotini bu ordennini olmagan edi. Keyinchalik Kamoliddin Bey Posho boʻldi. [2]

Naima Sultonning libosi oq rangda edi, chunki u Yevropa toʻyini aks ettirmoqchi edi[1]. Koʻpchilik eski moda odamlari uning koʻylagining oq ekanligini tanqid qilishdi, chunki oʻsha vaqtga qadar barcha malikalar oʻzlarining toʻylarida qizil kelinlik libosini kiyishgan edi. Ammo Naimaning xohishi va talabi bilan uning libosi oppoq boʻldi[2].

Ikkalasining 1899-yil yanvarda tugʻilgan Sultonzoda Mehmed Jahid Bey ismli oʻgʻli va 1900-yil 12-noyabrda tugʻilgan Adila Hanimsulton ismli qizi bor edi[10]. Mehmed Chahid, Shahzoda Mehmed Ziyayiddinning qizi Durriya Sultonga uylandi[1]. Adila Hanimsulton esa Shahzoda Mehmed Seyfeddinning oʻgʻli, Abdulaziz va Gavhar Xotunning nabirasi Shahzoda Mahmud Shevketga turmushga chiqdi[1].

Kamoliddinning munosabati va ajralishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshni villadagi qoʻshnisi Sulton Murod V ning qizi Hadicha Sulton eri Kamaliddin Posho bilan uch oydan beri ishqiy munosabatda boʻlgan. Filizten Xonimning soʻzlariga koʻra, ikkalasi turmush qurishlari uchun Naimani oʻldirishga qaror qilishgan[2].

Kamoliddin Posho va Hadicha Sulton oʻrtasidagi bu muhabbat qanday paydo boʻlganligi haqidagi koʻpgina manbalarda xuddi shu fikr ochib berilgan. Bu fikrga koʻra, bu sevgi qissasi Hadicha Sulton qoʻygan tuzoqdan iborat boʻgan. Shunday qilib, otasini yillar davomida Chirag‘an saroyida qamab qo‘ygan, o‘ttiz yoshga to‘lgunga qadar hech qachon sevmagan kishiga turmushga chiqishiga sabab bo‘lgan Sulton Abdulhamiddan o‘ch olmoqchi edi. Qasos olishning eng zoʻr yoʻli Sultonning sevimli qizining nikohini buzish edi[1].

Biroq, otasi Bursa hokimi, ichki surgunda Kamoliddin Poshoni qoʻriqlash bilan ayblangan Semih Mumtoz, Naimani zaharlash rejasi haqida hech narsa aytmaydi, aksincha, Hadicha Sulton va Kamoliddin Posho oʻrtasidagi ish almashinuvdan iborat boʻlganini daʼvo qiladi va bogʻ devoriga tashlanayotgan Kamoliddin Poshoning joʻshqin sevgi maktublari haqida aytmaydi. Uning taʼkidlashicha, Hadicha Sulton Poshoning maktublarini oʻgʻirlab, Sulton Abdulhamidga ataylab, Sulton tanlagan bechora erining oʻchigini olish maqsadida oshkor qilgan[2].

Natijada yuzaga kelgan janjal Abdulhamidni gʻazablantirdi. Avval u Naima Sulton bilan erini ajrashtirdi. Keyin Kamoliddin Poshoni barcha harbiy sharaflaridan mahrum qilib, Bursaga surgun qildi. Hadichaning otasi Murod qandli diabetga chalingan boʻlib, bu voqeani eshitgach, koʻp oʻtmay vafot etdi[11].

Ikkinchi nikoh

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Naima Sulton. 1931-yilda surgunda

1904-yilda Kemaliddin Posho bilan ajrashgach, Naima 1907-yil 11-iyulda Jaloliddin Poshoga turmushga chiqdi[12] [8] [4].

1920-yil oxiridan boshlab, oʻsha paytdagi Anqara hukumati Istanbulda joylashgan ikkita razvedka tashkilotini — „Mudafaa-i Milliye Grubu“ (Mim Mim guruhi, Milliy Mudofaa Guruhi) tuzdi, ular Qorakoʻl yoki Tashkilot guruhining qoldiqlaridan birlashtirilgan edi. Usmonlilar poytaxtining ikkinchi ingliz ishgʻolida odamlarni noqonuniy qurol-yarogʻ, olib oʻtish va maʼlumot toʻplash uchun sobiq ittifoqchilarni kuzatib borish va kuzatib borish uchun mutlaqo yangi hamda alohida tashkilot boʻlgan Felah guruhi tashkil etilgan edi[13]. Naima va uning amakivachchasi, Sulton Murod V ning qizi Fahima Sulton tashkilotning faol aʼzolari edi[14].

1924-yilda hukmdor oilasi surgunda er-xotin oilasining boshqa aʼzolari bilan Fransiyada, keyin esa Italiyada qisqa vaqtga joylashdilar. Keyinroq ikkalasi Albaniyaning Tiran shahriga joylashdilar va u yerda 1944-yilda Jaloliddin Posho vafot etdi[8].

Surgun va oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1924-yil mart oyida imperator oilasi surgunida Naima eri va nabirasi Narmin Sulton bilan Genuyaga joylashdi, u yerda eri mehmonxonani ijaraga oldi[1]. Keyinchalik ular Fransiyaning Nitsa shahriga joylashdilar. Oʻgʻli ham u bilan birga Nitsaga koʻchdi[1]. Musofirlikda u turk tilidan dars bergan va nabirasi Bulent Usmonga saroyning dabdabali hayoti haqida hikoya qilgan[1]. 1940-yilda Italiyaning Fransiya bosib olinishidan soʻng Naima Sulton eri va nabirasi bilan Fransiyani tark etib, Albaniyaning Tiran shahrida qoʻnim topgan[1].

Erining vafotidan keyin u qashshoqlikka tushib qoldi[1]. Uning nabirasining soʻzlariga koʻra, u 1945-yilda Ikkinchi jahon urushi oʻrtalarida uyiga qoʻyilgan portlash tufayli vafot etgan[1]. Yana bir manbada Naimaning Albaniyadagi fashistlar kontslagerida vafot etgani haqida ham maʼlumot keltiriladi[1]. Shahzoda Mahmud Shevket qizi Narminni kontsentratsion lagerda Naima bilan birga yashaganida topib olgani uchun bu haqiqat ekanligi isbotlandi[1]. U Albaniyaning Tiran shahrida dafn etilgan[15] [2].

Xarakteri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning singlisi Oysha Sultonning soʻzlariga koʻra, Naima Sulton buvisi Tirimujgon Xotunga oʻxshardi[1]. U haqiqatan ham nozik, yoqimtoy va mehribon edi. U oʻz atrofidagi yetim cherkez qizlarni turmushga berishga yordam berardi[1]. Naima musiqani yaxshi koʻrar edi, uning saroyida soz chaladigan bir nechta musiqachilar bor edi. U sheʼriyat va sanʼatga ham qiziqardi[1].

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

  • Usmon xonadoni ordeni [16]
  • Javohirli Majidiy ordeni [16]
  • Iftixor Sanayi medali — oltin medal [16]
Ism Tugʻilish Oʻlim Izohlar
Mehmed Kamoleddin Posho tomonidan
Mehmed Jahid Usmon Bey 1899 [17] 1977 [17] Shahzoda Mehmed Ziyoyiddin va Unsiyar Xonimning qizi Durriye Sultonga uylandi. Nikoh 1920-yil 26-martda Yulduz saroyida boʻlib oʻtgan va uni Shayhulislom Haydarizoda Ibrohim afandi qilgan. Uning sepi 1001 ta oltin hamyon edi. Nikohdan oldingi kelishuvda unga eri bilan ajrashish huquqi berilgan. Ikkisi 1921-yil 6-noyabrda Shayhulislom Nuri afandining yordami bilan ajrashishdi. Ular ajrashgandan soʻng, u Dürriyening xolasi Laverans Xonimga uylandi va undan bitta oʻgʻli Bulent Usmon Bey bor edi. [1]
Adila Xonimsulton 1900 [17] 1988 [17] Shaxzoda Mehmed Seyfiddin va Nervaliter Xonimning oʻgʻli, oʻzidan uch yosh kichik boʻlgan Shahzoda Mahmud Shevketga turmushga chiqdi. Nikoh 1922-yil 4-mayda Uskudar saroyida boʻlib oʻtdi va er-xotin oʻzlarining qarorgohi sifatida Quruq chashma saroyiga joylashdilar. Ikkalasining 1923-yil 27-yanvarda tugʻilgan Hamida Narmin Nezahat Sulton ismli qizi bor edi. 1924-yil mart oyida imperator oilasi surgunida ular avval Fransiyaga, soʻngra Misrga joylashib, 1928-yilning 28-martida ajrashishdi [1]

Ommaviy madaniyatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 2017-yilda ishlangan Poytaxt: Abdulhamidxon serialida Naima Sulton turk aktrisasi Duygu Gurjan tomonidan tasvirlangan[18].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 Bağce 2008.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Brookes 2010.
  3. ↑ Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 17-bet. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Uluçay 2011.
  5. ↑ Oriental Gardens: An Illustrated History. Chronicle Books, 1992 — 21-bet. ISBN 978-0-811-80132-4. 
  6. ↑ NewSpot, Volumes 13-24. General Directorate of Press and Information, 1999. 
  7. ↑ Uru, Cevriye. Sultan Abdülhamid'in kızı Zekiye Sultan'in Hayati (1872-1950), 2010 — 6-bet. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Sakaoğlu 2008.
  9. ↑ Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 25–26-bet. 
  10. ↑ Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 25–26-bet. 
  11. ↑ Tezcan, Hülya. 19. Yy Sonuna Ait Bir Terzi Defteri. Sadberk Hanım Müzesi, 1992 — 41-bet. ISBN 978-9-759-54573-4. 
  12. ↑ Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 25–26-bet. 
  13. ↑ Stanford Jay Shaw. From Empire to Republic: The Turkish War of National Liberation, 1918-1923 : a Documentary Study. Turkish Historical Society, 2000 — 1046-bet. ISBN 978-975-16-1228-1. 
  14. ↑ Suna Kili'ye armağan: cumhuriyete adanan bir yaşam. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1998 — 333-bet. ISBN 978-9-755-18124-0. 
  15. ↑ Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 25–26-bet. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Yılmaz Öztuna. Başlangıcından zamanımıza kadar büyük Türkiye tarihi: Türkiye'nin siyasî, medenî, kültür, teşkilât ve san'at tarihi. Ötüken Yayınevi, 1978 — 165-bet. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 PAZAN. „HANEDAN ALBÜMÜ“ (tr). ibrahimpazan.com. Qaraldi: 2021-yil 14-yanvar.
  18. ↑ Payitaht: Abdülhamid (TV Series 2017– ), qaraldi: 2019-01-11

Kitobiy manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bağce, Betül Kübra. II. Abdulhamid kızı Naime Sultan'in Hayati (tr). Marmara University Institute of Social Sciences, 2008. 
  • Brookes, Douglas Scott. The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press, 2010. ISBN 978-0-292-78335-5. 
  • Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık, 2008. ISBN 978-9-753-29623-6. 
  • Uluçay, Mustafa Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ankara: Ötüken, 2011. ISBN 978-9-754-37840-5. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Naima_Sulton&oldid=5292691" dan olindi