Nearktika

Dunyo xaritasida Nearktika

Nearktika (Nearctis — Nearktika qirolligi yoki mintaqasi) quruqlikning ikkita zoogeografik mintaqasidan biri boʻlib, Golarktika ba’zan boʻlinadi (ikkinchi mintaqa - Palearktika). Yerning eng yirik biogeografik mintaqalaridan biri sanaladi.

Geografiyasi

Nearktika deyarli butun Shimoliy Amerika, Grenlandiya va Meksika togʻliklarini qamrab oladi. Ikki Amerika qit’asining unga kirmagan mintaqa qismlari Neotropikka tegishli.

Bizning davrimizda Panama yarimorollari bilan bogʻlab turuvchi Shimoliy va Janubiy Amerika 180 million yil oldin bir-biridan ajralgan. U yerda butunlay boshqa turdagi oʻsimlik va hayvonlar olami vujudga keldi. Shimoliy Amerika shimoliy superkontinent Lavraziyaning bir qismi boʻlsa, Janubiy Amerika janubiy superkontinent Gondvananing bir qismi edi. Atlantika okeani paydo boʻlgandan soʻng, Shimoliy Amerika keyinchalik Yevroosiyodan ajralib chiqdi, ammo u yana Bering boʻgʻozi oʻrnida joylashgan tabiiy koʻprik orqali birikadi. Bu esa har ikkala qit’aga oʻsimlik va hayvonot dunyosining koʻplab turlarini yana bir bor "tenglashtirish" imkonini berdi. Shuning uchun Nearktika va Palearktika bugungi kunda juda koʻp umumiy biologik turlarga ega va ular koʻpincha Golarktikaning umumiy ekologik zonasiga birlashtirilgan.

Oʻsimlik olami

Oʻsimlik dunyosi 8 ta endemik oilani oʻz ichiga oladi. Ulardan bittasi - Gyrothiraceae — Kordiler mintaqasiga xos, 2 - Hydrastidaceae (ayiqtovondoshlarga yaqin) va Leitneriaceae (1 tur – poʻkanak daraxtlar Leitneria floridana) Missisipi mintaqasida oʻsadi.

Sonoran hududida 5 ta endemik— Crossosomataceae, Fouquieriaceae (eng mashhur kserofil tikonli butalar "okotilo" - Fouquieria splendens), Koeberliniaceae va Pterostemonaceae turlari keng tarqalgan.

Hayvonot dunyosi

Soʻnggi muzlik davrida Nearktikada ot, tuya, mamont, mastodon, qilichtishli yoʻlbars va kichik yuzli ayiq kabi koʻplab yirik hayvonlar qirilib ketdi. Shu bilan birga, odamlarning joylashishi boshlandi. Boʻshatilgan ekologik joylar yovvoyi buqalar (bizon), grizlilar (ayiq turi) va vapitlar (kiyik) kabi turlar egallashi mumkin edi.

Nearktikadan kelib chiqqan hayvonot turkumlari:

• Boʻrisimonlar(itlar, bo'rilar, tulkilar, koyotlar)
• Tuyasimonlar (tuyalar, lamalar)
• Otsimonlar (otlar, eshaklar)
• Shoxdorlar (qayrilma shoxli ohu)

Gepard ham dastlab Shimoliy Amerikada paydo boʻlgan, Osiyo va Yevropaga tarqalgan, ammo ayni pallada u deyarli faqat Afrikada uchraydi. Kichik yuzli ayiqlar faqat Shimoliy Amerikada topilgan. Ularning bugungi kunda tirik qolgan yagona yaqin vakili Janubiy Amerikada yashovchi koʻzoynakli ayiqdir.

Xarakterli jihati shundaki, Nearktikada sichqonlar oilasining kemiruvchilari yoʻqligi (umumiy sinantroplar - kalamushlar va uy sichqonlari bundan mustasno), xomyaklar koʻpligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi.