Kontent qismiga oʻtish

Oʻsmirlik homiladorligi (AQSh)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Oʻsmirlik davridagi homiladorlikka qarshi plakat

Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi oʻsmirlik homiladorligi bu mazkur hududdagi homilador boʻlgan 20 yoshgacha boʻlgan ayollar bilan bogʻliq holatlar jamlanmasidir. Ushbu tugʻilishlarning 89 foizi nikohdan tashqari sodir boʻladi[1]. 1990-yillardan beri Qoʻshma Shtatlarda oʻsmirlar homiladorligi darajasi deyarli doimiy ravishda pasayib borayotgan boʻlsa-da, ammo Qoʻshma Shtatlar hali ham sanoati rivojlangan davlatlar orasida oʻsmirlar onaligining yuqori koʻrsatkichlaridan biriga ega. Oʻsmirlar homiladorligi eng yuqori boʻlgan beshta shtat Arkanzas, Mississippi, Luiziana, Oklaxoma va Alabama shtatlaridir[2]. Kasalliklarni nazorat qilish markazlari maʼlumotlariga koʻra, dalillar oʻsmirlik davridagi homiladorlikning kamayishi abstinentlikni oʻrgatish va tugʻilishni nazorat qilish vositalaridan foydalanish bilan bogʻliqligini koʻrsatadi. Garchi pasayish yaxshi yangilik hisoblansa-da, Qoʻshma Shtatlarda irqiy/etnik va geografik tafovut davom etmoqda[3]. 2019-yilda ispaniyalik oʻsmirlar va ispan boʻlmagan qora tanli oʻsmirlar uchun tugʻilish koʻrsatkichlari oq oʻsmirlarnikiga nisbatan ikki baravar koʻp edi[4].

2022-yilda Child Trends tadqiqot tashkiloti Qoʻshma Shtatlarda oʻsmirlar onaligi soʻnggi 30 yil ichida sezilarli darajada pasayganini aniqladi[5][6].

Homiladorlik holatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Tugʻilgan kuning bilan, Sweet 16“ / „Pushti yoki koʻk, qaysi boʻlishidan qatʼi nazar, biz seni yaxshi koʻramiz“ torti

Kasalliklarni nazorat qilish markazlarining maʼlumotlariga koʻra, oʻsmirlar homiladorligi holatlarining beshdan toʻrttadan koʻprogʻi yoki 80 foizi istalmagan holatda sodir boʻladi[7]. 2010-yilda Qoʻshma Shtatlardagi oʻsmir ayollarning homiladorligi bilan bogʻliq hodisalarning aksariyati taxminan 60% holatda tirik tugʻilish, 15% homilaning nobud boʻlish va 30% abort bilan yakunlangan[8]. 2012-yilda homilador oʻsmirlar uchun 104,7 ming ona kasalxonaga yotqizilgan; 2000—2012-yillarda oʻsmirlar homiladorligi uchun kasalxonaga yotqizilganlar soni 47 foizga kamaydi[9].

2014-yilda 15-19 yoshli ayollar 249 078 nafar chaqaloqni dunyoga keltirdi. Bu har 1000 qizga 24,2 tug‘ilish koeffitsientini tashkil etadi[10]. Biroq tugʻadigan oʻsmirlarning aksariyati 18 yoshdan oshgan. 2014-yilda o‘smirlar tug‘ilishining 73 foizi 18-19 yoshli o‘smirlar bilan sodir bo‘lgan. 15 yoshgacha boʻlgan qizlar orasida homiladorlik juda kam uchraydi. 2008-yilda 13-14 yoshdagi 1000 o‘smirga 6,6 ta homiladorlik to‘g‘ri kelgan. Boshqacha qilib aytganda, 2008-yilda 15 yoshgacha boʻlgan oʻsmirlarning 1% dan kamrogʻi homilador boʻlgan. Homilador oʻsmirlar keksa onalarga qaraganda kamroq vaznga ega boʻlishadi, chunki ular hali ham oʻsishda davom etayotgan boʻladilar va homiladorlik paytida homila bilan ozuqa moddalari uchun raqobatlashadilar[11].

Oʻsmirlik homiladorligi — oilaviy ahvolidan qatʼi nazar 20 yoshgacha boʻlgan qizlarning homiladorligi holatlaridir. 2013-yildan beri o‘smirlar homiladorligi 9 foizga kamaydi[10]. 1991-yildan 2014-yilgacha oʻsmirlar tugʻilishi butun mamlakat boʻylab 61 foizga kamaydi[12].

Oʻsmirlarning tugʻilish darajasi, homiladorlikdan farqli oʻlaroq, 1991-yilda eng yuqori choʻqqiga chiqdi, oʻshanda har 1000 oʻsmirga 61,8 tugʻilish holati toʻgʻri kelgan, keyingi 19 yilning 17 yilida bu koʻrsatkich pasaygan. Har oʻn amerikalik qizdan uchtasi 20 yoshgacha homilador boʻladi. Bu yiliga deyarli 750 000 homiladorlik demakdir[13]. Oʻsmirlarning 89% ga yaqini nikohdan tashqarida farzandini dunyoga keltiradi[8]. Barcha qizlarning 16 foizi oʻsmir onalar boʻladi. Koʻzda tutilmagan homiladorlikning eng katta oʻsishi birgalikda yashovchi, past maʼlumotga ega va kam daromadli qizlar orasida aniqlangan[7].

Oʻsmirlarda homiladorlik xavfi ortishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmirlar hayotida ularni yosh davrda homilador boʻlishga moyil qiladigan baʼzi omillar mavjud. Ulardan baʼzilari irqni oʻz ichiga oladi (pastga qarang), shuningdek, jinsiy aloqa, uysizlik, homiylik, qishloqda yashash, giyohvand moddalar va zoʻravonlik kabi omillar oʻsmirning yosh homilador boʻlishiga taʼsir qilishi mumkin.

Toʻplangan xavflarning koʻpligi yuqorida sanab oʻtilgan har qanday xavfga ega boʻlgan oʻsmirning boshqa omillar uchun yuqori xavf ostida ekanligini koʻrsatadi. Bu spirtli ichimliklarni yoki giyohvand moddalarni isteʼmol qilishni oʻz ichiga olishi mumkin[14]. Bu Jessor muammoli xatti-harakatlar nazariyasiga mos keladi[15].

Etnik kelib chiqishi boʻyicha

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qora, latina va tubjoy amerikalik yoshlar oʻsmirlik davrida homiladorlik va tugʻishning eng yuqori koʻrsatkichlarini boshdan kechirmoqda[10]. Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, osiyoliklarda (1000 kishiga 23) va oq tanlilarda (1000 kishiga 43) 20 yoshgacha boʻlgan homiladorlik darajasi pastroq. Qora tanli oʻsmirlar orasida homiladorlik darajasi 1990 va 2008-yillar oraligʻida 48%ga kamaydi, bu xuddi shu davrda AQShda oʻsmirlar homiladorligining umumiy darajasidan (42%) koʻproqdir.

Oʻsmirlar tugʻilishi irqiy guruhlarga koʻra kamayadi[3]

2018-yildan 2019-yilgacha o‘smirlar tug‘ilishi bir necha irqiy guruhlar va ispanlar uchun kamaydi. 15 yoshdan 19 yoshgacha bo‘lgan o‘smirlar orasida tug‘ilish darajasi:

  • Ispaniyalik ayollar uchun 5,2%.
  • Ispaniyalik boʻlmagan oq ayollar uchun 5,8%.
  • Ispaniyalik boʻlmagan qora tanli ayollar uchun 1,9%ga kamaydi.

Ispaniyalik boʻlmagan Amerika hindulari/Alyaska tub aholisi (AI/AN), ispan boʻlmagan osiyoliklar va ispan millatiga mansub boʻlmagan gavayiliklar va boshqa Tinch okeani orollari oʻsmirlari uchun stavkalar oʻzgarmadi.

2019-yilda ispan millatiga mansub o‘smirlar (25,3) va ispan millatiga mansub bo‘lmagan qora tanli o‘smirlar (25,8) tug‘ilish darajasi ispan tiliga mansub bo‘lmagan oq tanli o‘smirlar (11,4)nikidan ikki baravar ko‘proq edi. Amerikalik hindu/alyaskada tubjoy oʻsmirlarining tugʻish darajasi (29,2) barcha irq/etnik guruhlar orasida eng yuqori boʻlgan.

Mintaqa boʻyicha

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shtat boʻyicha 1000 kishiga toʻgʻri keladigan oʻsmirlar (15-19 yosh) (2014)

2013-yilda tugʻilishning eng past koʻrsatkichlari shimoli-sharqda qayd etilgan boʻlsa, eng yuqori koʻrsatkichlar janubi-sharqqa toʻgʻri kelgan[8].

15-19 yoshdagi qizlarning tugʻilishi va abort qilish darajasi, 2010-yil[16]

[tahrir | manbasini tahrirlash]
AQSH shtatlari Homiladorlik koʻrsatkichlari (har 1000 ayolga) Tugʻruq koʻrsatkichlari Abort koʻrsatkichlari Nobud boʻlgan va oʻlik tugʻilgan homilalar foizda
Alabama 62 32 9 17
Alaska 64 27.8 17 30
Arizona 60 29.9 9 18
Arkansas 73 39.5 9 14
California 59 21.1 19 38
Colorado 50 20.3 10 20
Connecticut 44 11.5 20 52
Delaware 15 20.7 28 47
Washington, D. C. 90 28.4 32 41
Florida 60 22.5 19 38
Georgia 64 28.4 13 24
Hawaii 65 23.1 23 42
Idaho 47 23.2 7 17
Illinois 57 22.8 15 32
Indiana 53 28 7 16
Iowa 44 19.8 9 23
Kansas 53 27.6 5 12
Kentucky 62 35.3 6 12
Louisiana 69 35.8 10 18
Maine 37 16.5 10 31
Maryland 57 17.8 22 45
Massachusetts 37 10.6 14 46
Michigan 52 21.1 14 32
Minnesota 36 15.5 8 25
Mississippi 76 38 9 14
Missouri 54 27.2 9 19
Montana 53 26.4 10 21
Nebraska 43 22.2 5 14
Nevada 68 28.5 20 34
New Hampshire 28 11 8 35
New Jersey 51 13.1 24 55
New Mexico 80 37.8 15 22
New York 63 16.1 32 58
North Carolina 59 25.9 12 24
North Dakota 42 23.9 6 18
Ohio 54 25.1 12 25
Oklahoma 69 38.5 8 13
Oregon 47 19.3 12 29
Pennsylvania 49 13.8 15 35
Rhode Island 44 15.8 16 41
South Carolina 65 28.5 13 23
South Dakota 47 26.2 4 11
Tennessee 62 33 9 18
Texas 73 37.8 9 15
Utah 38 19.4 4 13
Vermont 32 14.2 9 34
Virginia 48 18.4 14 33
Washington 49 19.1 16 37
West Virginia 64 36.6 9 17
Wisconsin 39 18 7 21
Wyoming 56 30.1 8 17

Oʻsmirlik davridagi ota-onalik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yilda 19 va undan kichik yoshdagi oʻsmir qizlar orasida 334 000 ta tugʻilish holarlari qayd etilgan, bu AQShdagi barcha tugʻilish holatlarning 8 foizini tashkil qiladi. O‘smir onalarning farzandni dunyoga keltirishi eng yuqori cho‘qqisiga 1991-yilda chiqqan, bunda har 1000 qizda 62 tasi tugʻruqni boshidan oʻtkazgan. 2011-yilga kelib bu ko‘rsatkich ikki barobarga kamaydi, o‘shanda har 1000 qizga 31 ta tug‘ilish holati to‘g‘ri kelgan. Oʻsmir onalarning taxminan 25 foizi birinchi tugʻruqdan keyin 24 oy ichida ikkinchi farzand koʻradi[17].

Oʻsmirlar muntazam kontratseptiv vositalar isteʼmolchilariga aylanmoqdalar, chunki ular jinsiy sheriklari ishonchli partnyor boʻlmasligi mumkinligini tushunishadi. 1990-yillardan 2010-yilgacha oʻsmirlar bilan turmush qurish koʻrsatkichlari bu hodisa amalga oshishi tufayli keskin kamaydi. Oʻsmirlar uchun kontratseptsiya yanada qulay boʻlgani sababli, ular istalmagan homiladorlikning oldini oladi[18].

Qoʻshma Shtatlardagi har 1000 qora tanli oʻgʻil bolaning 29 tasi, 1000 oq tanli oʻgʻil bolalarning 14 tasi otadir. 1991-yildan 2010-yilgacha o‘smirlarning otalik darajasi 36 foizga, 15-19 yoshdagi 1000 erkakka 25 dan 16 foizga kamaydi. Bu pasayish qora tanlilar orasida oq tanlilarga qaraganda ancha sezilarli (50% ga 26%) va oʻsmir qizlar orasida bu koʻrsatkichning yarmiga yaqin edi. Oʻsmir otalarning qariyb 80 foizi oʻz farzandining oʻsmir onasi bilan turmush qurmaydi[19]. Oʻsmir otalarning yillik maoshi farzandga otalik qilmaydigan oʻsmirlarnikiga qaraganda 10-15 foizga kam[19].

Aksariyat oʻsmir qizlar homilador boʻlishsa, juda xafa boʻlishlarini (58%) yoki biroz xafa boʻlishlarini (29%), qolgan 13% esa biroz yoki juda xursand boʻlishlarini aytishadi. Aksariyat erkak oʻsmirlar, agar kimdir ulardan homilador boʻlsa, juda xafa boʻlishlarini (47%) yoki biroz xafa boʻlishlarini (34%), qolgan 18% esa biroz yoki juda xursand boʻlishlarini aytishadi.

Oʻsmirlik davridagi ota-onalik bolalarga salbiy taʼsir koʻrsatadi. Oʻsmir onalardan tugʻilgan bolalar koʻproq: muddatidan oldin tugʻilishadi, 50% koʻproq sinfdan-sinfga qolishadi, qashshoqlikda yashaydilar va zoʻravonlikdan koʻproq azob chekishadi[17]. Oʻsmir onalarning oʻgʻillari 13%, oʻsmir onalarning qizlari esa 22% oʻsmir ota-ona boʻlish ehtimoli bor[17]. Oʻsmir onalarning 25%dan ortigʻi 20 yoshida qashshoqlikda yashaydi[19].

Oʻsmirlik davridagi homiladorlik ikki avlodga: ona va bolaga doimiy qiyinchiliklarni yuklaydi. AQShda olib borilgan tadqiqotlar natijalari shuni koʻrsatadiki, birinchi farzandini erta dunyoga keltiradigan qizlarning fazrandlari istalmagan va nikohsiz tugʻilishadi. Oʻsmir ota-onalarning bolalari ota-onalarining erta turmush qurish va erta tugʻish tsiklini takrorlashga moyildirlar[20].

Buyuk Turgʻunlikdan beri yoshlar moliyaviy mustaqillikka erishish uchun oʻttiz yil avvalgi yoshlarga qaraganda uch baravar koʻproq vaqt sarflashlari talab etiladi. Oʻsmir ota-onalar uchun raqobatbardosh ish muhiti tufayli oʻtmishdagiga qaraganda oilani boqish ancha qiyin[18].

Oʻsmir ota-onalarni qoʻllab-quvvatlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmir onalarning 50%dan ortigʻi oʻrta maktabni tamomlamaydi[13]. Qoʻshma Shtatlardagi baʼzi oʻrta maktablar homilador va ota-ona hisoblangan oʻsmirlar uchun oʻqishni davom ettirishga maqsadli dastur taklif qiladi. Ular baʼzan „Oʻsmirlar uchun ota-onalik dasturlari“ deb ataladi[21].

Ushbu maktabga asoslangan dasturlarning bir qancha afzalliklari bor, birinchi navbatda oʻsmirlar oʻrta maktabda oʻqishni davom ettirishlari mumkin. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, agar oʻsmir ota-onalar homilador boʻlganidan keyin maktabda qolsalar, oʻrta maktabni bitirish imkoniyati koʻproq boʻladi[22]. Oʻsmir onalarning 2% dan kamrogʻi 30 yoshida kollej diplomiga ega boʻladi[13]. Ushbu dasturlarning aksariyati kampusda bolalarni parvarish qilishni taklif qiladi. Baʼzilar hatto homilador va tarbiyalovchi oʻsmirlardan ota-onalik mashgʻulotlariga yoki amaliyot darslariga borishni talab qiladi. Ota-onalar darslari yosh ota-onalarga bolaning asosiy ehtiyojlarini oʻrganish uchun imkoniyat taklif qiladi. Shu bilan birga, amaliyot mashgʻulotlari bolalar bogʻchasidagi bolalarga gʻamxoʻrlik qilish tajribasini taklif qiladi.

Statistik maʼlumotlarga koʻra, oʻsmir ota-onalarning 10%dan kamrogʻi oʻn sakkizinchi tugʻilgan kunida oʻrta maktab diplomini oladi[23]. Yuqoridagi kabi dasturlar mazkur statistikani oʻzgartirishga harakat qilmoqda. Hozirda (2016) San-Diego okrugida oʻsmirlar uchun ota-onalar dasturlarini taklif qiladigan yettita oʻrta maktab mavjud.

Oldini olish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kasalliklarni nazorat qilish va oldini olish markazlari tomonidan oʻsmirlik homiladorlikning oldini olish grafigi

Qoʻshma Shtatlar rivojlangan mamlakatlarda oʻsmirlar homiladorligi va jinsiy yoʻl bilan yuqadigan kasalliklarning eng yuqori koʻrsatkichlariga ega[24]. Oʻsmirlar himoya vositalaridan foydalanmasliklarining ikkita asosiy sababi — homilador boʻlish ehtimoli kichikligi va jinsiy aloqa ehtimolini oldindan sezmaslik[25].

Oʻsmirlarning ota-onalik oqibatlarini kamaytirishning eng yaxshi usuli bu oʻsmirlarning birinchi navbatda homilador boʻlishining oldini olish uchun reproduktiv salomatlik xizmatlarini koʻrsatishdir[18]. Oldini olish nafaqat mikro darajada foydali boʻlishi mumkin, balki makro miqyosda ham foydalidir. Mamlakat miqyosida oʻsmirlarning homiladorligi soliq toʻlovchilarga har yili oʻrtacha 9,4 milliard dollarga tushadi[10]. Bu xarajatlar sogʻliqni saqlash, homiylik, jinoiy sudlov, davlat yordami va yoʻqolgan soliq tushumlari bilan bogʻliq[17]. Kontratseptiv vositalardan toʻgʻri foydalanish boʻyicha taʼlim darajasini oshirish[7], shuningdek, ota-onalarning ishtiroki orqali oʻsmirlar homiladorligini oldini olish mumkin. Profilaktikaning eng yaxshi usuli jinsiy aloqa va STD taʼlimini oʻrta maktab fanlari oʻquv dasturiga kiritish, shuningdek, ijtimoiy fanlar oʻquv dasturida oʻsmirlik homiladorlikning oqibatlarini koʻrib chiqishdir.

American Journal of Public Health tomonidan oʻtkazilgan tadqiqotlar natijalariga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi homiladorlik darajasini ikkita indeks, kontratseptiv xavf indeksi va homiladorlik xavfining umumiy indeksini tahlil qilish orqali oldindan aytish mumkin[26]. Ushbu indekslarni oʻsmirlik davridagi homiladorlik haqidagi oldingi maʼlumotlardan foydalangan holda homiladorlik xavfining 77% pasayishi kontratseptiv vositalardan foydalanish bilan bogʻliq. Ushbu va boshqa tadqiqotlarning xulosasi shundaki, kontratseptiv vositalardan foydalanish va taʼlimotlarning yaxshilanishi pasayish uchun javobgardir.

Xalqaro taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2000—2009-yillarda 15-19 yoshdagi 1000 ayolga toʻgʻri keladigan oʻsmir tugʻilish darajasi[27].

Kanada, Fransiya, Buyuk Britaniya, Shvetsiya va Qoʻshma Shtatlar kabi rivojlangan davlatlar oʻrtasida oʻsmirlarning homiladorlik darajasida katta farqlar mavjud. Qoʻshma Shtatlar boshqa toʻrt mamlakatga nisbatan oʻsmirlar homiladorligi va jinsiy yoʻl bilan yuqadigan infeksiyalar soni boʻyicha birinchi oʻrinda turadi. Fransiya va Shvetsiyada 90-yillarning oxirlarida homiladorlik koʻrsatkichlari 15-19 yoshdagi 1000 qizga 20 tani tashkil etgan[28].

Kanada va Buyuk Britaniyada bu koʻrsatkich ikki baravar, Qoʻshma Shtatlarda esa 4 baravar yuqori boʻlib, har 1000 oʻsmir qizning 84 nafari homilador boʻlgan. Homilador oʻsmir qizlarning abort ehtimoli toʻrtta mamlakatda farq qiladi va homiladorlikni istisno qiladi. AQShda 15-19 yoshlilar oʻrtasidagi abortlar koʻrsatkichi 35% ni tashkil qiladi, bu Shvetsiyada 69%, Buyuk Britaniyada 39%, Kanadada 46% va Fransiyada 51%ga[28] toʻgʻri keladi.

Taxminlarga koʻra, AQShda oʻsmirlar homiladorligi darajasi faqat jinsiy taʼlimdan voz kechish keng tarqalgani sababli yuqori. Natijada, koʻplab oʻsmirlar kontratsepsiya va homiladorlikning samarali oldini olish haqida bilishmaydi. AQShdagi baʼzi taʼlim tizimlarining mentaliteti, agar ular xavfsiz jinsiy aloqani oʻrgatmasa, oʻsmirlar jinsiy aloqa qilishdan bosh tortishadi degan fikrga ega. Yuqoridagi maʼlumotlarga koʻra, boshqa rivojlangan mamlakatlarga nisbatan AQShda oʻsmirlik davrida homilador boʻlish ehtimoli toʻrt baravar yuqori. Shunga qaramay, Qoʻshma Shtatlar hamon kamroq kontratseptiv vositalardan foydalanadi, koʻproq abort qiladi va boshqa rivojlangan mamlakatlarga qaraganda jinsiy yoʻl bilan yuqadigan kasalliklarning tarqalishi darajasi bu yerda yuqori.

Jinsiy taʼlim sifati AQSh boʻylab farq qiladi, baʼzi shtatlar boshqalariga qaraganda kengroq jinsiy taʼlimni taklif qiladi. 39 shtat jinsiy aloqa bilan bogʻliq „baʼzi“ taʼlimni talab qiladi. 21 shtatda qonun boʻyicha jinsiy aloqa va STD taʼlimini oʻrgatishlari shart. 17 shtat faqat STIlarni oʻqitishni talab qiladi. 11 shtatda hech qanday talab yoʻq[29].

Zamonaviy pasayish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShda oʻsmirlar homiladorligi sezilarli darajada kamaygan boʻlsa-da, hozirgi koʻrsatkich ham Kanada, Fransiya, Buyuk Britaniya va Shvetsiyadagiga qaraganda uch-toʻrt baravar koʻp. Qoʻshma Shtatlardagi homiladorlik darajasining boshqa mamlakatlarga nisbatan eng katta farqi shundaki, Amerikada kutilmagan homiladorlik darajasi juda yuqori. Ushbu koʻzda tutilmagan homiladorlik darajasi barcha toʻrtta davlatdagi oʻsmirlar homiladorligining umumiy darajasidan yuqori[30].

2010-yilda 15-19 yoshdagi 1000 qizga 57 ta homiladorlik holati toʻgʻri keldi. Oʻsha qizlarning aksariyati bu rejalashtirilmagan homiladorlik ekanligini taʼkidlaydi. Bu natija 2008-yildan 2010-yilgacha homiladorlikning 15%ga kamayganini koʻrsatadi. Butun mamlakat uchun oʻsmirlar homiladorligining katta pasayishi kuzatilmoqda. Ushbu pasayishlarning sababi jinsiy aloqadan voz kechish yoki kontratseptiv vositalardan yaxshiroq foydalanishdir[31]. 15-17 yoshli oʻsmirlar orasida tugʻilish koʻrsatkichlari ham 50% ga kamaydi, 18 va 19 yoshli oʻsmirlar orasida esa bu koʻrsatkich 39% ga pastladi[32]. Tadqiqotchilar bu pasayish kontratseptiv vositalardan foydalanishning yaxshilanishi bilan bogʻliq degan xulosaga kelishdi[31].

2022-yilda Child Trends tadqiqot instituti Qoʻshma Shtatlarda oʻsmirlar tugʻilishi soʻnggi 30 yil ichida sezilarli darajada kamayganini aniqladi[5][6].

Rejalangan oʻsmirlik homiladorligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Journal of Pediatric Health Care maʼlumotlariga koʻra, barcha oʻsmirlar homiladorligining taxminan 15 foizi rejalashtirilgan tarzda amalga oshadi[33]. Homilador oʻsmirlar bilan oʻtkazilgan suhbatlarga asoslanib, istak va ehtiyojlarga asoslangan alohida mavzular mavjud. Oʻsmirlar tomonidan bildirilgan baʼzi istaklar quyidagilarni oʻz ichiga oladi: „(a) mas’uliyat, mustaqillik va yetuklikka ega boʻlgan holda katta boʻlish yoki uni idrok etish istagi. (b) homiladorlik va onaning rolini orzu qilishning uzoq tarixi. c) ularning oʻzlari uchun biror narsaga ega boʻlishlari va ularga gʻamxoʻrlik qilish va sevishlarini xohlashlari; va (d) homiladorlik ularning hayotidagi tabiiy keyingi qadam yoki ularning yigiti bilan boʻlgan munosabatlari edi“. Xuddi shu tadqiqot natijasida hech kim oʻsmirlik homiladorligini mutloq baxtsiz hodisa yoki istalmagan deb oʻylamasligi kerak degan xulosaga kelindi, chunki ularning baʼzilari rejalashtirilganligi isbotlangan.

Haqiqiy telekoʻrsatuvlar va oʻsmirlarning homiladorligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻnggi bir necha oʻn yilliklarda oʻsmirlarning homiladorligi haqidagi telekoʻrsatuvlar tobora ommalashib bormoqda. 2009—2014-yillarda MTV ning 16 va Homiladorlik filmi juda mashhur edi. Shouda har bir epizodda turli xil oʻspirin ona ishtirok etar va ularning homiladorligi va tugʻruqdan keyingi qisqa davr tarixi taqdim etilar edi. Shou va tarmoq muvaffaqiyatga erishdi va bir nechta spin-off seriyalarini ishlab chiqarishni davom ettirdi.

TLC ham oʻzining "Kutilmagan" nomli teleseriali bilan ushbu turdagi kontentni ishlab chiqarish bilan shugʻullangan.

Journal of Health Communication[34] uchun olib borilgan tadqiqot natijalari shuni koʻrsatadiki, 16 va Homiladorlik kabi koʻrsatuvlarni tomosha qilgan yosh ayollar oʻzlarining homiladorlik xavfini pastroq his qilishgan. Qizlar, shuningdek, oʻsmirning homilador boʻlishiga olib keladigan xatti-harakatlar va niyatlarni bashorat qilishgan.

Qoʻshimcha oʻqish uchun

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „An Analysis of Out-Of-Wedlock Births in the United States“ (inglizcha). The Brookings Institution (1-avgust 1996-yil). Qaraldi: 8-mart 2016-yil.
  2. ↑ „Teen Pregnancy Rates by State 2022“. worldpopulationreview.com. Qaraldi: 27-aprel 2022-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 „About Teen Pregnancy | CDC“ (en-us). www.cdc.gov (15-noyabr 2021-yil). Qaraldi: 6-dekabr 2021-yil.
  4. ↑ „ONDCP: Hispanic teens more likely than whites, blacks to use drugs“. 2007. doi:10.1037/e426482008-009. Qaraldi: 2022-04-27. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
  5. ↑ 5,0 5,1 DeParle, Jason. „Their Mothers Were Teenagers. They Didn't Want That for Themselves.“ (inglizcha). The New York Times (31-dekabr 2022-yil). Qaraldi: 15-yanvar 2023-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 Wildsmith, Elizabeth; Welti, Kate; Finocharo, Jane; Ryberg, Renee; Manlove, Jennifer. „Teen Births Have Declined by More Than Three Quarters Since 1991 - Child Trends“ (inglizcha). Child Trends (23-dekabr 2022-yil). Qaraldi: 15-yanvar 2023-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Unintended Pregnancy Prevention | Unintended Pregnancy | Reproductive Health | CDC“. www.cdc.gov. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „The Office of Adolescent Health, U.S. Department of Health and Human Services“. Office of Adolescent Health. 2021-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  9. ↑ „Overview of Hospital Stays for Children in the United States, 2012“. HCUP Statistical Brief #186. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. 2014-yil dekabr. PMID 25695124. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 „About Teen Pregnancy | Teen Pregnancy | Reproductive Health | CDC“. www.cdc.gov. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  11. ↑ Chen, X.-K.; Wen, S. W.; Fleming, N.; Demissie, K.; Rhoads, G. G.; Walker, M. (1-aprel 2007-yil). „Teenage pregnancy and adverse birth outcomes: a large population based retrospective cohort study“. International Journal of Epidemiology (inglizcha). 36-jild, № 2. 368–373-bet. doi:10.1093/ije/dyl284. ISSN 0300-5771. PMID 17213208.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  12. ↑ „Data“. thenationalcampaign.org. 2017-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 „11 Facts About Teen Pregnancy | DoSomething.org | Volunteer for Social Change“. www.dosomething.org. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  14. ↑ Burrus, Barri B. (1-fevral 2018-yil). „Decline in Adolescent Pregnancy in the United States: A Success Not Shared by All“. American Journal of Public Health. 108-jild, № S1. S5–S6-bet. doi:10.2105/AJPH.2017.304273. ISSN 0090-0036. PMC 5813784. PMID 29443563.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  15. ↑ Vazsonyi, Alexander T.; Chen, Pan; Young, Maureen; Jenkins, Dusty; Browder, Sara; Kahumoku, Emily; Pagava, Karaman; Phagava, Helen; Jeannin, Andre (1-dekabr 2008-yil). „A Test of Jessor's Problem Behavior Theory in a Eurasian and a Western European Developmental Context“. Journal of Adolescent Health (inglizcha). 43-jild, № 6. 555–564-bet. doi:10.1016/j.jadohealth.2008.06.013. ISSN 1054-139X. PMID 19027643.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  16. ↑ Kost, Kathryn; Henshaw, Stanley (2014), U.S. Teenage Pregnancies, Births and Abortions, 2010:National and State Trends by Age, Race and Ethnicity (PDF), qaraldi: June 8, 2015
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 „Teenage Births: Outcomes for Young Parents and Their Children“ (2008-yil dekabr). 10-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-aprel 2016-yil.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Furstenberg, Frank (1-noyabr 2016-yil). „Reconsidering Teenage Pregnancy and Parenthood“. Societies (inglizcha). 6-jild, № 4. 33-bet. doi:10.3390/soc6040033.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 „Statistics on Teenage Pregnancy“. 18-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-aprel 2016-yil.
  20. ↑ Myers, Wendy S. „Babies Having Babies. (Cover Story).“ Women In Business 42.4 (1990): 18-20. Academic Search Complete. Web. 25 Oct. 2016.
  21. ↑ Martinez, D.. „Teen Parenting Program aims to keep young mothers in school“. Valley Morning Star (7-fevral 2009-yil). 3-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-aprel 2016-yil. „Saenz said the program, which follows a TEA curriculum, reaches out to girls and boys from middle school to high school who are facing a pregnancy to educate them about the parenting process, resources, federal programs and continuing their education.“.
  22. ↑ Sadler L. S., Swartz M. K., Ryan-Krause P., Seitz V., Meadows-Oliver M., Grey M., Clemmens D. A. (2007). „Promising Outcomes in Teen Mothers Enrolled in a School-Based Parent Support Program and Child Care Center“. Journal of School Health. 77-jild, № 3. 121–130-bet. doi:10.1111/j.1746-1561.2007.00181.x. PMID 17302854.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()
  23. ↑ Van Pelt. „Keep Teen Mom's In School- A School Social Work“. Social Work Today (march–april 2012). Qaraldi: 4-mart 2016-yil.
  24. ↑ Stanger-Hall, Kathrin F.; Hall, David W. (14-oktabr 2011-yil). „Abstinence-Only Education and Teen Pregnancy Rates: Why We Need Comprehensive Sex Education in the U.S“. PLOS ONE. 6-jild, № 10. e24658-bet. Bibcode:2011PLoSO...624658S. doi:10.1371/journal.pone.0024658. ISSN 1932-6203. PMC 3194801. PMID 22022362.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  25. ↑ Trussell, James (2017-yil bahor). „Teenage Pregnancy in the United States“. Family Planning Perspectives. 6-jild, № 6. 262–272-bet. doi:10.2307/2135482. JSTOR 2135482. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  26. ↑ Santelli, John S.; Lindberg, Laura Duberstein; Finer, Lawrence B.; Singh, Susheela (2007-yil yanvar). „Explaining Recent Declines in Adolescent Pregnancy in the United States: The Contribution of Abstinence and Improved Contraceptive Use“. American Journal of Public Health. 97-jild, № 1. 150–156-bet. doi:10.2105/AJPH.2006.089169. ISSN 0090-0036. PMC 1716232. PMID 17138906. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  27. ↑ Live births by age of mother and sex of child bred, general and age-specific fertility rates: latest available year, 2000-2009 — United Nations Statistics Division — Demographic and Social Statistics
  28. ↑ 28,0 28,1 Darroch. „Differences in Teenage Pregnancy Rates Among Five Developed Countries: The Roles of Sexual Activity and Contraceptive Use“ (2005-yil 9-fevral).
  29. ↑ „Sex and HIV Education“ (2016-yil 14-mart).
  30. ↑ Darroch. „Differences in Teenage Pregnancy Rates Among Five Developed Countries: The Roles of Sexual Activity and Contraceptive Use“. Guttmacher Institute (9-fevral 2005-yil).
  31. ↑ 31,0 31,1 Boonstra. „What Is Behind the Declines in Teen Pregnancy Rates?“. Guttmacher Institute. 15-iyun 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-fevral 2023-yil.
  32. ↑ Patten. „Why is the teen birth rate falling?“. Pew Research Center (29-aprel 2016-yil). Qaraldi: 3-may 2017-yil.
  33. ↑ Montgomery, Kristen S. (1-noyabr 2002-yil). „Planned adolescent pregnancy: What they wanted“. Journal of Pediatric Health Care (inglizcha). 16-jild, № 6. 282–289-bet. doi:10.1067/mph.2002.122083. ISSN 0891-5245. PMID 12436097.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  34. ↑ Aubrey, Jennifer Stevens; Behm-Morawitz, Elizabeth; Kim, Kyungbo (3-oktabr 2014-yil). „Understanding the Effects of MTV's 16 and Pregnant on Adolescent Girls' Beliefs, Attitudes, and Behavioral Intentions Toward Teen Pregnancy“. Journal of Health Communication. 19-jild, № 10. 1145–1160-bet. doi:10.1080/10810730.2013.872721. ISSN 1081-0730. PMID 24628488.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oʻsmirlik_homiladorligi_(AQSh)&oldid=5231562" dan olindi