Olga Ladijenskaya
| Olga Aleksandrovna Ladijenskaya | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1922-yil 7-mart RSFSR Kologriv |
| Vafoti |
2004-yil 12-yanvar Sankt-Peterburg |
| Fuqaroligi |
 SSSR  Rossiya |
| Ilmiy darajasi | fizika-matematika fanlari doktori |
| Ilmiy unvoni | SSSR Fanlar Akademiyasi akademigi professor |
| Akademik rahbarlari | I. G. Petrovskiy S. L. Sobolyev |
| Mashhur shogirdlari | L. D. Fadeyev, V. S. Buslayev, V. A. Solonnikov, N. N. Uraltseva |
| Mukofotlari |
  |
Olga Aleksandrovna Ladijenskaya (1922-yil 7-mart, Kologriv, Kostroma viloyati, RSFSR – 2004-yil 12-yanvar, Sankt-Peterburg) – sovet va rus matematigi, matematik fizika, nazariy gidrodinamika tenglamalari sohasidagi mutaxassis[1], differensial tenglamalar[2], SSSR FA akademigi (1990-yil), Rossiya Fanlar akademiyasi akademigi (1991-yil). Ikki yuzdan ortiq ilmiy ishlar va oltita monografiya muallifi.
Tarjimai holi
[tahrir | manbasini tahrirlash]OLga Aleksandrovna Ladijenskaya 1922-yil 7-mart kuni matematika oʻqituvchisi, sobiq rus armiyasi ofitseri oilasida dunyoga kelgan. Uning otasi tomonidan bobosi Ivan Aleksandrovich Ladijenskiy taniqli rus rassomi, akademik G. A. Ladijenskiyning ukasi boʻlgan.
Olga 1939-yilda Leningrad universitetining (LDU) matematika va mexanika fakultetiga oʻqishga kirishga harakat qilgan, lekin qatagʻon qilingan shaxsning qizi boʻlgani uchun qabul qilinmagan[2] (otasi A.I. Ladijenskiy 1937-yilda otib oʻldirilgan)[3]. U keyinchalik Pedagogika institutiga oʻqishga kirgan va u yerda urush boshida (1941-yil) ikkita kursni tamomlagan.
1943-yilda Moskva davlat universitetining mexanika-matematika fakultetiga oqishga qabul qilingan va uni 1947-yilda imtiyozli diplom bilan tamomlagan (ilmiy rahbari - I. G. Petrovskiy). U Moskva davlat universitetida matematika boʻyicha qoʻshimcha dars bergan. Oʻsha yili turmushga chiqqan va Leningradga koʻchib oʻtgan. U yerda S. L. Sobolev rahbarligida Leningrad davlat universitetida aspiranturani tamomlagan. 1949-yilda nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. 1950-yilda Leningrad davlat universitetining fizika fakultetiga ishga qabul qilingan. 1954-yilda V. A. Steklova nomidagi SSSR Fanlar akademiyasi matematika instituti Leningrad filialining xodimi boʻlgan (LOMI). Shu yili fizika-matematika fanlari doktori unvonini olgan. 1955-yildan umrining oxirigacha Leningrad davlat universiteti fizika fakulteti oliy matematika va matematik fizika kafedrasi professori lavozimida faoliyat olib borgan. „Chegaraviy qiymat muammolari nazariyasi“ maxsus kursidan va „Chiziqsiz chegaraviy muammolar“ maxsus seminarida dars bergan. 1962-yildan POMI RAS matematik fizika laboratoriyasi mudiri bosh ilmiy xodimi lavozimida faoliyat yuritgan.
1981-yil 29-dekabrdan SSSR Fanlar akademiyasi matematika boʻlimining muxbir aʼzosi boʻlgan. 1990-yil 15-dekabrdan SSSR Fanlar akademiyasi akademigi boʻlgan. 1990–1998-yillarda Sankt-Peterburg matematika jamiyati prezidenti, Sankt-Peterburg matematika jamiyatining faxriy aʼzosi etib saylangan. Yevropa akademiyasi aʼzosi, Nazionale dei Lincei akademiyasi aʼzosi (Italiya, 1989-yil). Germaniya tabiiy fanlar akademiyasi xorijiy aʼzosi Leopoldina (1985-yil) va Bostondagi Amerika sanʼat va fanlar akademiyasi aʼzosi (2001-yil). Bonn universitetining faxriy doktori boʻlgan. Uning turmush oʻrtogʻi A. A. Kiselyev.
Ilmiy faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Olga Ladijenskayaning asarlari xorijda ham keng tanilgan va yuqori baholangan[2]. Uning matematik ishlari koʻpincha qisman differensial tenglamalar nazariyasi va matematik fizika boʻyicha ingliz tilidagi matematik adabiyotlarda keltiriladi[4]. 250 dan ortiq ishlar, shu oʻrinda 6 monografiya va „Matematik fizikaning chegaraviy-qiymatli masalalari“ darsligi muallifi.
A. I. Soljenitsin asarda ijodida tilga olingani
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gulag arxipelagida Aleksandr Soljenitsin Olga Aleksandrovna Ladijenskayani 257 ta guvohlar roʻyxatiga kiritgan „Ularning hikoyalari, xatlari, xotiralari va tuzatishlari ushbu kitobni yaratishda ishlatilgan“[5]. Uning soʻzlaridan Olganing otasi, Kologriv oʻqituvchisi A.I. Ladijenskiyning taqdiri tasvirlangan, uni nomaʼlum shaxs ogohlantirgan: „Aleksandr Ivanovich, siz roʻyxatdasiz“, lekin u ishonmagan va bir necha kundan keyin hibsga olingan[6], va uning amakisi, Ijevsk harbiy zavodlar bosh muhandisi Nikolay Ivanovich Ladijenskiyning taqdiri, u zavodga ajratilgan mablagʻlarni yetarli emas deb hisoblagani uchun dastlab hibsga olingan, keyin ishlayotgan hech kim yoʻqligi sababli uy qamogʻiga chiqqan keyinchalik „mablagʻlardan notoʻgʻri foydalanganlik uchun“ hibsga olingan [7].
Mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- P. L. Chebishev nomidagi mukofot (Nina Nikolayevna Uraltseva bilan birgalikda) (1966-yil) - „Eliptik tipdagi chiziqli tenglamalar“ ishi uchun
- SSSR Davlat mukofoti (1969-yil)
- S. V. Kovalevskaya nomidagi mukofot (1992-yil) - „Yarimguruhlar va evolyutsiya tenglamalari“ asarlari uchun
- Jon fon Neymanning maʼruzasi (1998-yil)
- Doʻstlik ordeni (1999-yil)
- M.V.Lomonosov nomidagi katta oltin medal (2002-yil) qisman differensial tenglamalar nazariyasi va matematik fizika sohasidagi ulkan yutuqlari uchun
- Sankt-Peterburg hukumati va Rossiya Fanlar akademiyasi Sankt-Peterburg ilmiy markazining A.F.Ioffe nomidagi mukofotlari bilan taqdirlangan.
Xotirasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Komarovskoye qabristoniga dafn etilgan.
- Sankt-Peterburg matematika jamiyatida O. A. Ladijenskaya nomidagi stipendiya tashkil etildi[8].
- Rossiya matematiklar milliy qoʻmitasi Sankt-Peterburg davlat universiteti va Xalqaro matematika kongressi tashkiliy qoʻmita bilan birgalikda 2021-yil noyabr oyida (tavalludining 100 yilligi sharafiga) Ladijenskaya medalini taʼsis etdi[9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Ладыженская О.А. - Общая информация“. Российская академия наук (2008-yil 18-iyul). Qaraldi: 2019-yil 11-mart.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 В. И. Арнольд, М. Ш. Бирман, А. М. Вершик, М. И. Вишик, И. М. Гельфанд,И. А. Ибрагимов, В. П. Маслов, С. П. Новиков, Г. А. Серeгин, Я. Г. Синай,М. З. Соломяк, В. А. Солонников, Н. Н. Уральцева, Л. Д. Фаддеев. Ольга Александровна Ладыженская (некролог) // Успехи математических наук. — 2004. — Т. 59, вып. 3. — С. 151–152. — ISSN 0042-1316. — DOI:10.4213/rm739.
- ↑ Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956. Опыт художественного исследования. — М: АСТ—Астрель. 2010. Том 1, с. 15.
- ↑ „Цитирование по сервису Google Scholar“. 2022-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-yanvar.
- ↑ Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956. Опыт художественного исследования. М: АСТ—Астрель. 2010. Том 1, с. 13, 15.
- ↑ Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956. Опыт художественного исследования. М: АСТ—Астрель. 2010. Том 1, с. 28—29.
- ↑ Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956. Опыт художественного исследования. М: АСТ—Астрель. 2010. Том 1, с. 56—57.
- ↑ „Положение о стипендии имени О. А. Ладыженской СПбМО“. 2020-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-oktyabr.
- ↑ „Первым лауреатом премии Ладыженской стала математик Светлана Житомирская“. nplus1.ru. 2022-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-mart.