Panaxon saroyi
| Panaxon saroyi | |
|---|---|
armancha: Փանախանի տունը | |
 Saroy 2010-yilda | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Turi | Saroy |
| Manzili | Vardanants boshi berk koʻchasi, Vardanants koʻchasi |
| Shahar | Yerevan |
| Mamlakat | Armaniston |
| Koordinatalar | 40°10′45″N 44°31′10″E / 40.17917°N 44.51944°E |
| Qurilishi tugagan | 19-asr |
| Balandligi | |
| Tip | Fors meʼmorchiligi |
Panaxon saroyi (armancha: Փանախանի տունը, Panakhani tuny) — 19-asrda Armanistonning Yerevan shahri markazida joylashgan saroy tipidagi majmua[1][2]. Eron Armanistoni davrida qurilgan saroy Saxarov maydoni (sobiq Panaxon maydoni) yaqinida, Vardanants koʻchasining ikkinchi qatorida joylashgan[3]. 1828-yilda Yerevanda Fors hukmronligi tugaganidan beri u hozirda xususiy turar-joy majmuasi sifatida xizmat qilmoqda.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Saroy 19-asrning boshlarida Armaniston Eron hukmronligi ostida boʻlgan paytda qurilgan, ammo strukturaning aniq kelib chiqishi nomaʼlum. U Yerevanning tarixiy Shahar tumanining bir qismini, shaharning markaziy va eng qadimgi qismini tashkil qilgan. Baʼzi manbalarda saroy mintaqaning mahalliy xoni boʻlgan fors Panaxonning qarorgohi boʻlganligi qayd etilgan[4][2]. Boshqa manbalarda bu madrasa dastlab Yerevanning soʻnggi sardori Husayn Qulixonning oliy martabali qoʻmondoni Muhammad Sardipxonga bagʻishlangan kattaroq majmuaning bir qismi boʻlgan madrasa boʻlgani aytiladi[5]. Majmuaning masjidi va kichikroq minorasi 1958-yildagi qurilish ishlari paytida vayron qilingan.
Saroy yaqinida Saxarov maydoni shahar forslar hukmronligi davrida Panaxon maydoni deb atalgan[6][7]. Hozirda majmuaning sobiq oshxonasida yashovchi mahalliy arman oilasi ularning katta bobosi saroyga egalik qilgan xonga oshpaz boʻlganini va Rossiya tomonidan hududni bosib olgandan soʻng u saroyni ularning oilasiga sovgʻa qilganligini tasdiqlaydi. Hozirgi vaqtda saroy mahalliy armanlar, shuningdek, Suriyadan kelgan arman qochqinlar va Rossiyadan kelgan ishchilar uchun turar joy majmuasi vazifasini oʻtaydi[2]. Bu Armaniston milliy galereyasida joylashgan arman rassomi Ararat Gʻaribyanning 1947-yilda suratga olingan „Qadimgi Yerevan: Panaxan uyi“ (Հին Երևան. Փանախանի տունը) nomli rasmining mavzusi[8].
Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Saroy devorlari eni 60 santimetr boʻlib, gʻishtdan qurilgan[2]. Meʼmorchilik uslubi Eronning Kurdiston ustonidagi Sanandaj uylari bilan oʻxshashlikni koʻrsatib, oʻsha davrdagi Eronning ikki qavatli gʻishtli uylarining odatiy tendensiyasiga amal qiladi. Saroy asosan ikki qavatli boʻlib, markazdan tashqari 3 qavatli boʻlib, Eronning yuqori qavati faqat ayollar uchun ajratilgan. Tashqi jabha Eron meʼmorchiligiga xos boʻlib, feruza, yashil, qizil va sariq ranglardagi rang-barang dekorativ gʻisht ishlarini oʻz ichiga oladi. Binoning birinchi qavatdagi chap xonasi, uchinchi qavati va tarixiy balkoni kabi qismlari asl koʻrinishida saqlanib qolgan, boshqalari esa toʻliq ikkinchi qavat va birinchi qavatning oʻng tomoni kabi butunlay oʻzgartirilgan. Yogʻoch, shuningdek, binoning asosiy tarkibiy qismi sifatida ishlatilgan. Ichki bezatish uslubi, fasad va gʻisht ishlari Qojarlar davridagi uylarga xosdir[9].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ordoukhanian 2015, ss. 41–45.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Gizhlaryan 2018.
- ↑ 3,0 3,1 Gevorgyan 2020.
- ↑ Ordoukhanian 2015, s. 42.
- ↑ Mirijanyan et al. 2023.
- ↑ Avagyan 2004, s. 53.
- ↑ „Squares“. yerevan.am. Armenia: Yerevan Municipality. — „In the period of Persian domination this area was named Pana Khan square.“. Qaraldi: 2023-yil 13-oktyabr.
- ↑ „ՀԱՎԱՔԱԾՈՒ/ Շտեմարան“ [Collection/repository]. gallery.am. National Gallery of Armenia. Qaraldi: 2023-yil 14-oktyabr.
- ↑ Ordoukhanian 2015, s. 42-45.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Avagyan, Eduard. Երեւանյան խճանկար. Armenia: Zangak-97, 2004 — 53 bet. ISBN 9789993028086.
- Gevorgyan, Lianna „Երևանը լուսանկարչական արվեստում“ [Yerevan in photographic art]. Armenia: Yerevan History Museum (2020). Qaraldi: 2023-yil 14-oktyabr.
- Gizhlaryan, Lilit (2018). "The Muslim Heritage of Yerevan: Not Just Another Brick in the Wall". The Caucasus Edition: Journal of Conflict Transformation (Washington, D.C.: Imagine Center for Conflict Transformation). ISSN 2155-5478. https://caucasusedition.net/en/the-muslim-heritage-of-yerevan/.
- Mirijanyan, Dianna; Harutyunyan, Arsen; Davtyan, Davit; Grigoryan, Avetis; Babajanyan, Astghik „The Peculiarities of Urban Planning in Yerevan In the Period of Iranian Domination“. “Orbeli” analytical-research center. Yerevan: Institute of Archaeology and Ethnography of NAS RA (2023).
- Ordoukhanian, Evlin (2015). "Architectural and Stylistic Particularities of 19th Century Yerevan Brick Residential House (With Panakhan House Sample)". Bulletin of National University of Architecture and Construction of Armenia (3): 41–45. ISSN 1829-4197. https://www.researchgate.net/publication/330762081.