Peruda korrupsiya
Transparency International tashkilotining 2021-yilgi korrupsiyani idrok etish indeksida Peru 0 dan („juda korrupsiyalashgan“) 100 („juda toza“) gacha boʻlgan shkala boʻyicha 36 ball oldi. Ballar boʻyicha tartiblanganda, Peru indeksdagi 180 mamlakat orasida 105-oʻrinni egalladi. Indeksda 1-oʻrinni egallagan davlat eng halol davlat sektoriga ega deb hisoblanadi[1][2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fuximori hukumati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Peruning eng koʻzga koʻringan siyosiy korrupsiya mojarosi Peruning sobiq prezidenti Alberto Fuximori ishi hisoblanadi. Fuximori 10 yillik prezidentlik davrida (1990—2000) qotilliklarga buyurtma berganlik, davlat mablag‘larini o‘g‘irlash, hokimiyatni suiisteʼmol qilish va korrupsiyada ayblangan. 2006-yilda Fuximori 600 million dollarlik davlat aktivlari bilan Yaponiyaga qochib ketdi. Sobiq Prezident jami 30 yildan ortiq qamoq jazosiga hukm qilingan[3].
Hukmronligi davrida Fuximori oʻzining maslahatchisi Vladimiro Montesinosdan foydalangan. Bu hukumatning halollik imidjini saqlab qolishga yordam berdi[4]. Montesinos Milliy razvedka xizmati (SIN) rahbari boʻlib ishlagan, u yerda siyosatchilar, sudyalar va ommaviy axborot vositalariga muntazam ravishda pora bergan[5]. Jon MakMillan va Pablo Zoido tomonidan oʻtkazilgan Montesinos korrupsiyasining empirik tahlili Montesinosning SIN nazoratsiz byudjetining 75% dan koʻprogʻini 1600 dan ortiq shaxsga pora berish uchun qanday ishlatganligini tasvirlaydi[6]. Makmillan va Zoidoning hisob-kitoblariga koʻra turli kongressmenlar, sudyalar va ommaviy axborot vositalari rahbarlariga har oyda 3,5 million dollardan koʻproq pul toʻlangan[7]. Eng keng tarqalgan poralar televidenie kanallari egalariga toʻlangan, bu Fuximori maʼmuriyatiga OAVni nazorat qilish va Peruliklarga siyosiy taʼsir koʻrsatish imkonini bergan[8].
Yaqin tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oxirgi janjallardan soʻng Pedro Kuchinski 2018-yil 21-martda ovozlarni sotib olish bilan bogʻliq iddaolar aks etgan videolar eʼlon qilinganidan soʻng prezidentlikdan isteʼfoga chiqdi va Vazirlar Kengashiga oʻz isteʼfosini taqdim etdi[9][10]. Odebrecht mojarosi va boshqa mojarolar natijasida 2018-yilda Peruning barcha tirik sobiq prezidenti yo qamoqqa tashlangan yoki korrupsiya boʻyicha tergov markazida boʻlgan[11].
Poraxoʻrlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Peruda faoliyat yurituvchi kompaniyalardan tartibsiz to‘lovlar va pora talab qilinadi va davlat shartnomalari ko‘pincha yaxshi aloqador kompaniyalarga beriladi. Koʻpgina kompaniyalar Peruning keng qamrovli byurokratiyasi natijasida osonlashtirilgan toʻlovlarga boʻlgan talabni boshdan kechirmoqda[12].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „The ABCs of the CPI: How the Corruption Perceptions Index is calculated“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 16-iyul.
- ↑ „Corruption Perceptions Index 2021: Peru“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 16-iyul.
- ↑ „Freedom in the World- Peru“. Freedom House. 2019-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 6-fevral.
- ↑ McMillan, John, and Pablo Zoido (2004). How to Subvert Democracy: Montesinos in Peru. Journal of Economic Perspectives 18.4 (2004): 70
- ↑ McMillan, John, and Pablo Zoido (2004). How to Subvert Democracy: Montesinos in Peru. Journal of Economic Perspectives 18.4 (2004): 70
- ↑ McMillan, John, and Pablo Zoido (2004). How to Subvert Democracy: Montesinos in Peru. Journal of Economic Perspectives 18.4 (2004): 73
- ↑ McMillan, John, and Pablo Zoido (2004). How to Subvert Democracy: Montesinos in Peru. Journal of Economic Perspectives 18.4 (2004): 82
- ↑ McMillan, John, and Pablo Zoido (2004). How to Subvert Democracy: Montesinos in Peru. Journal of Economic Perspectives 18.4 (2004): 70
- ↑ „PPK renunció a la presidencia del Perú tras 'keikovideos' | LaRepublica.pe“ (es). La República (2018-yil 21-mart). Qaraldi: 2018-yil 21-mart.
- ↑ „PPK renunció a la presidencia del Perú“ (es). Gestión (2018-yil 21-mart). Qaraldi: 2018-yil 21-mart.
- ↑ „LatAm in Focus: Why Peru's Political Establishment Is Scared | AS/COA“ (en). Council of the Americas. Qaraldi: 2018-yil 12-oktyabr.
- ↑ "Peru Corruption Profile". Business Anti-Corruption Portal. Retrieved 14 July 2015.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Korrupsiyaga qarshi biznes portalidan Peru korrupsiya profili