Kontent qismiga oʻtish

Qoʻl siqish

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ikki kishi qoʻl siqish orqali salomlashmoqda

Qoʻl siqish (Qoʻl berib koʻrishish) — bu butun dunyo boʻylab keng tarqalgan, qisqacha salomlashish yoki xayrlashish anʼanasi boʻlib, unda ikki bir-birining qoʻllarini ushlaydi, aksariyat hollarda tutilgan qoʻllarning qisqacha yuqoriga va pastga harakati bilan birga keladi. Qoʻl siqish bilan bogʻliq odatlar madaniyatlarga xosdir[1][2].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ossuriya shohi Shalmanaser III (o‘ngda) Bobil shohi Marduk-zakir-shumi I (chapda), miloddan avvalgi IX asr.

Qoʻl berib koʻrishish tinchlik niyatining namoyishi sifatida tarixdan oldingi davrda paydo boʻlgan boʻlishi mumkin, chunki bu qoʻlda hech qanday qurol yoʻqligini koʻrsatadi[3]. Bundan tashqari u qasamyod yoki vaʼdaga oʻzaro sodiqlikning ramziy ishorasi sifatida paydo boʻlgan: bir-biriga yopishgan ikki qoʻl rishtaning muhrlanishini anglatadi. Qo‘l berib ko‘rishishning eng qadimgi tasvirlaridan biri miloddan avvalgi IX asrga oid qadimiy Ossuriya relyefidir, unda Ossuriya shohi Shalmanaser III ittifoq tuzish uchun Bobil shohi Marduk-zakir-shumi I ning qo‘lini silkitgani tasvirlangan[4].

Gera va Afinaning qoʻl siqishi, miloddan avvalgi V asr oxiri, Akropol muzeyi, Afina

Arxeologik qoldiqlar va qadimiy matnlar shuni koʻrsatadiki, qoʻl siqish qadimgi Yunonistonda (bu yerda u deksioz deb atalgan) miloddan avvalgi V asrda qoʻl siqish bilan shugʻullangan. Masalan, Berlindagi Pergamon muzeyida (SK1708 stela)[5] koʻrgazmaga qoʻyilgan miloddan avvalgi V asrga oid dafn stelasining bir qismida va boshqa dafn marosimida, masalan, IV asrdan birida qoʻl berib koʻrishayotgan ikki askar tasvirini topish mumkin[6].

Rim tangasida Konkordiya maʼbudasi nomi bilan qoʻl siqish tasvirlangan (mil. 97)

Qoʻl siqish tasvirlari qadimgi yunon, etrusk va rim dafn marosimida va dafn marosimida boʻlmagan sanʼatda ham uchraydi[7]. Musulmon ulamolari qo‘l berib ko‘rishish odati Yaman xalqi tomonidan kiritilganligini yozganlar[8].

Zamonaviy urf-odatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ofitserlar qoʻl berib koʻrishmoqda
Sertifikatni chap qoʻl bilan topshirib oʻng qoʻl bilan qoʻl siqishish
Tennischilar oʻyindan keyin qoʻl siqishmoqda
Ommaviy imidj boʻyicha maslahatchi Alvaro Gordoa Monterrey Texnologiya va Oliy Taʼlim Institutidagi taqdimotda qoʻl siqish texnikasini namoyish etmoqda, Mexiko

Qoʻl siqish bilan bogʻliq turli xil urf-odatlar mavjud, ular umumiy va maʼlum madaniyatlarga xosdir:

Qoʻl berib koʻrishish, odatda, uchrashish, salomlashish, xayrlashish, tabriklash, minnatdorchilik bildirish yoki biznes yoki diplomatik kelishuvni yakunlashning ommaviy belgisi sifatida amalga oshiriladi. Sport yoki boshqa musobaqalarda bu yaxshi sport mahoratining belgisi sifatida ham amalga oshiriladi. Uning maqsadi ishonch, hurmat, muvozanat va tenglikni bildiradi. Agar kelishuv tuzish uchun qilingan boʻlsa, qoʻllar ajratilmaguncha shartnoma rasmiy emas hisoblanadi[9].

Jahon rekordi 2008-yil

Agar sogʻliq muammolari yoki mahalliy urf-odatlar boshqacha koʻrsatmasa, qoʻl siqish odatda boʻsh qoʻllar bilan amalga oshiriladi. Bu vaziyatga bogʻliq[10].

  • Anglofon mamlakatlarida ishbilarmonlik sharoitida qoʻl siqish keng tarqalgan. Tasodifiy notijorat vaziyatlarda erkaklar ayollarga qaraganda koʻproq qoʻl siqishadi[11].
  • Gollandiya va Belgiyada qoʻl siqish tez-tez amalga oshiriladi, ayniqsa uchrashuv paytida[12][13].
  • Avstriyaliklar koʻpincha bolalar bilan uchrashganda qoʻl siqishishadi[12].
  • Qoʻshma Shtatlarda anʼanaviy qoʻl siqish qattiq, oʻng qoʻl bilan, yaxshi holatda va koʻz bilan aloqada boʻladi[12].
  • Portugaliya, Ispaniya va Italiya kabi Oʻrta yer dengizi mamlakatlarida va hatto Amerikadagi odamlar orasida juda qattiq qoʻl siqish kuzatiladi.
  • Rossiyada qoʻl siqish erkaklar tomonidan, kamdan-kam hollarda ayollar tomonidan amalga oshiriladi.
  • Saudiya Arabistoni, Iroq, Pokiston, Eron va boshqalar kabi konservativ musulmon jamiyatlari va mamlakatlarida erkaklar va ayollar oʻrtasidagi qoʻl siqish maqullanmaydi. Umuman olganda, bunday konservativ jamiyat va mamlakatlarda erkaklarga qarama-qarshi jinsga yaqinlashish yoki ularga teginish va aksincha, ruxsat berilmaydi. Turkiya kabi kamroq konservativ musulmon mamlakatlarda erkaklar va ayollar muhit va jamiyatga qarab bir-birlari bilan qoʻl berib koʻrishishlari mumkin.
  • Turkiya yoki arab tilida soʻzlashuvchi Yaqin Sharq kabi baʼzi mamlakatlarda qoʻl siqish Gʻarbdagi kabi qattiq emas. Binobarin, juda qattiq siqish qoʻpollik belgisi sanaladi[12].
  • Marokashliklar, qo‘l siqish bilan birga, yuzdan bittadan oʻpishadi (agar ular oila aʼzolari boʻlmasa, lablari yonoqqa tegmaydi). Bundan tashqari, baʼzi mamlakatlarda oʻpish oʻrniga qoʻl siqish oʻrniga kaftni yurakka qoʻyadigan salomlashish ham bor[14]. 
  • Xitoyda qoʻl siqish odobida yosh muhim hisoblanadi va keksa odamlar boshqalardan oldin qoʻl siqish bilan kutib olinishi kerak[15]. Zaif qoʻl siqish ham afzaldir, lekin qoʻl silkitgan odamlar koʻpincha bir-birlarining qoʻllarini dastlabki qoʻl siqishdan keyin uzoq vaqt ushlab turishadi[12].
  • Yaponiyada qoʻl berib koʻrishish anʼanasi yoʻq va rasmiy ravishda bir-biriga ta'zim qilish (qoʻllarini yon tomonlarida ochish) afzaldir. Yaponiyaliklar chet elliklarni qoʻl siqish bilan kutib olishlari mumkin; Chet elliklarga yaponiyaliklarga qoʻl siqishlarini boshlash tavsiya etiladi va zaif qoʻl siqish afzalroqdir[12].
  • Hindistonda va yaqin atrofdagi bir qancha mamlakatlarda anʼanaviy ravishda qoʻl siqish oʻrniga hurmatli Namaste imo-ishorasi, baʼzida yengil taʼzim bilan birga qilinadi. Biznes va boshqa rasmiy sharoitlarda qo‘l siqish afzalroqdir.
  • Qattiq qoʻl siqish afzal koʻrilgan Norvegiyada odamlar bitimlar tuzishda, shaxsiy va biznes munosabatlarida koʻpincha qoʻl siqishadi[12].
  • Koreyada keksa odam qoʻl siqishni boshlaydi, bu zaif boʻlishi afzaldir. Qo‘l berib ko‘rishganda o‘ng qo‘lni chap qo‘l bilan ushlash hurmat belgisidir. Qo‘l berib ko‘rishganda bo‘sh qo‘lni cho‘ntagiga solib qo‘yish hurmatsizlik hisoblanadi[12][16]. Taʼzim — Koreyada salomlashishning eng mashhur va odatiy usulidir[17].
  • Qoʻl siqish bilan bogʻliq boʻlsa-da, baʼzi odamlar musht urishtirishni afzal koʻrishadi. Qoʻl siqish kabi musht urishtirish boshqa odam bilan munosabatlarni tan olish uchun ishlatilishi mumkin. Qoʻl berib koʻrishishning rasmiyligidan farqli oʻlaroq, musht urishi odatda biznes bitimini muhrlash yoki rasmiy biznes sharoitida ishlatilmaydi.

Mikroblarning tarqalishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼlumki, qoʻl siqish bir qator mikrobial patogenlarni tarqatadi. Qoʻtir kabi baʼzi kasalliklar koʻpincha teridan teriga bevosita aloqa qilish orqali tarqaladi. Tibbiy tadqiqot shuni koʻrsatdiki, qoʻl berib koʻrishgandan koʻra, mushtlar va besh tashlash kamroq mikroblarni tarqatadi[1][2].

2009-yildagi H1N1 pandemiyasi paytida Kalgari universiteti tibbiyot fakulteti dekani Tomas Feasbi virus yuqishini oldini olish maqsadida musht urishtirish „qo‘l siqishning yaxshi o‘rnini bosuvchi“ bo‘lishi mumkinligini aytgan.

2010-yilda oʻtkazilgan tadqiqotdan soʻng shifokorlar va boshqa tibbiy xizmat koʻrsatuvchilarning atigi 40 foizi kasalxonalarda qoʻl gigienasi qoidalariga rioya qilishlarini koʻrsatgan holda, UCLA kasalxonasi shifokori Mark Sklanskiy „qoʻl siqilishsiz zona“ ni cheklash usuli sifatida sinab koʻrishga qaror qildi. mikroblar va kasalliklarning tarqalishini kamaytirishga erishishdi[18]. UCLA qoʻl berib koʻrishishni toʻgʻridan-toʻgʻri taqiqlamadi, aksincha, musht urish, tabassum qilish, taʼzim qilish, qoʻl silkitish va kontaktsiz Namaste imo-ishoralari kabi boshqa variantlarni taklif qildi[19].

COVID-19 pandemiyasi davrida bir qancha mamlakatlar va tashkilotlar odamlarni qoʻl siqish oʻrniga salomlashishning muqobil usullaridan foydalanishga undaydigan siyosatlarni qabul qildi[20]. Taklif etilgan muqobillar orasida tirsak urishtirish, musht urishtirish, oyoq teginish[21] yoki ijtimoiy uzoqlashish maqsadida kontaktsiz harakatlar, masalan, namaste ishorasi kiradi[22].

Jahon rekordlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1963-yilda Lens Douson 10+1⁄2 soatda12 500 kishining qoʻlini siqqan. Atlantik-Siti, Nyu-Jersi meri Jozeph Lazarow 1977-yil iyul oyida bir kunda 11000 dan ortiq qoʻl silkitgani uchun Ginnesning rekordlar kitobi tomonidan tan olingan. 1907-yil 1-yanvarda Oq uydagi ziyofatda 8510 marta qoʻl siqish bilan rekord oʻrnatdi. Dousonning rekordi Ginnesning Rekordlar Tashkiloti tomonidan tan olingan va 1964-yilda nashr etilgan. 1987-yil 31-avgustda Sent-Albanslik Stephen Potter Sent-Albans karnavalida 19550 ta qoʻl siqdi va Ginnesning rekordlar kitobi tomonidan tasdiqlangan eng koʻp qoʻl silkitish boʻyicha jahon rekordini oʻrnatdi.


Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Fist bumps, high-fives spread fewer germs than handshakes, study says“. Los Angeles Times (28-iyul 2014-yil). Qaraldi: 7-iyun 2015-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Attention Germaphobes: A Less Icky Alternative to the Handshake“. ABC News. Qaraldi: 7-iyun 2015-yil.
  3. ↑ „The History of the Handshake“. History.com (16-mart 2020-yil).
  4. ↑ Andrews. „The History of the Handshake“ (inglizcha). HISTORY. Qaraldi: 18-iyul 2020-yil.
  5. ↑ Thomas. „Handshake – Priest and two soldiers, 500BC. Pergamon Museum Berlin (SK1708)“. Picasa Web Albums (27-avgust 2009-yil). Qaraldi: 4-sentabr 2011-yil.
  6. ↑ Busterson, Philip A.. Social Rituals of the British. 
  7. ↑ Davies, Glenys (1985). „The Significance of the Handshake Motif in Classical Funerary Art“. American Journal of Archaeology. 89-jild, № 4. 627–640-bet. doi:10.2307/504204. JSTOR 504204.
  8. ↑ IslamKotob. Riyad-us-Saliheen (en). IslamKotob. 
  9. ↑ „Shaking hands with women“. GQ. Condé Nast Digital (2000). 2015-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-sentabr 2011-yil.
  10. ↑ Post, Emily. Etiquette in Society, in Business, in Politics and at Home. New York: Funk & Wagnalls, 1922. 
  11. ↑ „Why Do People Shake Hands? | Why Do People“. whydopeople.net (2012). Qaraldi: 21-may 2012-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 „Whoops! > The Connected Woman Association“.
  13. ↑ „Shaking Hands Around the World“. wisc-online.com (2012). Qaraldi: 21-may 2012-yil.
  14. ↑ Strubbe, Kevin. Etiquette in het buitenland (niderlandcha). Leuven: Van Halewyck, 2009. ISBN 978-90-5617-910-6. 
  15. ↑ „What is Proper Handshake Etiquette Around the World?“ (inglizcha). www.mentalfloss.com (5-dekabr 2013-yil). Qaraldi: 28-mart 2020-yil.
  16. ↑ Chappell. „Bill Gates' Handshake With South Korea's Park Sparks Debate“. NPR.org (23-aprel 2013-yil).
  17. ↑ „Understanding South Korean Business Etiquette“ (22-mart 2018-yil).
  18. ↑ „Handshake-Free Zone: Stopping the Spread of Germs in the Hospital“. Medscape.
  19. ↑ Stop shaking hands. Do this instead, Scottie Andrew, CNN Travel, 17 April 2020. https://www.cnn.com/travel/article/handshake-alternatives-gestures-around-world-trnd/index.html
  20. ↑ BBC News, Coronavirus: Dutch PM tells nation not to shake hands — then does, published 10 March 2020, accessed 14 March 2020
  21. ↑ BBC News, Coronavirus: The 'Wuhan shakeʼ or the elbow bump?, published 3 March 2020, accessed 17 May 2020
  22. ↑ Noguchi, Yuki. „Nice To Meet You, But How To Greet You? #NoHandshake Leaves Businesspeople Hanging“. NPR (12-mart 2020-yil). Qaraldi: 16-mart 2020-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qoʻl_siqish&oldid=4347406" dan olindi