Qoyliq
Qoyliq qozoqcha: Қойлық | |
|---|---|
| qishloq | |
| 45°38′56″N 80°14′13″E / 45.64889°N 80.23694°E | |
| Mamlakat | Qozogʻiston |
| Tuman | Sarqan (tuman) |
| Asos solingan | 1912 |
| Avvalgi nomlari | Novo-Antonovskoye, 1993-yilgacha — Antonovka |
| Aholisi (2009) |
3 257 |
| Vaqt mintaqasi | UTC+5:00 |
| Telefon kodi | +772839 |
| Pochta indeks(lar)i | 041516 |
| Avtomobil kodi | 05 (oldin B, V) |
|
| |
Qoyliq (qozoqcha: Қойлық, 1993-yilgacha — Antonovka[1]) — Qozogʻiston Respublikasining Almati viloyati, Sarqan tumanidagi qishloq. Qoyliq qishloq okrugining maʼmuriy markazi va u yerdagi yagona aholi punkti. KATO kodi — 196053100[2]. Jungʻor tizmasining shimoliy togʻ etaklarida, Sarkanddan 45 km shimoli-sharqda joylashgan.
Qayaliq posyolkasi (Antonovskoye)
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qishloq yaqinida Qayaliq (Antonovskoye) eski aholi punkti joylashgan. VIII—XIV asrlarda Yettisuvning shimoli-sharqidagi eng yirik savdo, hunarmandchilik va madaniy markazi, Qarluk Jabgʻusining qarorgohi boʻlgan. Hudud atrofi balandligi 4 m gacha boʻlgan qalʼa devori bilan oʻralgan. Qurilish rejasi tartibsiz toʻrtburchak shaklda. Shimoli-sharqiy devorning uzunligi 1200 m, janubi-gʻarbiy tomoni 750 m boʻlib, ular togʻlar etagiga tutashgan. Shahar oʻzining bozorlari bilan mashhur boʻlgan va unda musulmonlardan tashqari oʻz cherkoviga ega boʻlgan xristianlar ham yashagan. Bu haqda shaharga tashrif buyurgan Vilgelm Rubruk — fransuz qiroli Lui IX ning mo‘g‘ul xoni Munke huzuridagi elchisi maʼlum qilgan. 1964-yilda aholi punktida arxeologik tadqiqotlar olib borilgan. 1998-yildan beri Arxeologiya instituti ekspeditsiyasi tomonidan har yili A. X. Margʻulon, akademik K. M. Baypakova tomonidan qazish ishlari olib borilmoqda. U yerdan Buddistlar, manixiylar ibodatxonalari, XII—XIV asrlardagi musulmon madaniyati ob’ektlari: sobor masjidi, maqbaralar majmuasi va xonaqohlar topilgan.
Aholi punkti tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bugungi kunga qadar Qozogʻiston hududida joylashgan Buyuk Ipak yoʻlining sakkizta aholi punkti YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Ushbu GSR filiali Changʻan shahridan (Loyang) Oʻrta Osiyodagi Jetisugacha choʻzilgan. Bu yo‘lak miloddan avvalgi II asrdan milodiy I asrgacha shakllangan va XVI asrgacha faoliyat ko‘rsatgan. Buyuk ipak yoʻlining umumiy uzunligi 5 ming kilometrni tashkil etadi. Buyuk ipak yoʻlining jami 33 ta obyekti YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Ularga davlat va imperiyalarning shaharlari va saroy majmualari, savdo shaharchalari, buddist gʻor ibodatxonalari, qadimiy yoʻllar va dovonlar, qoʻriqxona minoralari, Buyuk Xitoy devorining boʻlimlari, istehkomlar, qabrlar va diniy binolar kiradi. Ular orasida Qayaliq aholi punkti ham bor. Qozogʻistonning aksariyat oʻrta asr yodgorliklariga xos boʻlgan shaharning uch tomonlama tuzilishini quyidagicha tavsiflash mumkin: lenta quyish usuli yordamida qurilgan kuchli tashqi taxta devorlari. Kengligi 11—13 m gacha boʻlgan, balandligi 2-2,5 m gacha qismi saqlanib qolgan devorlar Shahristonning toʻrtburchakli binosi va, ehtimol, rabodning umumiy maydoni 90 gektar boʻlgan qismlari bilan kfoyalangan. 2001-yilda pishiq g‘ishtdan qurilgan „hammom“ tipidagi joy ishga tushirilgan, aholi punkti hududida vayronagarchilik davrida qad rostlagan maqbara ham o‘rganilgan. 2002—2003-yillarda stratigrafiyani oʻrganishga, yodgorlikning uch oʻlchovli topografik bazasini yaratishga, shuningdek, „Buddistlar ibodatxonasi“ da olib borilgan konservatsiya va monitoringga diqqat qaratilgan. 2004 va 2005-yillardagi ustun tipidagi juma masjidi, „Manixeylar“ ibodatxonasi, fasadlari ajoyib oʻyilgan terakota bilan bezatilgan maqbaralar, shuningdek, maqbaralar yonida joylashgan xonaqohlar alohida ajralib turgan. Tadqiqot jarayonida jamoat xarakteridagi binolar majmuasi noyob materialni taqdim etdi. Ochiq yodgorliklar kuchli arxeologik va muzey tadqiqotlarini boshlash imkonini beradi.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1999-yilda qishloq aholisi 3501 kishini (1729 erkak va 1772 ayol) tashkil qilgan[3]. 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qishloqda 3257 kishi (1596 erkak va 1661 ayol) yashagan[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Постановление Верховного Совета от 04.05.1993 года «ОБ УПОРЯДОЧЕНИИ ТРАНСКРИБИРОВАНИЯ НА РУССКОМ ЯЗЫКЕ КАЗАХСКИХ ТОПОНИМОВ, НАИМЕНОВАНИИ И ПЕРЕИМЕНОВАНИИ ОТДЕЛЬНЫХ АДМИНИСТРАТИВНО — ТЕРРИТОРИАЛЬНЫХ ЕДИНИЦ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН»“. 2014-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-aprel.
- ↑ „База КАТО“. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2013-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 3,0 3,1 „Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года“. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2013-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Maryashev A. N., Goryachev A. A. Semirechye qoyatosh oʻymakorligi. Olmaota. 2002 yil.
- „Рогожинский А. Е., Аубекеров Б. Ж., Сала Р. Памятники Казахстана // Памятники наскального искусства Центральной Азии. Общественное участие, менеджмент, консервация, документация. Алматы. 2004. С. 45-92.“. www.academia.edu. Qaraldi: 2020-yil 10-dekabr.[sayt ishlamaydi]
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „www.unesco.kz: Каялык“. www.unesco.kz. Qaraldi: 2020-yil 10-dekabr.
- [zhetysu.travel/objects/dostoprimechatelnosti/istoricheskie-arkheologicheskie-pamyatniki/gorodishche-koylyk-kayalyk.html „Сайт туризма Алматинской области.“]. zhetysu.travel. Qaraldi: 2020-yil 10-dekabr.
- Spisok obʼektov vsemirnogo naslediya YuNYeSKO v Kazaxstane.
 |