Rosif masjidi
| Masjid | |
Rosif masjidi
| |
 | |
| Joylashuvi | 34°03′45.15″N 4°58′23.9″W / 34.0625417°N 4.973306°W |
| Yoʻnalishi | Sunniylik |
| Binokorlik | ???—1792–1822-yillar oraligʻida |
| Minoralar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
 Rosif masjidi Vikiomborda
| |
Rosif masjidi (arabcha: جامع الرصيف) — Marokashning Fos shahri Fos al-Bali (madina) da joylashgan jome masjid. U shahardagi eng baland minoralardan biriga ega.
Joylashuvi va nomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid 20-asrda[1] Madinaning ichki qismiga qulayroq kirishni taʼminlash uchun yaratilgan katta jamoat maydoni boʻlgan Rosif maydonining gʻarbiy qismida joylashgan (bu madina ichidagi yagona joylardan biridir). Uning nomi „asfaltlangan yoʻl masjidi“ degan maʼnoni anglatadi[2]:132. U shahar markazidan oʻtuvchi Bou Xrareb daryosi qirgʻogʻi boʻylab jar yoqasida qurilgan, ammo daryo hozirda Rosif maydoni va shaharning janubiy chekkasi oʻrtasida yer ostida yashiringan. Masjid ham shaharning markaziy bozorlari yaqinida joylashgan[3].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qurilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid 18-asrda alaviylar sultoni Maulay Slimane (1792-1822) davrida qurilgan[4][5]:28[6] (Baʼzi mualliflar buni 1757-1790-yillar oraligʻidagi Mulay Muhammad bin Abdulloh hukmronligi davriga bogʻlashsa-da[2]:88[3]:188). Maulay Slimane 1797-yilda masjid sahn qoʻyilgan ikkita marmar favvora va marmar suv havzasini foydalanishga topshirgani qayd etilgan[6]. Bu ishlarga sultonning meʼmori al-Hasan al-Sudaniy masʼul edi[6].
1937-yilgi norozilik namoyishlaridagi roli
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid 1937-yil oxirida Marokashning koʻplab shaharlarida Fransiya protektorati maʼmurlariga qarshi boʻlib oʻtgan tartibsizliklar va norozilik namoyishlari paytida mashhur yigʻilish nuqtasi boʻlgan. Noroziliklarga oziq-ovqat tanqisligi sabab boʻldi, bu esa fransuzlar tomonidan eng yaxshi yerlarini egallab olgan mahalliy qabilalarni ochlik bilan tahdid qildi[7]. Ular fransuz hukumati tomonidan Meknesda (Fos yaqinida) norozilik namoyishlarini zoʻravonlik bilan bostirish, 13 kishini oʻldirish va yana koʻp odamlarni yaralash bilan yanada kuchaygan[7][8]:63. Koʻp oʻtmay norozilik namoyishlari Fosga tarqaldi. Namoyishchilar olomon Rosif va Qaraviyyin masjidlaridan shaharga chiqishdan oldin yigʻilish joylari sifatida foydalanganlar, faqat Rosif masjididan 1500 kishi yurishgan[9]:168. 28-oktyabr kuni Fransiya hukumati butun madinani, jumladan masjidlarni ham egallash uchun qoʻshin yubordi[9]. Bu masjid ichida toʻqnashuvga sabab boʻldi, fransuz qoʻshinlari tomonidan tashlangan granatalardan 6 kishi jarohat oldi[8]:69. Koʻp oʻtmay tartib oʻrnatildi, ammo norozilik namoyishlari islohotchi kun tartibidan mustaqillik talabiga oʻtgan Marokash millatchilik harakati rivojlanishining asosiy nuqtalaridan biri edi[7][9].
Arxitekturasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid taxminan 1500 kvadrat metr maydonni egallaydi[6]:241. Masjid eski shahardagi eng baland minoralardan biriga ega[3][10]. Minora toʻrtburchak asosga ega va oddiygina yashil fayans lentalari bilan bezatilgan[3]. Masjidning asosiy darvozasi uning gʻarbiy tomonida kichik jamoat maydoniga qaragan holda ochiladi. U kvadrat ramka ichida oʻyilgan geometrik naqsh bilan bezatilgan, Muvahhid va Mariniy meʼmoriy merosiga xos boʻlgan, asosan islimiylar bilan bezatilgan yashil koshinlar va mozaik koshinlarning kichik joylari (zellij) bilan toʻldirilgan. Darvoza tepasida marokash arxitekturasiga xos boʻlgan sadr daraxti boʻlishi mumkin boʻlgan bezakli oʻyilgan yogʻoch soyabon va undan yuqorida va orqada masjid minorasi koʻtariladi[6]. Masjid ichkarisida keng hovli (sahn) bor. Hovlining sharqiy tomonida tomi bilan qoplangan katta namozxona bor. Ushbu umumiy tartib boshqa Marokash masjidlariga oʻxshaydi[3][6].
Jome masjidi (yaʼni juma namozi oʻqiladigan va xutba oʻqiladigan katta masjid) boʻlishdan tashqari, masjidda foydalanish uchun kichik kitoblar kutubxonasi ham boʻlgan[2]:473. Masjidda mahalliy aholi uchun koʻcha favvorasi ham bor edi[6].
Galereyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Janubdan koʻrinishi -
Rosif maydonidan koʻrinishi -
Minora -
Masjidning asosiy eshigi -
Kirish tepasidagi yogʻoch soyabon
.jpg)
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ (Information indicated on official signage at Place R’cif.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Le Tourneau, Roger. Fès avant le protectorat : étude économique et sociale d'une ville de l'occident musulman. Casablanca: Société Marocaine de Librairie et d'Édition, 1949 — 88, 132, 473, 586-bet. Le Tourneau, Roger (1949). Fès avant le protectorat : étude économique et sociale d’une ville de l’occident musulman. Casablanca: Société Marocaine de Librairie et d'Édition. pp. 88, 132, 473, 586.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Métalsi, Mohamed. Fès: La ville essentielle. Paris: ACR Édition Internationale, 2003. ISBN 978-2867701528. Métalsi, Mohamed (2003). Fès: La ville essentielle. Paris: ACR Édition Internationale. ISBN 978-2867701528.
- ↑ Gaillard, Henri. Une ville de l'Islam: Fès. Paris: J. André, 1905 — 126-bet.
- ↑ Gaudio, Attilio. Fès: Joyau de la civilisation islamique. Paris: Les Presses de l'Unesco: Nouvelles Éditions Latines, 1982. ISBN 2723301591.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 El Mghari, Mina (2017). „Tendances architecturales de la mosquée marocaine (XVIIème-XIXème siècles)“. Hespéris-Tamuda. LII (3)-jild. 229–254-bet.El Mghari, Mina (2017). „Tendances architecturales de la mosquée marocaine (XVIIème-XIXème siècles)“. Hespéris-Tamuda. LII (3): 229-254.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Abun-Nasr, Jamil. A history of the Maghrib in the Islamic period. Cambridge: Cambridge University Press, 1987 — 387–89-bet. ISBN 0521337674.
- ↑ 8,0 8,1 Hoisington Jr., William A.. The Casablanca Connection: French Colonial Policy, 1936–1943. University of North Carolina Press, 1984.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Wyrtzen, Jonathan. Making Morocco: Colonial Intervention and the Politics of Identity. Cornell University Press, 2015.
- ↑ Bressolette, Henri. A la découverte de Fès. L'Harmattan, 2016. ISBN 978-2343090221.