Sankt-Peterburg–Moskva temiryo'li
Sankt-Peterburgdan Moskvagacha boʻlgan temiryoʻli (1855-1923-yillar — Nikolaevskaya temiryoʻli) uzunligi 649.7 kmni tashkil qiladi. Sankt-Peterburg Moskva temiryoʻl liniyasi toʻrtta viloyat: Leningrad, Novgorod, Tver va Moskva orqali harakatlanadi. Bu Rossiyaning shimoli-gʻarbiy mintaqasidagi asosiy transport arteriyasi boʻlib, Rossiya temiryoʻllarining Oktyabr temir yoʻli boʻlinmasi tomonidan boshqariladi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1842-yil 1-fevralda podsho Nikolay I ikki poytaxtni bogʻlovchi temir yo‘l qurilishi haqida buyruq berdi. Temir yoʻl qurilishiga rahbarlik qilgan muhandis va maʼmur Pavel Melnikov (1804-1880) hisoblanadi.(Pavel Melnikovning haykali janubiy terminalda, Moskvadagi Leningrad temir yoʻl vokzalida joylashgan.) Ikki poytaxtni bogʻlovchi temir yoʻl gʻoyasi uzoq davom etgan bahs-munozaralarga sabab boʻldi, baʼzi reaksion amaldorlar ommaga sayohat qilish uchun ruxsat berilsa, ijtimoiy qoʻzgʻolon boʻlishini bashorat qilishdi. Bu chiziqdan faqat badavlat kishilar foydalanishiga qaror qilindi; har bir yoʻlovchi qatʼiy pasport va politsiya nazorati ostida boʻlishi kerak edi. Melnikovning tavsiyasiga ko‘ra, podsho Nikolay I Whistlerni temir yo‘l qurilishida yordam berishga taklif qildi. Whistler 1842-yil iyun oyida imperator muhandisi mayor Ivan F. Bouttats hamrohligida Rossiyaga joʻnab ketdi[1][2]. Whistler 1847-yilda Rossiya imperatori tomonidan Avliyo Anna ordeni bilan taqdirlangan.Whistler vabo bilan kasallangan va 1849- yil 7-aprelda Sankt-Peterburgda (Rossiya) liniya qurilishi tugashidan ikki yil oldin vafot etgan.
Oʻn yillik qurilishdan soʻng, Moskva-Sankt — Peterburg liniyasi 1851-yil 1-noyabrda ochildi. Birinchi yoʻlovchi poyezdi Sankt-Peterburgdan 11:15 da joʻnab ketdi va ertasi kuni soat 21:00 da Moskvaga yetib keldi. Qurilish tugallangandan soʻng, chiziq dunyodagi eng uzun ikki yoʻlli temir yoʻlga aylandi.
1877-yilda Sankt-Peterburgdan Moskvagacha boʻlgan temir yoʻl liniyasida Verebinskiy aylanma yoʻli deb ham ataladigan egri chiziq 17 kmga choʻzilgan tik gradientni chetlab oʻtish uchun qurilgan[3]. 2001-yilda aylanma yoʻl yopilgan, chunki yangi viyaduk ochilgan. 2001-yilda xuddi shu yoʻnalish boʻylab Rossiyaning birinchi tezyurar temir yoʻl liniyasini qurish rejalashtirilgan edi, ammo loyiha ekologik noroziliklar va Valday tepaliklarining nozik muhiti bilan bogʻliq xavotirlar tufayli toʻxtatildi. 2019-yilda yangi dizayn bosqichining boshlanishi tasdiqlandi[4].
Operatsiyalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sapsan nomi bilan ham tanilgan Siemens Velaro RUS poyezdi 2009-yildan buyon ushbu liniyada ishlaydi va maksimal tezligi 300 km/soatga yetadi. Rossiya temir yo‘llari sakkizta poyezdga qariyb 1 milliard dollar sarflagan. 2019-yilda xuddi shu modeldagi yana 13 ta poyezd uchun 1,1 milliard yevrolik uchinchi buyurtma imzolandi[5]. 1931-yildan beri mashhur Krasnaya Strela ("Qizil oʻq") poezdi har kuni 23:55 da Moskvadan joʻnaydi va ertasi kuni ertalab 07:55 da Sankt-Peterburgga etib boradi va aksincha. Temiryoʻl nisbatan tirband, yaʼni har kuni bir nechta tezyurar poyezdlar harakatlana oladi.Sankt-Peterburgdan Moskvagacha boʻlgan temir yoʻl liniyasida 400 km/soat tezlikka ega, taxminiy qiymati 696 milliard rubllik, parallel tezyurar temir yoʻl liniyasi qurilishi rejalashtirilgan.Bu liniya qurilishining yakunlanishi 2018-yilga moʻljallangan[6].
Asosiy stansiyalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yirik stansiyalarga (janubdan shimolga) Kryukovo (Zelenograd), Klin, Redkino, Tver, Lixoslavl, Kalashnikovo, Vishniy Volochyok, Bologoye, Okulovka, Luka, Malaya Vishera, Chudovo, Lyuban Tosno va Kolpino kiradi .
Jadval
[tahrir | manbasini tahrirlash]Moskvadan Sankt-Peterburgga har kuni 32 ta toʻgʻridan-toʻgʻri tezyurar poyezdlar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan boʻlib, ular orasida quyidagi tanlov mavjud.
| Poyezd raqami | Yoʻnalishi | Moskvadan
joʻnash vaqti |
Sankt-Peterburgdan
joʻnash vaqti |
Davomiyligi | Izoh |
|---|---|---|---|---|---|
| Siemens Velaro RUS | Moskva — Sankt-Peterburg | 06:45 | 10:30 | 3 soat 45 daqiqa | " Sapsan ", eng tez poyezd. |
| Siemens Velaro RUS | Moskva — Sankt-Peterburg | 07:00 | 10:55 | 3 soat 55 daqiqa | " Sapsan " |
| Siemens Velaro RUS | Moskva — Sankt-Peterburg | 16:30 | 20:25 | 3 soat 55 daqiqa | " Sapsan " |
| Siemens Velaro RUS | Moskva — Sankt-Peterburg | 19:45 | 23:30 | 3 soat 45 daqiqa | " Sapsan „ |
| 032V | Moskva — Sankt-Peterburg — Xelsinki | 22:50 | 06:02 | 7 soat 12 min | Xalqaro poyezdlar ham shu yo‘nalishda qatnaydi. “Allegro" |
| 054Ch | Moskva — Sankt-Peterburg | 23:40 | 08:35 | 8 soat 55 daqiqa | Toʻgʻridan-toʻgʻri ekspress poyezdlarning eng sekini. |
| 002A | Moskva — Sankt-Peterburg | 23:55 | 07:55 | 8 soat 00 min | " Qizil oʻq " shpal poyezdi. |
| 004A | Moskva — Sankt-Peterburg | 23:59 | 08:00 | 8 soat 01 min | „Ekspress“ shpal poyezdi. |
| 038A | Moskva — Sankt-Peterburg | 00:30 | 08:48 | 8 soat 18 min | „Megapolis“ shpal poyezdi. |
Yana koʻplab shpalli poyezd yoʻl liniyalari mavjud. Finlandiya va Estoniya kabi yaqin mamlakatlarga xalqaro poyezdlar ushbu liniyadan foydalanadi.
Bu liniyada faqat minimal yuk poyezdlari qatnovini amalga oshiradi. Biroq, har bir yoʻnalishda faqat bitta yoʻl bor (Moskvadan Zelenogradgacha boʻlgan uchta yoʻldan tashqari) . Sapsan xizmatining joriy etilishi shahar atrofidagi poyezdlar jadvalida katta o‘zgarishlarga olib keldi, baʼzi poyezdlar o‘tib ketishga imkon berish uchun o‘tish joylarida uzoq to‘xtab turishadi, boshqalari esa bekor qilindi, bu esa yo‘nalish bo‘ylab shaharlar va aholi punktlarida norozilikni keltirib chiqardi.
Moskva va Zelenograd oʻrtasidagi toʻrtinchi trek qurilmoqda, uchinchi yoʻlni Zelenograddan tashqari Tvergacha uzaytirish rejalashtirilgan.
Hodisalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]1988-yil 16-avgustda Bologoye yaqinidagi nuqsonli yoʻlda katta tezlikda harakatlanayotganda „Avrora“ poyezdi relsdan chiqib ketishi oqibatida 31 kishi halok boʻldi[7].
2007-yildagi portlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]2007-yil 13-avgustda Moskvadan Sankt-Peterburgga yoʻl olgan shaharlararo yoʻlovchi poyezdi bomba portlashi oqibatida Malaya Visheraga yetib borishdan biroz oldin relsdan chiqib ketdi.Hodisada 30 kishi tan jarohati olgan va halok bo‘lganlar yo‘q.Oʻsha voqea natijasida temir yo‘l harakati ikki yo‘nalishda ham bir necha kunga to‘sib qo‘yilgan[8][9]. Ushbu voqea yuzasidan Shimoliy Kavkazning Ingushetiya viloyatidan boʻlgan ikki erkak — Salambek Dzaxkiyev va Maksharip Xidriyev ayblangan[9]. Sud qaroriga koʻra, Salambek o‘n yil, Maksharip Xidriyev to‘rt yil muddatga ozodlikdan mahrum etildi.
2009-yildagi portlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]2009-yil 27-noyabr kuni 166-sonli poyezdning to‘rtta vagoni Moskva va Sankt-Peterburg o‘rtasida harakatlanayotganda relsdan chiqib ketgan[10]. Relsdan chiqish portlash natijasida sodir boʻlgan terrorchilik harakati edi[11].Hodisada kamida 27 kishi halok bo‘ldi, 96 kishi esa yaralandi[12][13]. 28-noyabr kuni tergovchilarga qaratilgan ikkilamchi portlashda Tergov qoʻmitasi rahbari Aleksandr Bastrikin yaralanib, kasalxonaga yotqizildi[12].
Voqea 2007-yilgi portlash bilan oʻxshashligi haqida xabar berilgan edi[9].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Moskva-Sankt-Peterburg tezyurar temiryo'li,en
- Rossiyada temir yo'l transporti,en
- Rossiya temir yo'llari,en
- Moskvada transport,en
- Imperator temir yo'l stansiyasi, Pushkin shahri,en
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Gasparini, D. A., K. Nizamiev, and C. Tardini. „GW Whistler and the Howe Bridges on the Nikolaev Railway, 1842-1851“, American Society of Civil Engineers, Journal of Performance of Constructed Facilities 30.3 (2015): DOI link:04015046.https://dx.doi.org/10.1061/(ASCE)CF.1943-5509.0000791
- ↑ „The Correspondence of James McNeill Whistler :: The Correspondence“. whistler.arts.gla.ac.uk. Qaraldi: 2016-yil 2-avgust.
- ↑ O'Flynn. „Tsar's Finger sliced off on the Moscow express“. The Guardian (2001-yil 23-oktyabr).
- ↑ „Putin approves design of Moscow-St. Pete high-speed railway“. TASS.
- ↑ Ltd. „Russian Railways orders high speed trains“. Railway Gazette. 2020-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-sentyabr.
- ↑ PPP model to fund Moscow-St Petersburg high speed line
- ↑ „Soviet Train Derails; 22 Die, 160 Injured“. Los Angeles Times. Reuters (1988-yil 18-avgust).
- ↑ Vishera, Malaya. „Russia train blast is 'terrorism'“. Russia: CNN. Reuters (2007-yil 14-avgust).
- ↑ 9,0 9,1 9,2 „North Caucasus group in Russia train bomb web claim“. BBC News (2009-yil 2-dekabr).
- ↑ „Train derails between Moscow and St Petersburg“, BBC.
- ↑ „Радиостанция "Эхо Москвы" / Новости / Новости Эха / Суббота, 28.11.2009 / На месте крушения Невского экспресса могло находиться еще одно взрывное устройство“. Echo.msk.ru. Qaraldi: 2009-yil 28-noyabr.
- ↑ 12,0 12,1 Abdullaev, Nabi. „2nd Train Blast Injured Bastrykn“. The Moscow Times (2009-yil 2-dekabr).
- ↑ „Радиостанция "Эхо Москвы" / Новости / Новости Эха / Суббота, 28.11.2009 / По предварительным данным, 26 человек погибли и 96 пострадали в результате крушения Невского экспресса“. Echo.msk.ru (2008-yil 29-iyun).