Kontent qismiga oʻtish

Scarface

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Scarface

Film logosi
Rejissyor(lar) Brian De Palma
Prodyuser(lar) Martin Bregman
Ssenariynavis(lar) Oliver Stone
Qaysi asarga
asoslangan		 Scarface
–Armitage Trail
Scarface
–W.R. Burnett
Ben Hecht
John Lee Mahin
Seton I. Miller
Rollarda Al Pacino
Bastakor(lar) Giorgio Moroder
Kinematografiya John A. Alonzo
Muharrir(lar)
Studiya(lar) Martin Bregman Productions
Distribyutor Universal Pictures[1]
Chiqarilgan sanasi
Davomiyligi 170 daqiqa[1]
Mamlakat AQSH bayrogʻi AQSh
Til inglizcha
Byudjeti $23.5–37 million[2][3][4]
Daromadi $66 million[5]

Scarface – 1983-yilda chiqarilgan amerika jinoyat drama filmi boʻlib, Brian De Palma tomonidan suratga olingan. Ssenariy muallifi Oliver Stonedir. Filmda Al Pacino bosh rolni ijro etgan[6]. Bu film, oʻz navbatida, 1930-yilda Armitage Trail tomonidan chop etilgan roman asosida suratga olingan 1932-yilgi shu nomdagi filmga remeyk hisoblanadi[7][8][9][7][10][9]. Ushbu film Kubalik qochoq Tony Montana (Pacino) haqida boʻlib, u Mariel qochqini (ing: Mariel boatlift) paytida Mayamiga pulsiz keladi va kuchli narkobaronga aylanadi. Filmda shuningdek, Steven Bauer, Michelle Pfeiffer, Mary Elizabeth Mastrantonio, Robert Loggia, Míriam Colón va F. Murray Abraham ham rol ijro etishgan[6].

Pacino 1932-yilgi versiyani koʻrgandan soʻng filmni qayta suratga olishga qiziqishi ortadi. Prodyuser Martin Bregman bilan birga bu loyihani rivojlantira boshlagan. Dastlab film uchun rejissyor sifatida Sidney Lumet yollanadi, lekin u keyinchalik De Palma bilan almashtirilgan. De Palma esa ssenariyni yozish uchun Oliver Stoneni yollaydi. De Palma „Scarface“ ning ushbu versiyasini original filmning rejissyori va ssenariy muallifi boʻlgan Howard Hawks va Ben Hechtning xotirasiga bagʻishlaydi[11]. Filmning suratga olish ishlari 1982-yilning noyabridan 1983-yilning mayigacha Los Anjeles va Mayamida amalga oshirilgan. Filmning musiqalari Giorgio Moroder tomonidan bastalangan.

„Scarface“ 1983-yil 1-dekabrda Nyu York shahrida premyera qilingan va 9-dekabrda Universal Pictures tomonidan chiqarilgan. Film mahalliy kassa yigʻimida 45 million dollar va dunyo boʻylab 66 million dollar daromad oladi. Dastlabki tanqidiy munosabatlar haddan tashqari zoʻravonlik, soʻkinish va narkotiklardan foydalanish tasvirlari tufayli salbiy boʻlgan. Mayamidagi baʼzi kubalik muhojirlar filmning kubaliklarni jinoyatchi va narkotik savdogarlari sifatida tasvirlashiga eʼtiroz bildirdilar. Keyingi yillarda baʼzi tanqidchilar filmni qayta koʻrib chiqib, uni eng buyuk gangster filmlaridan biri sifatida baholadilar[12]. Martin Scorsese kabi ssenariynavis va rejissyorlar film haqida iliq fikr bildirishgan. Film pop madaniyatida, ayniqsa, hip-hop madaniyati/gangsta rapda, shuningdek, komikslar, telekoʻrsatuvlar va video oʻyinlarda keng tilga olingan. Film kult klassikasi sifatida tan olingan[13][14][15][16].

Syujeti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yilda Kubalik muhojir va sobiq mahkum Tony Montana Mariel qochqini operatsiyasi doirasida Mayamiga keladi va u yerda eng yaqin doʻsti Manny Ribera hamda sheriklari Angel va Chi-Chi bilan birga muhojirlar lageriga yuboriladi. Toʻrtovlon Mayamilik narkobaron Frank Lopezning iltimosiga binoan, Fidel Kastroning sobiq qoʻriqchisini oʻldirish evaziga ozod qilinib, yashil kartaga ega boʻlishadi. Ular restoranda idish yuvuvchi boʻlib ishlay boshlashadi, lekin tez orada bu ishdan koʻngli toʻlmay qoladi; Tony kattaroq ishlar uchun yaratilganini aytadi. Frankning oʻng qoʻli boʻlgan Omar Suarez Tony va uning doʻstlarini kolumbiyalik dilerlardan kokain sotib olishga yuboradi. U yerda Tony va Angel tuzoqqa tushib, qoʻlga olinadi. Tonyni Angelning motorli arra bilan boʻlaklarga boʻlinishini tomosha qilishga majbur qilishadi, shundan soʻng Manny va Chi-Chi uni qutqarishadi. Ular uchta dilerni oʻldirib, narkotiklar va pullarni qaytarib olishadi. Omar ularni sotgan deya shubhalanib, qaytarilgan pul va narkotiklarni shaxsan oʻzlari Frankga yetkazishadi.

Tony va Manny Frank uchun ishlay boshlaydi, bu orada Tony Frankning goʻzal rafiqasi Elvirani yoqtirib qoladi. Keyinchalik, Tony onasi va singlisi Gina bilan uchrashadi. Tony oilasini qiyinchiliklarini kamaytirish maqsadida onasiga „siyosiy vositalar“ orqali pul topishini aytib, $1,000 beradi. Tonyning onasi uning yolgʻon gapirganini bilib, jahl bilan bu taklifni rad etadi, lekin Gina pulni oʻzida saqlab qoladi. Manny Ginani yoqtirib qoladi, lekin Tony uni Ginadan uzoq turishini aytib ogohlantiradi. Frank Tony va Omarga Boliviyaning Cochabamba shahriga, kokain qiroli Alejandro Sosa bilan uchrashishga yuboradi. Uchrashuv chogʻida, Omar Frankning roziligisiz katta kelishuvni muzokara qilgani uchun Tonydan norozi boʻladi. Keyinroq, Sosa odamlariga Omarning politsiya informatori ekanligini va Frank unga ishonish orqali notoʻgʻri qaror qabul qilganligini aytib, uni vertolyotdan osib oʻlimga mahkum etadi. Tony Frankning tashkilotini himoya qiladi va sadoqatini bildiradi; Sosa Tonyga qiziqib qoladi va kelishuvga rozi boʻladi, lekin Tony uni hech qachon aldashga urinmasligini aytib, ogohlantiradi.

Omarning oʻlimidan Frank qattiq gʻazablanadi. Sosa bilan kelishuvning kattaligini bilgan holda, Tony oʻzining kokain operatsiyasini yoʻlga qoʻyadi. poraxoʻr detektiv Mel Bernstein Tonyni tungi klubda tutib olib, undan politsiya himoyasi uchun pora talab qiladi. Shundan soʻng, suiqasdchilar Tonyni oʻldirishga harakat qilishadi, lekin Tony yarador holatda qochishga muvaffaq boʻladi. Tony Frank va Bernstein bilan yuzma-yuz keladi va ularni hujum ortida turganlikda gumon qiladi; Frank qurol bilan tahdid ostida hujumdagi ishtirokini tan oladi va hayotini saqlab qolish uchun yalinadi, lekin Tony Mannyga uni otib oʻldirishni buyuradi va Bernsteinni oʻldiradi. Tony Elviraga uylanib, Sosa mahsulotlarining distribyutori boʻladi va foydalarini koʻpaytirib, koʻp million dollarlik imperiya, qattiq qoʻriqlanadigan mulk quradi.

1983-yilda federal agentlar tomonidan amalga oshirilgan pul yuvish boʻyicha operatsiya natijasida Tony soliq toʻlashdan boʻyin tovlashda ayblanadi va qamoqqa tushish xavfi ostida qoladi. Sosa Tony qamoqqa tushmasligi uchun oʻzining hukumatdagi aloqalarini ishlatishni taklif qiladi, lekin buning evaziga Tony Sosaning narkotik operatsiyalarini fosh qilishni rejalashtirgan jurnalistni oʻldirishga yordam berishi kerak boʻladi. Tony va Sosaning odamlaridan biri boʻlgan „Soya“ (inglizcha: Shadow) Nyu-Yorkda faollik koʻrsatayotgan jurnalistni oʻldirish uchun borishadi; Soya jurnalistning mashinasiga radio boshqaruvli bomba qoʻyadi. Biroq mashinada jurnalistning ayoli va bolalari borligini koʻrib Tony hujumni bekor qilishga urinadi. Soya bunga rozi boʻlmaydi. Tony bombani portlatishdan oldin Soyani oʻldiradi. Tony keyin Mayamiga qaytadi. Gʻazablangan Sosa qasos olishga vaʼda beradi.

Kokain taʼsirida boʻlgan Tony Ginani qidira boshlaydi va uni Manny bilan birga koʻradi. Gʻazab bilan Tony Mannyni otib oʻldiradi. Shundan soʻng, Gina va Manny turmush qurganlarini bilib oladi. Koʻngli buzilgan Tony Ginani olib uyiga qaytadi va ofisida katta miqdorda kokain isteʼmol qila boshlaydi. Sosa odamlarini yuborib, Tonyning qoʻriqchilarini, shu jumladan Chi-Chini oʻldiradi. Shu paytda Gina qurol bilan ofisga kirib, Tonyga oʻq uzadi va uni yaralaydi. lekin Sosaning odami Ginani otib oʻldiradi. Tony qurol va granatomyot olib, hujumchilarga qarshi kurashadi va koʻplarini oʻldiradi, ammo oʻziga ham koʻplab oʻqlar tegadi. U hujumchilarni masxara qiladi, shu paytda bir qotil ofisga kirib, uni orqasidan otib oʻldiradi. Tonyning jasadi balkondan hovuzga, „Dunyo seniki“ degan ironik shiorli globusning tagiga qulaydi.

Rollarda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy rollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yordamchi rollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boshqa rollarda quyidagi aktyorlar suratga tushgan:

Shuningdek, De Palmaning doimiy hamkorlari Charles Durning va Dennis Franz ochilish sahnasida Montanani tergov qilayotgan Immigratsiya xizmati ofitserlari rolini ijro etishgan, lekin ularning ismlari keltirilmagan[22]. Ushbu sahnada Garnett Smith, Tony Perez va John Brandonlarni ham koʻrish mumkin[6]. Lana Clarkson[23], Angela Aames, Ava Lazar, Margaret Michaels va Katt Shea Babylon Klubidagi mijozlar sifatida filmda ishtirok etishgan. Oʻsmir model Tammy Lynn Leppert arra sahnasida fohisha rolida koʻrinish bergan. Yangiliklar reportyori Mario Machado oʻz rolida ishtirok etgan[24].

Prodyuserlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Loyihani tayyorlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oliver Stone (1987-yilgi surat) „Scarface“ filmining ssenariysini oʻzining kokainga qaramligi bilan kurashayotgan paytida yozgan.
Brian De Palma (2011-yilgi surat), film rejissyori

„Scarface“ning ishlab chiqilishi Al Pacino Los Anjelesdagi Tiffany Teatrida 1932-yilda suratga olingan xuddi shu nomdagi filmni koʻrgandan keyin boshlanadi[25]. U keyinchalik menejeri, prodyuser Martin Bregmanga qoʻngʻiroq qilib, ushbu filmni qayta suratga olishning potensialiga ishonishini maʼlum qilgan[26]. Sidney Lumet rejissyor sifatida loyihaga qoʻshiladi va Montananing Mariel qochqinlari davrida Qoʻshma Shtatlarga kelgan kubalik boʻlish gʻoyasini ilgari suradi[25][27].

Bregman va Lumet oʻrtasidagi ijodiy tafovutlar tufayli Lumet loyihani tark etadi. Lumet Qo'shma Shtatlarga kokain oqimi uchun hozirgi Prezident maʼmuriyatini ayblaydigan siyosiy hikoya yaratmoqchi boʻladi, lekin Bregman bunga qarshi chiqadi[28][26]. Bregman Lumetni Brian De Palma bilan almashtiradi. Ssenariy uchun Oliver Stoneni yollaydi. Stone 1932-yildagi asl „Scarface“ni koʻrgan va uni yoqtirmaganligi sababli dastlab taklifni rad etadi[29]. Faqat Lumet bilan suhbatdan soʻng, ular filmni zamonaviy filmga aylantirishga kelishib olishadi va taklifni qabul qiladi[29]. Stone shunday dedi: „Sidney 1930-yillardagi Amerika gangster filmini olib, uni zamonaviy immigrant gangster filmiga aylantirish gʻoyasini berdi. Filmda biz spirtli ichimliklarni emas, giyohvand moddalarni qoralamoqdamiz“[29]. Oliver Stonening „The Oliver Stone Experience“ kitobida shunday deb yozilgan: „Men italyan mafiyasi haqidagi filmni suratga olmoqchi emas edim… Bizda bu kabi ishlar oʻnlab topiladi. Lekin keyin Bregman Sidneyning ajoyib gʻoyasi borligini aytdi – filmni Mayamidagi Marielito filmi sifatida suratga olmoqchi. Men bunga qiziqib qoldim. Sidneyning gʻoyasi ajoyib edi“[4].

Stone oʻzining kokain qaramligiga qarshi kurashar ekan, ssenariy ustida ishlay boshlaydi[30]. U va Bregman oʻz tadqiqotlarini amalga oshirish maqsadida Florida shtatining Mayami shahriga sayohat qiladilar, u yerda AQSh prokuraturasining idorasi va Tashkil etilgan jinoyatchilik byurosining yozuvlaridan foydalanish imkoniga ega boʻlishadi[28]. Stone Qoʻshma Shtatlarda qaramlikdan xalos boʻla olmasligiga ishonib ssenariyni yozish uchun Parijga koʻchib oʻtadi. 2003-yildagi intervyusida u oʻsha paytda butunlay giyohvand moddalaridan voz kechganini aytgan: „Kokain yozishga yordam bermaydi. Bu miya hujayralariga juda zararli“[26][31].

Asl hikoyaga boshqa oʻzgartirishlar qatorida, Alejandro Sosa qahramoni qoʻshiladi. Stone bu qahramonni „Kokain qiroli“ laqabini olgan boliviyalik narkobaron Roberto Suárez Gómezdan ilhomlanib yaratgan[32].

Kasting

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Michelle Pfeiffer „Scarface“ filmidagi rolidan avval unchalik mashhur aktrisa emas edi va Al Pacino hamda rejissor Brian De Palma dastlab uning rolga tayinlanishiga qarshi chiqishgan.

Tony Montana roli dastlab Robert De Niroga taklif qilingan va u rolni rad etgan[25][30]. Pacino bosh rolni ijro etishni talab qilgan. Pacino pichoq bilan jang qilish boʻyicha mutaxassislar va murabbiylar bilan shugʻillangan. Rol uchun mos tana tuzilishiga ega boʻlish uchun bokschi Roberto Duran bilan ishlagan. Meryl Streepning „Sophieʼs Choice“ (1982) filmidagi muhojir qahramoni ham Pacinoning Tony Montana obrazini yaratishda taʼsir koʻrsatgan. Bauer va dialekt murabbiyi unga kubalik ispan tilining ayrim jihatlari va talaffuzini oʻrganishda yordam beradi[26].

Pfeiffer oʻsha paytda mashhur aktrisa emas edi va asosan „Grease 2“ filmidagi roli bilan tanilgandi. Pacino va De Palma uning rolga tayinlanishiga qarshi bo'lishgan, ammo Bregman ularga qarshi chiqadi[25]. Rol uchun dastlab Glenn Close tanlangandi. Shu bilan birga Geena Davis, Carrie Fisher, Kelly McGillis, Rosanna Arquette, Melanie Griffith, Kim Basinger, Brooke Shields, Sharon Stone va Sigourney Weaver ham nomzodlar qatorida boʻlgan[30][33][34].

Bauer sinovdan oʻtmasdanoq oʻz rolini oladi. Tanlov jarayonida kasting direkori Alixe Gordin Bauerga koʻzi tushadi va darhol uning Manny roli uchun mos ekanligini taʼkidlaydi, bu fikrga De Palma va Bregman ham qoʻshilishadi. U bosh rollardagi yagona haqiqiy kubalik edi. Manny roliga John Travolta ham nomzod boʻlgan[25][30][35].

Suratga olish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tonyning hashamatli uyi Santa Barbara yaqinida joylashgan Rim uslubidagi El Fureidis saroyi edi

Film suratga olish ishlari 1982-yil 22-noyabrdan 1983-yil 6-maygacha 24 hafta davomida amalga oshirilgan[36][37]. Filmda Mayami tasvirlangan boʻlsa-da, Mayami turizm kengashi filmning narkotiklar va gangsterlar mavzusi turizmni salbiy taʼsir qilishi mumkinligidan qoʻrqib, suratga olish iltimoslarini rad etadi. Shu sababli filmning katta qismi Los Anjelesda suratga olinadi[30]. 1983-yil aprel oyida, bir sahna Mayamidagi Fontainebleau Miami Beachda suratga olingan[38]. Zanjirli arra sahnasi Miami Beachdagi Ocean Driveda suratga olingan. Ikkinchi jamoa Kaliforniyaning San Diego shahridagi Coronado Beachda bir kunlik suratga olish ishlarini amalga oshirgan[39]. Tonyning hashamatli uyi esa Santa Barbara yaqinida joylashgan Rim uslubida qurilgan El Fureidis saroyi edi[40].

Suratga olish ishlari Kaliforniyadagi ob-havo sharoitlari tufayli ikki marta toʻxtatiladi[4]. Mart oyidagi suratga olish jarayonida, Pacino jang sahnasida yiqilib, endigina oʻq uzilgan qurolning ogʻzida chap qoʻlini kuydirib oladi. Pacino sogʻayib ketguniga qadar suratga olish ishlari bir haftadan koʻproq vaqtga toʻxtatiladi[4]. Uning yoʻqligida suratga olingan sahna davomida vaqtli portlagan bomba sababli ikki nafar kaskadyor jarohatlanadi[4].

Filmning oxiridagi otishma sahnasida oʻsha paytda suratga olish maydonchasiga tashrif buyurgan Stiven Spilberg tomonidan suratga olingan bitta kamera kadri mavjud[30]. Filmda kokainni tasvirlash uchun bolalar kukunli ich suruvchi ishlatilgan. Pacino suratga olish davomida katta miqdordagi kukunni burun orqali tortganligi sababli burun yoʻli biroz shikastlanadi[41]. Maxsus effektlar Ken Pepiot va Stan Parks tomonidan amalga oshirilgan[42].

Stone maydonchadagi aktyorlar bilan gaplashib, ishlashiga toʻsqinlik qilgani sababli De Palma Uni suratga olish maydonchasidan ketishini talab qilgan[43].

Reyting

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Film chiqarilishidan ikki oy oldin, 1983-yil 28-oktabrda, MPAA „Scarface“ filmiga „ortiqcha va ketma-ket zoʻravonlik hamda til“ uchun X reytingini beradi[44][4]. Shu vaqtga qadar filmni uch marta qayta tahrirlagan De Palma, "Men bu odamlardan charchadim, endi hech narsani olib tashlamayman" deb aytadi[4]. Bregman The New York Times gazetasiga "biz pornografik film sifatida belgilandik… Biz X reytingini berishdi va biz apellyatsiya beramiz" deb intervyu beradi[44]. Universal pornografik film fikrlar yomonlashuviga va chiptalar sotilishining kamayishiga olib kelishi sababli X reytingli filmni chiqarishni xohlamas edi[4]. Koʻplab gazeta, televideniye va radio stansiyalari X reytingli film uchun reklamalar olmasdi[4].

8-noyabr kuni, 20ta teatr egalari, studiya rahbarlari va mustaqil distribyutorlardan iborat apellyatsiya kengashi qarorni 17 ga 3ta ovoz bilan qaytarib, filmga R reytingini berdi. De Palma oʻzgartirishlar juda kichik ekanligini va sezilmasligini his qilib, filmning asl tahririni ushbu reyting bilan chiqarishni soʻraydi. MPAA bu soʻrovni rad etganida, De Palma filmni kesilmagan holda chiqarib yuboradi va film chiqarilganidan bir necha oy oʻtgachgina buni tan oladi[45][46].

Musiqa

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Scarface" filmining musiqasi oʻsha davr mashhur musiqalaridan foydalanishdan koʻra „Oskar“ mukofoti sovrindori, italiyalik musiqiy prodyuser Giorgio Moroder tomonidan yaratilgan musiqalarni afzal koʻradi. Saundtrekdagi sintezatorli yangi toʻlqin va elektron musiqa Moroderning uslubini aks ettiradi[47]. 2022-yil iyun oyida barcha musiqa va saundtreklar La-La Land Records tomonidan omma eʼtiboriga havola etiladi[48].

Relizi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Teatr versiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Scarface" filmi 1983-yil 1-dekabr kuni Nyu York shahrida premyera qilindi va dastlab aralash munosabatlar bilan qarshi olindi. Filmning ikkita yulduzi Al Pacino va Stiven Bauer bilan bir qatorda Burt va Diane Lane, Melanie Griffith, Raquel Welch, Joan Collins, uning sevgilisi Peter Holm va Eddie Murphy kabi mashhurlar ham qatnashadilar[49]. Film 9-dekabr kuni keng namoyishga qoʻyiladi.

Uy mediasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Scarface" dastlab 1984-yil yozida MCA Home Video tomonidan VHS, CED Videodisc, LaserDisc va Beta formatlarida chiqarilgan. Bu ikki tarafli tasma toʻplami 1.33:1 pan va skan (inglizcha: pan and scan) nisbati bilan chiqarilgan va tezda eng koʻp sotilgan mahsulotga aylanadi. $79.95 narxda 100,000 nusxa sotilgan birinchi filmga aylanadi[50]. Keyinchalik, 1998-yilda filmning teatr versiyasidagi 2.35:1 keng ekranli nisbati bilan formatlangan VHS maxsus nashr DVD nashri bilan bir vaqtga toʻgʻri keladi. Oxirgi VHS nashri 2003-yilda 20-yillik DVD yubiley nashri bilan bir vaqtda chiqariladi. 2003-yilgi DVD Universal Records orqali qayta ishlanib, qayta chiqarilgan.

„Scarface“ filmining televizion versiyasi 1989-yil 7-yanvarda ABC telekanalida premyera qilingan[51]. Filmdan 32 daqiqa davom etadigan zoʻravonlik, haqoratli soʻzlar va jinsiy sahnalar tahrir qilingan va koʻpgina dialoglar, jumladan, doimiy ishlatiladigan „fuck“ soʻzi, soʻzning boshlanishi eshitilgandan keyin ovozsiz qilingan yoki kamroq haqoratli alternativalar bilan almashtirilgan[52].

1998-yilda oʻn besh yillik yubiley munosabati bilan Shimoliy Amerikada filmning Signature Collection LaserDisc nashrining DVD-ga koʻchirilgan versiyasi DVD formatida chiqarilgan. Bu nashrda anamorfik boʻlmagan keng ekranli koʻchirma, „Making of“ hujjatli filmi, chiqarib tashlangan sahnalar, treylerlar, foto galereya, aktyorlar va film ijodkorlarining biografiyalari mavjud edi. Ushbu nashr muvaffaqiyatsiz deb topilgan. Koʻplab muxlislar va sharhlovchilar undagi sifatsiz video va chalkash ovozi sabab shikoyat bildirgan. Bu reliz „yirik studiyalar tomonidan chiqarilgan eng yomon nashrlardan biri“ deb taʼriflangan[53]. 20-yillik yubiley nashri 2003-yilda DVD va VHS formatlarida chiqarilgan. DVD birinchi haftada 2 milliondan ortiq nusxada sotiladi. Bu paytda R-reytingli DVD filmlari orasida eng yaxshisi hisoblangan[54] .

2003-yilda Def Jam Recordings tomonidan chiqarilgan „Music Inspired by Scarface“ kompilyatsion albomi chiqariladi. Albom filmdan toʻgʻridan-toʻgʻri ilhomlangan yoki filmga tegishli mavzularni qamrab olgan turli hip-hop ijrochilarining qoʻshiqlarini oʻz ichiga olgan[55].

„Scarface“ 2011-yilning 6-sentyabrida Blu-ray formatida ikki diskli, poʻlat quti toʻplamida, cheklangan nashrda chiqarilgan[56]. Bu toʻplam DVD nashridan olingan eski master ishlatilgani va bu tasvir sifatini tushirib yuborgani sababli tanqid qilingan[57]. Ikkinchi diskdan Robert Osborne tomonidan ishlab chiqarilgan kirish va muqobil yakuni boʻlgan 1932-yilgi „Scarface“ filmi DVD formatida oʻrin olgan. Qoʻshimcha materiallar „The Making of Scarface“ hujjatli filmi va „The Scarface Phenomenon“ deb nomlangan yangi retrospektiv hujjatli filmni oʻz ichiga oladi[58].

Maxsus sovgʻa toʻplami 1000 nusxada chiqarilgan. Blu-ray toʻplamini sigar namlagich ichiga joylashtirilgan. Bu namlagich quti hunarmand Daniel Marshall tomonidan ishlab chiqilgan va uning narxi 999,99 dollarga baholangan[59].

2019-yilning 15-oktabrida standart 4K Ultra HD Blue-ray va cheklangan nashr toʻplamlari chiqarilgan. Cheklangan nashr toʻplamiga maxsus tayyorlangan haykalcha, qayta tiklangan transfer va Blue-ray formatidagi 1932-yilgi original film kiradi. Standart toʻplamiga esa 1932-yilgi versiya kiritilmagan[60][61][62]. Bir oy oʻtib, 19-noyabrda, 1932-yilgi original film alohida nashr etiladi[63]. 4K nashri barcha eski maxsus xususiyatlar bilan bir qatorda filmning 35-yilligi sharafiga bagʻishlangan uchrashuv maxsus dasturini oʻz ichiga oladi.

2003-yilda film AQShda 3,7 million dona DVD sotib, 78,2 million dollar daromad topgan[64]. 2020-yilga kelib esa 285,916 dona Blue-ray disklari sotilib, 6,103,545 dollar daromad oladi[65]. 2020-yilda jami 3,985,916 DVD va Blue-ray disklari sotilib, 84,303,545 dollar daromad keltirgan.

Filmga munosabat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kassa daromadi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Scarface" filmi 1983-yil 9-dekabrda Shimoliy Amerikada kinoteatrlar ekraniga chiqadi. Premyera oqshomida film 996 ta kinoteatrda 4,5 million dollar daromad oladi. Bu har bir kinoteatrga oʻrtacha 4,616 dollar miqdorini tashkil etadi. Shuningdek, „Scarface“ hafta oxirida eng koʻp daromad keltirgan ikkinchi filmga aylanadi, birinchi oʻrinni esa shu hafta oʻz premyerasini oʻtkazgan „Sudden Impact“ filmi (9,6 million dollar) egallaydi.

„Scarface“ filmi Shimoliy Amerikada 44,6 million dollar va boshqa mamlakatlarda 20,4 million, jami 65,1 million dollar dollar daromad oladi. Natijada „Scarface“ filmi 1983-yilning eng koʻp daromad keltirgan 16-filmi va Shimoliy Amerikada 1983-yilning eng koʻp daromad keltirgan 7-filmiga aylanadi[5][66]. Shundan beri film 2003, 2012 va 2014-yillarda uch marta qayta namoyish etilgan[5].

Filmning 20 yilligi munosabati bilan 2003-yilda raqamli texnologiyalar yordamida tassvir sifati yaxshilangan versiyasi chiqariladi. Jami daromad esa dunyo boʻylab 66 million dollarga yetadi. Shu jumladan Shimoliy Amerikada 45,4 million dollar daromad qayd etilgan.

Billboard kassa yigʻimlari statistikasiga koʻra, film chiptalari sotilishi boʻyicha Qo'shma Shtatlar va Ispaniyada 14,197,700 ta[67], Fransiya va Italiyada 1,067,544 ta[68], Janubiy Koreyada 250,746 ta,[69], va Germaniyada 195,872 ta chipta sotilgan[70]. Ushbu hududlar boʻyicha jami 15,711,862 ta chipta sotilgan.

Tanqidchilar fikrlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filmning dastlabki namoyishida tanqidchilar „Scarface“ga nisbatan salbiy fikrda boʻlishgan[25]. Film zoʻravonlik va qoʻpol soʻzlarning haddan ziyod koʻpligi bilan ajralib turgan[71]. New York Magazine tahdidli va B-darajadagi film deb atagan[72]. Yozuvchilar Kurt Vonnegut va John Irving arralash sahnasidan keyin kinoteatrni tark etishganini maʼlum qilishgan[73]. Filmning oʻrtasida, Martin Scorsese Bauerga, „Sizlar juda zoʻrsizlar – lekin tayyor boʻling, chunki Gollivudda buni yomon koʻrishadi… chunki bu film ular haqida“, deb aytganligi haqida xabarlar bor[74] .

Newsweek uchun yozgan sharhida, Devid Ansen shunday deydi „Agar Scarface sizni titratib yuborsa, bu siz koʻrgan narsalardan va bu yovvoyi manzaraning yigʻilgan tarangliklaridan kelib chiqadi. Bu katta, yuzaki, dekadent koʻngilochar film boʻlib, barcha yaxshi Gollivud gangster filmlari kabi glamour va nafratning zarba va qarshi zarbasini beradi“[75]. Jay Skott The Globe and Mail uchun yozgan sharhida: „Bir muddat, Al Pacino Montana rolida gipnotikka aylangan. Lekin mukammal kubalik aksentga sarflangan kuch va qogʻozdan yaratilgan qahramonni jonlantirishga urinishlar behuda“[76]. The Washington Post uchun yozgan sharhida, Gary Arnold: „Zamonaviy jinoiy subkulturani oshkor qilishga intilgan film asta-sekin yer osti klishelarga aylanib boradi, oʻzining derivativ izlarini gʻayrioddiy dekor va apokaliptik finali bilan qoplaydi. Qahramonni haqiqiy qon vannasida suzuvchi holda qoldirish uchun mohirona xoreografiyadan foydalanilgan“, deb yozgan edi[77].

Roger Ebert 1983-yilgi sharhida „Scarface“ filmiga toʻrtdan toʻrt yulduz beradi va keyinchalik uni „Buyuk Filmlar“ roʻyxatiga qoʻshgan[78]. Ebert shunday yozgan edi: „De Palma va uning yozuvchisi Oliver Stone maxsus shaxslar galereyasini yaratdilar. Filmning jozibasi shundaki, biz jinoyat-filmlari klishelarini tomosha qilmay, oʻrniga jinoyatchi boʻlgan odamlarni tomosha qilayapmiz“[79]. Vincent Canby The New York Times gazetasida filmni maqtagan: „Filmdagi asosiy kayfiyat… qaygʻuli va befoyda: koʻtarilgan narsa har doim pastga tushishi kerak. Scarface qulaganda, halokat juda qoʻrqinchli boʻlib, bu juda jonli va qiziqarli“[80].

Leonard Maltin „Scarface“ filmini salbiy baholagan tanqidchilar qatoriga kiradi. U filmga toʻrtdan bir yarim yulduz bergan va „Scarface“ filmi „deyarli uch soat davomida ortiqcha va yoqimsizlikka botgan holda, jinoyat foyda keltirmasligini aytishdan boshqa yangi tushunchalarni taklif qilmaydi. Hech boʻlmaganda 1932-yilgi filmda bu narsalar bor edi“ deb taʼkidlagan[81]. Maltin yillik kino qoʻllanmasining keyingi nashrlarida oʻz sharhiga qoʻshimcha kiritib, filmning yangi topilgan kult klassik sifatida mashhurligidan hayratda ekanligini bildirgan.[82].

Sharhlarni yigʻuvchi Rotten Tomatoes saytida film 77 ta sharhga asoslanib, 79% tasdiqlash reytingiga ega boʻlgan. Oʻrtacha reytingi 7.50/10 ni tashkil etadi. Saytning tanqidchilar konsensusi quyidagicha: „Rejissor Brian De Palma va yulduz Al Pacino bu stilistik, oʻta zoʻravon va eminant sitatali gangster epikda axloqiy drama va nishonlangan ortiqlik oʻrtasida nozik oq chiziqni bosib oʻtadilar“[83]. Metacritic saytida, film 9 ta tanqidchining sharhlariga asoslangan holda 100 balldan 65 ball bilan baholanib, „umuman olganda ijobiy sharhlar“ olgan[84] .

Filmda tasvirlangan stereotiplar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Film suratga olinayotganda, baʼzi kubaliklar kubalik obrazlarning asosan kubalik boʻlmagan aktyorlar tomonidan jinoyatchilar sifatida tasvirlanishiga qarshi chiqishgan. Filmning kreditlaridan keyin qizil rangda, katta harflar bilan yozilgan izoh mavjud edi: „Scarface shafqatsiz jinoyatchilarning kichik guruhining faoliyati haqidagi badiiy hikoyadir. Belgilar kubalik/amerikalik jamoani aks ettirmaydi va buni taʼkidlash notoʻgʻri va adolatsizdir. Kubalik/Amerikaliklarning aksariyati Amerikaning hayotini boyitgan fidoyilik, hayotiylik koʻrsatgan“[35][85].

2008-yilda The Guardian gazetasida Damarys Ocaña film Marielito kubaliklari haqidagi stereotiplarni kuchaytirishini, va bu Mariel qochqinlari orasidagi jinoyatchilar sonini oshirib yuborganini yozgan[86]. Shuningdek, u Pacinonng kubalik-amerikalik obrazini „kulgili aksent va haddan tashqari dramatik“ deb atagan. 1985-yilda Sun Sentinel jurnalida chop etilgan maqolaga koʻra, taxminan 125,000 qochqinlar orasida, taxminan 16,000 dan 20,000 gacha jinoyatchilar boʻlgan va har kuni taxminan 350 dan 400 nafargacha Mariel kubaliklar Dade County qamoqxonalarida boʻlishi taxmin qilingan[87]. Biroq, film chiqarilganidan keyin New York Daily News tahririyatida Miguel Perez „jinoyatchilik tarixiga ega boʻlgan Marielitolar minglab odamlar bor edi, ularning jinoyatlari shu qadar kichik ediki, ular bu yerda jinoyatchi sifatida koʻrilmas edi. Minglab boshqalar esa kommunistik rejimga qarshi boʻlganligi sababli 'jinoyat tarixiga ega edi“ deb taʼkidlagan[4].

Mayami shahar komissari Demetrio Perez filmga qarshi kurashni olib borgan[4]. Taxminlarga koʻra, kubalik qochqinlar orasida atigi 2,700 tajribali jinoyatchilar boʻlgan[88]. The Oliver Stone Experience kitobida Stone shunday izoh beradi: "Xoʻsh, Tony Montana gangster edi… Onasi va singlisi toza kubalik jamoani ifodalaydi. Onasi Tonyni tanqid qiladi: Sen iflossan, uydan chiq! Singlingni buzyapsan! Bundan chiqadiki filmda kuchli axloq bor. Men hatto oldindan bilardim, kubaliklar bunday emasligini aytishardi. Ammo uzr: koʻplab kubaliklar Marielitoga aylanishdi. Agar kolumbiyaliklar haqida film olsam ham, ular menga „Siz anti-kolumbiyansiz“ der edilar"[4].

Mukofotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mukofot Kategoriya Nominant Natija M.
Oltin globus Eng yaxshi aktyor Al Pacino Nominatsiya [89]
Ikkinchi plandagi eng yaxshi aktyor Steven Bauer Nominatsiya
Eng yaxshi original ball Giorgio Moroder Nominatsiya
Motion Picture Sound Editors Eng yaxshi ovozni tahrirlash uchun Golden Reel mukofoti – Ovoz effektlari Maurice Schell Nominatsiya
Oltin malina Eng yomon rejisyor Brian De Palma Nominatsiya [90]
Oltin sunʼiy yoʻldosh mukofotlari Eng yaxshi klassik DVD versiya Nominatsiya [91]

Film Amerika kino instituti (AFI) tomonidan quyidagi roʻyxatlarda tan olingan:

  • 2003: AFIning 100 yilligi…100 qahramon va yovuzlar: Tony Montana – Nominatsiya qilingan yovuz[92]
  • 2005: AFIning 100 yilligi…100 kino iqtiboslari: Tony Montana: „Say hello to my little friend!“ – 61-oʻrin[93]
  • 2008: AFI’ning eng yaxshi 10ligi: 10-oʻrindagi Gangster filmi[94]

Eʼtiborlisi, Scarface AFI Top 10 roʻyxatida original film bilan birga paydo boʻlgan yagona remeyk film hisoblanadi. 1983-yilgi remeyk 10-oʻrinni, 1932-yilgi original film esa 6-oʻrinni egallagan.

Meros

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Film industriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Film olingan vaqtda Pacino allaqachon muvaffaqiyatli aktyor boʻlgan, ammo Scarface Pfeiffer va Mastrantonio karyeralarini boshlashga yordam bergan[35]. Entertainment Weekly filmni „Eng yaxshi 50 ta kult filmlar“ roʻyxatida 8-oʻringa qoʻygan[95]. Empire jurnali uni barcha davrlarning eng yaxshi 500 ta filmlari qatoriga 284-oʻrinda kiritgan[96]. 2009-yilda Total Film uni 30 ta eng zoʻr Gangster filmlari roʻyxatida 9-oʻringa qoʻyadi[97]. Scarface „fuck“ soʻzi doimiy ravishda ishlatilgan eng birinchi filmlardan biri boʻlib, jami 226 marta ishlatilgan[30]. Iroqning sobiq prezidenti Saddam Husayn tomonidan pul yuvish uchun tashkil etilgan kompaniya filmdagi Tony Montananing pul yuvish operatsiyasi sharafiga Montana Management deb nomlangan[30].

Mafiyalar bilan aloqadorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilda politsiya italiyalik mafiya gangsteri Carlo Padovanining Neapoldagi uyiga bostirib kirishi chogʻida Tony Montananing chinnidan yasalgan haqiqiy oʻlchamdagi byusti topilgan. Italiya mafiyasining yetakchi arboblari Scarface filmi va Tony Montanaga qoyil qolishlari aytilgan va bu film haqiqiy narkobaronlarning hayotini tasvirlashini yana bir bor tasdiqlaydi[98][99]. Yana bir neapollik narkobaron Walter Schiavone Italiyaning Neapol shahrida qurilgan Tony Montananing Mayamidagi saroyining aynan nusxasini qurishga buyruq bergan.

Hip hopga taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Scarface filmining chiqarilishi hip hopning yuksalish davri bilan bir vaqtga toʻgʻri keladi va film hip hop musiqa sanʼatkorlariga doimiy ravishda taʼsir koʻrsatadi[100]. Amerikalik reper Nas oʻzini Tony Montana bilan, reper Jay-Zni esa Manolo bilan taqqoslagan. Ikkala personaj ham „Scarface“ filmidan olingan. Bu taqqoslash Nasning „God’s Son“ albomidagi „Last Real Nigga Alive“ qoʻshigʻida, ikki reper oʻrtasidagi mashhur mojarolar davrida amalga oshirilgan[101]. Nasning yaqin hamkori reper AZ yillar davomida oʻzini SOSA deb atab kelgan.

Reper Chief Keef oʻzini Alejandro Sosa sharafiga „Sosa“ taxallusi bilan ataydi. BTS guruhining Janubiy Koreyalik repperi Agust D ham oʻzini Tony Montana bilan solishtiradi va oʻzining ilk albomi Agust D dan oʻrin olgan „Tony Montana“ trekida filmga bir necha marta ishoralar qoʻllaydi[102][103].

2011-yilda reper Future „Tony Montana“ nomli oltin sertifikatlangan qoʻshigʻini chiqargan[104]. Reper 2Pacning Snoop Dogg bilan birgalikdagi „2 of Amerikaz Most Wanted“ qoʻshigʻining musiqiy videosi boshlanish qismi filmning bir sahnasiga ishora qiladi. Reper Tony Yayoning sahna nomi filmdagi Tony Montananing ismi va Tony Chi-Chiga „get the yeyo“ (kokainni olib kel) deyishidan kelib chiqqan. 2023-yilda Drake filmdagi Al Pacinoning monologidan bir qismini olib, uni „Daylight“ qoʻshigʻiga qoʻshadi[105].

Pop madaniyatga taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilda rassom James Georgopoulos Scarface filmida ishlatilgan qurollarni oʻzining mashhur Guns of Cinema seriyasiga kiritadi[106]. Dark Horse Comicsning DH Press nashriyoti L. A. Banks tomonidan yozilgan Scarface: The Beginning nomli romanini chiqaradi[107][108]. IDW nashriyoti 2006-yil dekabridan 2007-yil aprelgacha Scarface: Scarred For Life nomli besh qismli seriyani chiqardi. Bu seriya korrupsiyaga uchragan politsiya xodimlarining Tonyning oxirgi saroydagi toʻqnashuvdan omon qolganini aniqlashidan boshlanadi[109]. IDW 2007-yil iyuldan oktyabrgacha Scarface: Devil in Disguise nomli toʻrt qismli prequel seriyasini nashr etdi. Bu seriya Tonyning Castro nazoratidagi Kubadagi jinoyatlar bilan toʻla koʻchalarda oʻsib-ulgʻayishi va filmda koʻrsatilgan Mayamidagi gangsterga aylanish jarayonini hikoya qiladi[110].

Scarface filmidan 2002-yilda chiqarilgan „Grand Theft Auto: Vice City“ video oʻyini yaratuvchilari ilhomlangan. Bu oʻyin 1980-yillarning Mayami shahriga asoslangan. Montana saroyining nusxasi ham oʻyinda mavjud[111][112][113]. Mötley Crüe guruhining „Dr. Feelgood“ qoʻshigʻi uchun klipda filmning bir qancha elementlarini aks etgan (klipning oxirida Tony Montana oʻldirilgan jangning qonsiz versiyasi koʻrsatiladi), qoʻshiqning oʻzida esa giyohvand moddasi savdosi yoʻli bilan katta kuchga ega boʻlgan va keyin barchasini yoʻqotgan yigit haqida hikoya qilinadi.

2006-yilda „Scarface: The World Is Yours“ va „Scarface: Money. Power. Respect.“ video oʻyinlari chiqarilgan.

Filmning eng halokatli sahnasidagi „Say hello to my little friend!“ iborasi pop madaniyatining ajralmas qismiga aylandi va AFI ning „100 yil… 100 filmdan iqtibos“ roʻyxatida 61-oʻrinni egalladi.

1992-yilda professional kurashchi Scott Hall World Wrestling Federation (WWF, hozirda WWE) ga qoʻshilgan va Mayamidan kelgan shubhali Kubalik-amerikalik zoʻravon Razor Ramon obrazini yaratadi[114][115]. Bu personaj Tony Montana va Manny Ribera qahramonlaridan ilhomlangan edi[115]. Ramonning laqabi (The Bad Guy) va shiori (Say hello to The Bad Guy) Montananing soʻzlari: „Say hello to my little friend“ va „Say goodnight to the bad guy!“dan kelib chiqqan[115][116]. Keyinchalik karyerasida Hall Vince McMahon va Pat Patterson bilan uchrashuvda hazil sifatida Scarfacega oʻxshash personaj haqidagi gʻoyani ilgari surganini aytgan[114].

Scarface filmi musiqa dunyosida ham oʻz izini qoldiradi. Bob Dylanning 2020-yilda chiqqan „My Own Version of You“ qoʻshigʻida shunday misralar bor: „I’ll take the Scarface Pacino and the Godfather Brando / Mix 'em up in a tank and get a robot commando“[117]. Metric guruhining „Fantasies“ albomidagi „Gold Guns Girls“ (2009) qoʻshigʻi ham ushbu filmdan ilhomlangan[118].

Qiziqarli fakt sifatida, 2006-yil 9-noyabrda „MTV Cribs“ koʻrsatuvining bir epizodida Tony Montana saroyining 3D nusxasi koʻrsatildi. Bu Vivendi kompaniyasining (hozirda Activision tarkibiga kiradi) oʻyin chiqarishi uchun marketing strategiyasining bir qismi edi. Epizodda Tonyning oʻzi (André Sogliuzzo tomonidan ovozlashtirilgan) operatorni saroy boʻylab olib borib, film va oʻyinda koʻrilgan xonalarni batafsil koʻrsatadi.[119][120].

„The Batman“ multserialida Ventriloquist qahramoni Montana kiyimiga oʻxshash kiyim kiygan qoʻgʻirchoqdan foydalanadi.

Bekor qilingan film davomi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2001-yilda rejissyor Brian De Palma hip-hop ijrochisi Cuban Link bilan hamkorlikda „Scarface“ filmi uchun „Son of Tony“ nomli film davomini yaratishga qaror qiladi[121]. Loyihada Cuban Link ssenariy yozishi va bosh qahramon rolini oʻynashi kerak edi. Bir necha yillik muzokaralardan soʻng, Cuban Link film huquqi va ijodiy nazorat masalalari tufayli loyihada ishtirok eta olmasligi mumkinligini bildirgan[122].

Taklif qilingan film remeyki

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yilda Universal studiyasi „Scarface“ filmining yangi versiyasini ishlab chiqarishga kirishadi. Studiya yangi film na sikvel, na remeyk emas, balki asl nusxasi va 1932-yildagi asl versiyaning elementlarini oʻz ichiga oladi, deya taʼkidladi. Ushbu elementlarga „Amerikacha orzu“ga intilgan odamning jinoyat dunyosida qirolga aylanishi kiradi. 1983-yilda remeykni ishlab chiqargan Bregman ushbu yangi versiyani ham ishlab chiqarishga tayyor edi[123]. Ssenariy muallifi David Ayer boʻlishi kerak edi[124][125].

2014-yil mart oyida TheWrap xabariga koʻra, Pablo Larrain filmning rejissori, Paul Attanasio esa ssenariy muallifi boʻlish uchun muzokaralar olib borishgan. Filmning yangi versiyasi Los Anjelesda sodir boʻladigan zamonaviy voqealarga asoslangan boʻlib, Meksikadan kelgan immigrantning „Amerikacha orzu“ga intilishi natijasida jinoyat dunyosida yuksalishi haqida hikoya qilar edi[126]. 2015-yil mart oyida Jonathan Herman ikkala ssenariy loyihasini ham qayta yozish uchun tayinlangan[127].

„Scarface“ filmining remeykini yaratishga bir necha urinishlar boʻlgan. Universal studiyasi 2011-yilda loyihani ishlab chiqarishni boshlaydi. Remeykka asl nusxadan ham, 1932-yildagi versiyadan ham elementlar olinishi kerak edi. Ssenariy muallifi va rejissor bir necha bor oʻzgargan.

2016-yil avgust oyida rejissorlik Antoine Fuqua tomonidan amalga oshiriladi[128], ssenariy esa Terence Winter tomonidan yozilishi kerak edi[129]. Biroq, 2017-yil yanvar oyida Fuqua loyihani tark etadi va bosh rolga Diego Luna tayinlanadi[130].

Dastlab film 2018-yil avgust oyida teatrlarda namoyish etilishi rejalashtirilgan, ssenariy mualliflari aka-uka Coenlar edi[131]. Keyinchalik Fuqua rejissorlikka qaytadi, ssenariy muallifligi esa Gareth Dunnet-Alcocerga topshiriladi[132]. Biroq, film rejalashtirilgan sanada chiqarilmaydi.

Fuqua 2020-yil may oyida yana loyihani tark etadi. Uning oʻrniga rejissorlik lavozimiga Luca Guadagnino tayinlanadi, ssenariy esa aka-uka Coenlar tomonidan yozilishi tasdiqlanadi[133].

2022-yil holatiga koʻra, film loyihasi toʻxtab qolgan; Guadagnino loyihada ishtirok etish yoki qatnashmaslik toʻgʻrisida hech qanday izoh bermagan[134].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Scarface (1983)“. AFI Catalog of Feature Films. 2019-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 17-iyul.
  2. ↑ Harmetz, Aljean. „MOVIE 'SCARFACE' RECEIVES X RATING“. The New York Times (1983-yil 30-oktyabr). 2020-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-aprel.
  3. ↑ „Inside 'Scarface's' Sometimes Rocky Road to Becoming a Classic“. Variety (2018-yil 7-dekabr). 2018-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 17-iyul.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Bailey, Jason. „Revisiting the Controversy Surrounding Scarface“ (2018-yil 20-aprel). 2020-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-iyun.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Scarface (1983)“. Box Office Mojo. IMDb. 2020-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 17-iyul.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 „Scarface (1983)“. Turner Classic Movies. Atlanta: Turner Broadcasting System (Time Warner). 2017-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-yanvar.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Scarface“. Writers Guild of America West (1983-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-mart.
  8. ↑ Menta, Anna „The Original 'Scarface' Isn't From 1983—It's From 1932, And You Can Watch It Online“. Decider (2020-yil 14-may). 2021-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-noyabr.
  9. ↑ 9,0 9,1 Knight, Rich „5 Remakes That Are Arguably Superior To The Original, Including Scarface“. Cinema Blend (2021-yil 4-noyabr). 2021-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-noyabr.
  10. ↑ Menta, Anna „The Original 'Scarface' Isn't From 1983—It's From 1932, And You Can Watch It Online“. Decider (2020-yil 14-may). 2021-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-noyabr.
  11. ↑ Martin 1985, s. xii.
  12. ↑ Sharp, Nathan „10 Best Gangster Movies, According to American Film Institute“. screenrant.com (2021-yil 29-may). Qaraldi: 2021-yil 16-avgust.
  13. ↑ „Why the hip-hop community still worships 'Scarface'“ (2011-yil 26-avgust). 2017-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  14. ↑ „Scarface's impact on hip-hop culture“ (2017-yil 26-aprel). 2017-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  15. ↑ „Why Scarface is one of the top 10 cult movies“. Entertainment Weekly. May 20, 2003. October 13, 2017da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: October 13, 2017.
  16. ↑ GROBEL, LAWRENCE „Reflections On Scarface“. Empire (2011-yil 9-may). 2017-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  17. ↑ „The Skull in Scarface 'Memba Him?!“. tmz.com (2018-yil 11-may). 2020-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 23-fevral.
  18. ↑ „Richard Belzer“ (en-us). Biography. 2018-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-aprel.
  19. ↑ „Albert Carrier“. Fandango (1965-yil 22-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 17-dekabr.
  20. ↑ „Victor Millan – in His Own Words“.
  21. ↑ „Gregg Henry on Scarface, Glee, and acting with (and without) mouth-slugs“ (en). The A.V. Club (2012-yil 23-iyul). Qaraldi: 2024-yil 21-fevral.
  22. ↑ „Behind The Scenes of Scarface Movie.“. www.fast-rewind.com. 2017-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-aprel.
  23. ↑ „Record producer Phil Spector charged with murder“. cnn.com (2003-yil 20-noyabr). 2020-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 25-iyun.
  24. ↑ „Mario Machado, Scarface Actor and Veteran Los Angeles News Anchor, Dead at 78“. E! Online (2013-yil 6-may). Qaraldi: 2024-yil 21-fevral.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 Miller, Julie „Al Pacino Did Not Want Michelle Pfeiffer For Scarface and 8 Other Revelations About the Gangster Classic“. Movieline (2011-yil 24-avgust). 2013-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-dekabr.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 * „Reflections On Scarface (Page 2)“. Empire (2011). 2014-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-yanvar.
  27. ↑ Chapman, Matt „Al Pacino and the cast and crew talk Scarface“. Total Film (2011-yil 24-avgust). 2014-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 4-yanvar.
  28. ↑ 28,0 28,1 Priggé 2005, s. 121.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 „Writing in a Very Dark Room – Oliver Stone revisits Scarface“ (en-US). creativescreenwriting.com. 2017-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-dekabr.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 30,7 „15 Things You (Probably) Didn't Know About Scarface“. ShortList. 2013-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-dekabr.
  31. ↑ „The Total Film Interview – Oliver Stone“. Total Film (2003-yil 1-noyabr). 2014-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 4-yanvar.
  32. ↑ „El Rey Blanco“ (Spanish). Pagina 12 (2013-yil 10-mart). Qaraldi: 2015-yil 7-sentyabr.
  33. ↑ Anastasia, George; MacNow, Glen. The Ultimate Book of Gangster Movies: Featuring the 100 Greatest Gangster Films of All Time. Running Press, September 27, 2011. ISBN 9780762441549. 
  34. ↑ „Was Bette Midler right to turn down Sister Act, Misery and Chicago? | Stuart Heritage“. the Guardian (2010-yil 6-avgust).
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Susman, Gary „'Scarface': 25 Things You Didn't Know About Al Pacino's Classic Crime Drama“. Moviefone (2013-yil 9-dekabr). 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-yanvar.
  36. ↑ Daily Variety Magazine; 1982-yil 26-noyabr; 8-sahifa;
  37. ↑ Daily Variety Magazine; 1982 yil 12-may; 10-sahifa
  38. ↑ „'Scarface' turns 35“. sun-sentinel.com (2018-yil 9-aprel). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-mart.
  39. ↑ (1983-12-01). Spotlight on filming in SD County. Daily Times-Advocate, 52, 56-57.
  40. ↑ Willet, Megan „Go Inside The 'Scarface' Mansion That's Available for $30,000 A Month“. Business Insider (2012-yil 30-oktyabr). 2014-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 6-dekabr.
  41. ↑ „How fake drugs are made for movies“. businessinsider.in (2020-yil 29-dekabr). 2020-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-yanvar.
  42. ↑ „7 Crazy Things You Never Knew About Scarface – IFC“. Ifc.com. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 6-yanvar.
  43. ↑ Riefe, Jordan (June 10, 2016). „Brian De Palma Remembers Kicking Oliver Stone Off Set, Feeding De Niro His Lines Ahead of 'De Palma' Doc“. The Hollywood Reporter. Qaraldi: April 2, 2024.
  44. ↑ 44,0 44,1 „MOVIE 'SCARFACE' RECEIVES X RATING“. The New York Times (1983-yil 30-oktyabr). 2017-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  45. ↑ Cronin, Brian „Movie Legends Revealed – The Strange Tale of How 'Scarface' Beat the X Rating“. SpinOff. Comic Book Resources (2013-yil 17-iyul). 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-dekabr.
  46. ↑ „Sarasota Herald-Tribune – Google News Archive Search“. news.google.com. 2020-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  47. ↑ „Interview with Brian De Palma“. The Talks (2013-yil 28-fevral). 2013-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  48. ↑ „'Scarface' Score Gets Limited Edition Release from La-La Land Records“. collider.com (2022-yil 18-iyun).
  49. ↑ „Wireimage Listings: Scarface Premiere: Dec 1, 1983“. Wireimage (1983-yil 1-dekabr). 2011-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-iyul.
  50. ↑ Bierbaum, Tom (February 6, 1990). „Mixed Reviews“. Daily Variety. 78-bet.
  51. ↑ „TV Listings for – January 7, 1989“. TV Tango (1989-yil 7-yanvar). 2013-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 11-noyabr.
  52. ↑ „Scarface| Trailers from Hell“. trailersfromhell.com. 2014-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyun.
  53. ↑ Doogan, Todd „DVD Review – Scarface: Collector's Edition“. The Digital bits (1998-yil 3-sentyabr). 2011-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 16-mart.
  54. ↑ „DVD & Games: Video“. Billboard. 116-jild, № 2. Nielsen Business Media, Inc. January 10, 2004. 45-bet. July 8, 2021da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: February 23, 2021.
  55. ↑ Tucker, Ken. Scarface Nation: The Ultimate Gangster Movie and How It Changed America. St. Martin's Press, November 11, 2008 — 119-bet. ISBN 978-1-4299-9329-6. 
  56. ↑ „Scarface (1983) on DVD & Blu-ray“. Universal Studios Entertainment. 2014-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-avgust.
  57. ↑ Scarface Blu-ray Release Date September 6, 2011, December 27, 2019da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: December 27, 2019
  58. ↑ „Universal Presents 'Scarface' Blu-ray Fan Art Contest“. Home Media Magazine (2011-yil 25-mart). 2013-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-avgust.
  59. ↑ „Scarface Blu-ray Announced (Update)“. Blu-ray (2011-yil 25-mart). 2013-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-avgust.
  60. ↑ „SCARFACE Dated and Detailed for 4K Ultra HD Blu-ray and Blu-ray“. High-Def Digest (2019-yil 6-avgust). 2019-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-sentyabr.
  61. ↑ „Scarface (1983) - 4K Ultra HD Blu-ray (Limited Edition)“. High-Def Digest (2019-yil 10-sentyabr). 2019-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-sentyabr.
  62. ↑ „Scarface (1983) - 4K Ultra HD Blu-ray“. High-Def Digest (2019-yil 10-sentyabr). 2019-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-sentyabr.
  63. ↑ „Scarface Blu-ray Release Date November 19, 2019“. 2019-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  64. ↑ „Scarface (1983)“ (fr). JP's Box-Office. 2021-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-fevral.
  65. ↑ „Scarface (1983) - Video Sales“. The Numbers. 2021-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-fevral.
  66. ↑ „December 9-11, 1983“. Box Office Mojo. Amazon (2013-yil 30-dekabr). 2014-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 30-dekabr.
  67. ↑ „Scarface“ (ru). KinoPoisk. 2021-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-fevral.
  68. ↑ „Scarface (1983) - Infos Cles Italie“ [Scarface (1983) - Key Info Italy] (fr). JP's Box-Office. Qaraldi: 2021-yil 23-fevral.
  69. ↑ „영화정보“ [Movie Information] (ko). KOFIC. Korean Film Council. 2019-yil 21-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-avgust.
  70. ↑ „Die erfolgreichsten Filme in Deutschland 1984“ [The Most Successful Films in Germany 1984] (de). Inside Kino. 2020-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-fevral.
  71. ↑ Emmis Communications (1984). "Texas Monthly". Domain: The Lifestyle Magazine of Texas Monthly (Emmis Communications): 136–. ISSN 0148-7736. https://books.google.com/books?id=ESsEAAAAMBAJ&pg=PA136. [sayt ishlamaydi]
  72. ↑ New York Media, LLC (December 19, 1983). New York Magazine. New York Media, LLC. pp. 70–. ISSN 0028-7369. https://books.google.com/books?id=msoBAAAAMBAJ&pg=PA70. 
  73. ↑ McMurran, Kristin. „The Famous Turn Out for (and Some Are Turned Off By) the Bicoastal Previews of Al Pacino's Bloody Scarface“. People (1983-yil 19-dekabr). 2015-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-noyabr.
  74. ↑ „Scarred for Life“. The Palm Beach Post via The Age (2003-yil 11-oktyabr). 2011-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-iyul.
  75. ↑ Ansen, David. Gunning Their Way to Glory. Newsweek (1983-yil 12-dekabr).
  76. ↑ Scott, Jay. A Castro cast-off cut from cardboard Scarface: the scuzziest of them all. The Globe and Mail (1983-yil 9-dekabr).
  77. ↑ Arnold, Gary. Al Pacino, the New Gangster, Saddled With Old Cliches (1983-yil 9-dekabr).
  78. ↑ Roger Ebert. „Review of Scarface“. Chicago Sun-Times (1983-yil 9-dekabr). 2013-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 2-yanvar.
  79. ↑ Ebert, Roger. „Scarface“. Chicago Sun-Times (1983-yil 9-dekabr). 2013-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-oktyabr.
  80. ↑ Canby, Vincent. „Al Pacino Stars in Scarface“. New York Times (1983-yil 9-dekabr). 2011-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-oktyabr.
  81. ↑ Roger Ebert. „Review of Scarface“. Chicago Sun-Times (1983-yil 9-dekabr). 2013-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 2-yanvar.
  82. ↑ Maltin, Leonard. Leonard Maltin's 2009 Movie Guide. Signet Books (2008-yil 5-avgust), s. 1202.
  83. ↑ „Scarface (1983)“. Rotten Tomatoes. Fandango. 2020-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-may.
  84. ↑ „Scarface (1983)“. Metacritic. CBS Interactive. 2019-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 17-iyul.
  85. ↑ Matt Zoller Seitz. The Oliver Stone Experience. Harry N. Abrams, 2016. ISBN 9781613128145. Qaraldi: 2020-yil 20-noyabr. 
  86. ↑ „An unfortunate icon“. The Guardian (2008-yil 10-dekabr). 2020-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 11-iyun.
  87. ↑ Springer, Katie. „Five Years Later, Overriding Crime Is Mariel Legacy“ (1985-yil 26-sentyabr). 2016-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-mart.
  88. ↑ ; Mishra, P.P.Organized Crime: From Trafficking to Terrorism. ABC-CLIO, 2008 — 461-bet. ISBN 9781576073377. Qaraldi: 2015-yil 13-avgust. 
  89. ↑ „Scarface“. Golden Globes. Qaraldi: 2022-yil 5-noyabr.
  90. ↑ „1983 Archives“. Razzies (2000-yil 23-avgust). 2006-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-noyabr.
  91. ↑ „The 2004 8th Annual SATELLITE™ Awards Nominees“ (en). International Press Academy. 2004-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-noyabr.
  92. ↑ „AFI's 100 Years...100 Heroes & Villains Nominees“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-avgust.
  93. ↑ „AFI's 100 Years...100 Movie Quotes“. American Film Institute. 2011-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-avgust.
  94. ↑ „AFI's 10 Top 10: Top 10 Gangster“. American Film Institute. 2016-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-avgust.
  95. ↑ „The Top 50 Cult Films“. Entertainment Weekly (2003-yil 23-may). 2014-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan.
  96. ↑ „Empire's 500 Greatest Movies of All Time“. Empire Magazine (2011-yil 2-dekabr). 2013-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 2-dekabr.
  97. ↑ „The 30 Greatest Gangster Movies“. Total Film (2009-yil 16-iyun). 2013-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 8-dekabr.
  98. ↑ Attewill, Fred „Neopolitan 'Godfather' kept life-size bust of Al Pacino's Scarface on desk“ (en). Metro (2012-yil 29-mart). Qaraldi: 2023-yil 13-noyabr.
  99. ↑ „Scarface bust found in mafia drug lord's home“ (en). The Telegraph (2012-yil 29-mart). Qaraldi: 2023-yil 13-noyabr.
  100. ↑ Eichel, Molly. „Why the movie 'Scarface' became a hip-hop icon“. The Philadelphia Inquirer (2011-yil 30-avgust). 2016-yil 2-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-iyun.
  101. ↑ mtv. „Memphis Bleek's Got Beanie Sigel's Back, Onstage And Onscreen“. MTV. 2010-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 6-yanvar.
  102. ↑ Saad, Narnine. „Michael Bolton: Jack Sparrow on 'SNL' was 'one of the highlights of my career' [Video“]. Los Angeles Times (2011-yil 9-may). Qaraldi: 2011-yil 22-may.
  103. ↑ Collis, Clark (May 9, 2011). „Michael Bolton talks about his 'Jack Sparrow' 'SNL' digital short, his new CD, and sticking his face in a mountain of (fake) cocaine“. Entertainment Weekly. New York. Qaraldi: May 11, 2011.
  104. ↑ „RIAA Gold & Platinum“. Recording Industry Association of America. Qaraldi: 2023-yil 16-sentyabr.
  105. ↑ „Our favorite moments from Drake's new album For All The Dogs“ (en). The FADER (2023-yil 6-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 16-noyabr.
  106. ↑ „The Shooting Range, Treats Magazine, March 2013“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  107. ↑ „Scarface Vol. 1: The Beginning (Novel) :: Profile :: Dark Horse Comics“. www.darkhorse.com. 2008-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  108. ↑ „DH Press Books: Current Titles“. 2008-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan.
  109. ↑ IDW Publishing; 'Scarface: Scarred For Life' (Wayback Machine saytida May 23, 2013, sanasida arxivlangan)
  110. ↑ „WWLA: Joshua Jabcuga Rises to Power in Scarface: Devil in Disguise, March 2007“ (2007-yil 17-mart). Qaraldi: 2023-yil 4-dekabr.
  111. ↑ Welch, Hanuman „The "Grand Theft Auto" Protagonists and Their Real Life Counterparts“. Complex (2013-yil 19-sentyabr). 2014-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-dekabr.
  112. ↑ „A Totally Rad Roundup of 80s Flicks in Honor of Vice City“. Rockstar Games (2013-yil 9-yanvar). 2013-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-dekabr.
  113. ↑ * „The Making Of Grand Theft Auto: Vice City“. Edge (2012-yil 7-dekabr). 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-dekabr.
  114. ↑ 114,0 114,1 „Biography“. Scott Hall's Official Website. 2009-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyun.
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 „Scott Hall's WWF Career (1992)“. Accelerator's Wrestling Rollercoaster. 2008-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-iyun.
  116. ↑ „Scott Hall – Say Hello to the Bad Guy“. wrestlingexaminer.com (2018-yil 9-fevral). 2020-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 22-aprel.
  117. ↑ „My Own Version of You | The Official Bob Dylan Site“. www.bobdylan.com. 2021-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
  118. ↑ „Gold Guns Girls by Metric - Songfacts“. www.songfacts.com. 2021-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-iyun.
  119. ↑ „MTV Cribs / Aired Order / Season 6 / Episode 5“. thetvdb. Qaraldi: 2024-yil 1-mart.
  120. ↑ Tony Montana's Massive Mansion - MTV Cribs.
  121. ↑ „Son of Tony“. Ozone Magazine. 2011-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 2-yanvar.
  122. ↑ „Cuban Link Starts His Chain Reaction“. Latin Rapper. 2014-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 2-yanvar.
  123. ↑ Fleming, Mike Jr.. „Universal Preps New 'Scarface' Movie“. Deadline Hollywood. United States: Penske Media Corporation (2011-yil 21-sentyabr). 2013-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-noyabr.
  124. ↑ Fleming, Mike Jr.. „David Ayer To Script Updated 'Scarface'date=“. Deadline Hollywood. United States: Penske Media Corporation (2011-yil 29-noyabr). 2014-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-aprel.
  125. ↑ Finke, Nikki. „David Yates In Final Talks For 'Scarface' Helm Now Universal "Very High" On Script“. Deadline Hollywood. United States: Penske Media Corporation (2013-yil 31-iyul). 2014-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-aprel.
  126. ↑ „EXCLUSIVE: Spider-Man 4 Circling John Malkovich, Anne Hathaway“. The Wrap. Santa Monica, California: The Wrap News Inc. (2014-yil 24-mart). 2014-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-mart.
  127. ↑ Siegel, Tatian. „'Scarface' Remake Moving Forward With 'Straight Outta Compton' Writer (Exclusive)“. The Hollywood Reporter. United States: Prometheus Global Media (2015-yil 18-mart). 2015-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-mart.
  128. ↑ Fleming, Mike Jr. „Antoine Fuqua Circling New 'Scarface' At Universal“. Deadline Hollywood. United States: Penske Media Corporation (2016-yil 10-avgust). 2020-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-aprel.
  129. ↑ Fleming, Mike Jr. „'Wolf of Wall Street' Scribe to Write Antoine Fuqua's 'Scarface' Reimagining (EXCLUSIVE)“. Variety. United States: Penske Media Corporation (2016-yil 10-avgust). 2018-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-dekabr.
  130. ↑ Scott, Ryan „Diego Luna Is the New Scarface, Director Antoine Fuqua Exits“. Movie Web. United States: Watchr Media (2017-yil 31-yanvar). 2017-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-fevral.
  131. ↑ „Scarface Remake Gets Coen Brothers Script, Release Date“ (2017-yil 10-fevral). 2020-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 10-fevral.
  132. ↑ Jacobs, Lola „'Scarface' Reboot To Focus On Core Immigrant Narrative“. Vibe. United States: Billboard Media (2018-yil 30-mart). 2018-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-may.
  133. ↑ Kroll, Justin „Luca Guadagnino to Direct 'Scarface' Reboot“. Variety (2020-yil 14-may). 2020-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-may.
  134. ↑ Laman, Lisa „The True Story Behind Why Remaking 'Scarface' Has Been Impossible“. Collider (2022-yil 4-oktyabr). 2023-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-avgust.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Scarface
haqida turkum mavjud
Vikiiqtibosda Scarfacega tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Scarface&oldid=5353545" dan olindi