Soga

Busoga Qirolligi Ugandaning zamonaviy xaritasida

Busoga bayrogʻi

Soga ― basoga (oʻz nomiga koʻra), bantu guruhining xalqi, Ugandaning janubi-sharqida, Viktoriya Nil daryosi (Viktoriya koʻli) va Kyoga koʻli oʻrtasidagi hududda istiqomat qilgan. Aholisi 2,1 milliondan ortiq.

Aholi

2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Uganda 2 062 761 basoga (soga) yoki 8,9 % mamlakat aholisi qayd etilgan. Ular Ugandaning sharqiy mintaqasining gʻarbiy qismida (Busoga qirolligining tarixiy hududi), xususan, quyidagi tumanlarda istiqomat qilishadi: Kamuli va Buyendening sobiq shimoliy qismi, uning shimoli-gʻarbiy qismida joy olgan, Iganga esa sobiq gʻarbiy qismida. Iganga Lukaning bir qismi, shuningdek janubda Mayuge, Bugiri va uning sobiq janubiy qismi Namayingo (inglizcha: Namayingo DistrictJanubi-sharqda Namayingo tumani), janubi-gʻarbda Jinja, shuningdek, bosog aholisi Kaliro va Namutumba (Busiki)da joylashgan.

Aksariyati nasroniylar (2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, ularning 2/3 qismini protestantlar (anglikan) — 46 %, katoliklar — 16 %), musulmonlar-sunnitlar (30 %) tashkil etib, baʼzilari anʼanaviy eʼtiqodga amal qiladi. Kikuyu xalqida qarindoshlik kabi milliy tipdagi jamoalar shakllana boshlanadi.

Tili

Ular ikki dialektli lusoga tilida soʻzlashishaddi: shimoliy (lupakooyo) va janubiy (lutenga). Lusoga tili bantu tillari guruhiga tegishli boʻlib, Afrikada qoʻllaniladigan koʻplab tillarni oʻz ichiga oladi.

Tarixi

Yevropa mustamlakachiligining boshida (XIX asrning oxiri) ular sinfiy shakllanish bosqichida, merosxoʻr oliy hukmdor omvami boshchiligidagi elitadan tuzilgan hukmdorlar ierarxiyasi tomonidan boshqarilib, bir nechta dastlabki siyosiy birlashmalar yaratilgan. 1962-yilning 9-oktabr kuni — Britaniya tomonidan Ugandaga toʻliq mustaqillik taqdim etildi. Uganda unitar davlat deb eʼlon qilindi, ammo ayni paytda 4 ta qirollik (Buganda, Bunyore, Toro, Ankole) va Busoga hududiga avtonomlik maqomi berildi. Hozirda Ugandada, ayniqsa mamlakatning janubi, janubi-sharqida ishlar juda yomon ketmoqda. U yerda hamma „OITS“ga chalingan va koʻpincha qalbaki boʻlgan antibiotiklarni haddan tashqari ishlatadi. „Ikki rangli suyuqlik“ deb sotuvchilar nomini ham bilishmaydi.

Havolalar

Anʼanaviy mashgʻuloti — qoʻldagi dehqonchilik (banan, elevsina, maniok, bagat). Sogalar orasida chorvachilik rivojlangan, daryo va koʻllarda esa baliqchilik. Anʼanaviy hunarmandchilik — kulolchilik, temirchilik, nogʻora yasash boʻlgan. Mustamlaka davrida Busoga asosiy paxtachilik tumanlaridan biriga aylangan.

Tarqalgan rejali aholi punktlari banan plantatsiyalari bilan oʻralgan dumaloq kulbalardan iborat.

Kiyimlar — bel oʻramalari va lubadan tayyorlangan choyshablar.

Asosiy ozuqasi — banan, turli xil yormalar, achchiq sousli maydalangan donli un mahsulotlari.

Madaniyat

Soga ogʻzaki boy tarixga ega. Anʼanaviy eʼtiqodi — ajdodlarga sigʻinish ularning anʼanaviy eʼtiqodi hisoblanadi. XIX asrning oxiri — XX asrning boshlarida yozuvi lotin grafikasiga asosida boʻlgan.

Adabiyotlar

• Koen DW Bantu chegarasining madaniy topografiyasi // Afrika tarixi jurnali. — 1988-yil. — 29-jild, № 1.
• Sovet entsiklopedik lugʻati / Ch. ed. A. M. Proxorov. — 4-nashr. — M.: Sov. ensiklopediya, 1989-yil.
• Balezin A.S. Soga // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov. M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1998-yil.
• Girenko N. M. Bantu // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov. M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1998-yil.
• Mwebe W. Uganda xayolimda / ed. Gibson M., Xatchinson I., Shoesmith B., McKee A. // Continuum: ommaviy axborot vositalari va madaniyat jurnali. — 2003-yil. — 5-jild, № 3.

Havolalar

• Soga „Dunyo xalqlari va dinlari“ ensiklopediyasida (mavjud havola)