Kontent qismiga oʻtish

Tongada Ayollar huquqlari

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Tongada ayollar huquqlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining CEDAW(Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish to'g'risidagi konvensiya) maqsadlari bilan solishtirganda, konvensiya talablariga to'liq mos kelmaydi[1]. Tonga parlamenti va hukumati tomonidan muhokamalar ko'rib chiqilgan bo'lsa-da, CEDAWni tasdiqlash hali ham hal etilmagan. CEDAWning qabul qilinmasligi Anga Amatonga madaniy himoyalanish yoki Tongan madaniyatining "Tongan usuli" qarashlari bilan bog'liq. Tongadagi ayollar huquqlari yerga egalik qilish,ayollarga nisbatan zo'ravonlik, parlamentdagi siyosiy ishtirok va Tongadagi gender tengsizliklariga bo'lgan umumiy munosabatlarni o'z ichiga oladi.

Tongada ayollar huquqlari Tonga madaniyati va hukumati doirasida butunlay e'tibordan chetda qolmagan va islohotlar ko'rib chiqilmoqda. Marhum qirolicha Salote Tupou III 1951 yilda konstitutsiyaga o'zgartirish kiritganidan beri Tongadagi ayollar ovoz berish huquqiga ega. Tonga Konstitutsiyasiga kiritilgan boshqa islohot va tuzatishlar ko‘rib chiqilmoqda. Ayollarga nisbatan zo'ravonlik e'tibordan chetda qolmaydi. Ayollarni oiladagi va turmush o'rtog'i tomonidan zo'rlikdan himoya qiluvchi qonunlarni amaliy tatbiq etish choralari ko'rilmoqda.

Tongadagi gender tengsizliklari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011 yilgi Inson taraqqiyoti hisobotiga (HDR) ko'ra, Tonga Inson taraqqiyoti indeksi (HDI) bo'yicha 187 mamlakat ichida 90-o'rinni egalladi. Gender tengsizliklari nuqtai nazaridan, ITIda ajralib turadigan asosiy ko'rsatkich shundan iboratki, 2011 yilda Tonga ayollari saylangan vakillarning 3,4 foizini tashkil qilgan. Bu Sharqiy Osiyo, Tinch okeani mintaqasidagi (20,2 foiz) va orolning rivojlanayotgan mamlakatlaridan (20,6%) keskin farq qiladi. Bundan tashqari, vazirlar mahkamasida tayinlovlar bo'lsa ham, 2010 yilda birorta ayol saylovlarda saylanmagan. Bunday qoniqarsiz siyosiy vakillik ayollarning ta'lim darajasi pastligidan kelib chiqmaydi, chunki 2011 yilgi ITI ma'lumotlariga ko'ra, Tongadagi ayollarning 84 foizi va erkaklarning 87,8 foizi kamida o'rta ma'lumotga ega bo'lgan, bu mintaqaviy (Sharqiy Osiyo va Tinch okeani va kichik orol rivojlanayotgan mamlakatlar) o'rtacha ko'rsatkichdan ancha yuqori. Ayollar va erkaklar ishchi kuchi darajasida nomutanosiblik bor.

Tongada erkaklar va ayollar soni deyarli teng bo'lib, erkaklar soni 52,350; ayollar soni 52,360. Ushbu umumiy aholi ratsioni ma'lumotlariga ko'ra, tug'ilishdagi jinsiy farqlar doirasida ma'lumotlar yo'q[2].

Tonga va CEDAW (ayollarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiya)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Palau bilan bir qatorda, Tonga ayollarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiyani (CEDAW) tasdiqlamaganTinch okeani mintaqasidagi ikkita davlatdan va dunyodagi oltita davlatdan biri (boshqa suveren davlatlar: AQSh, Sudan, Somali va Eron )[3]. CEDAW ko'pchilik tomonidan ayollar huquqlari to'g'risidagi xalqaro qonun loyihasi sifatida qabul qilinadi va ayollar huquqlari va gender tengligi uchun universal ideallarni yaratishga qaratilgan. 2009-yil sentabr oyida Qonunchilik Assambleyasi CEDAWni qabul qilmaslik uchun 18 ovozga qarshi 1 ovoz va 4 betaraf ovoz berdi. [4]Tasdiqlamaslik to'g'risidagi qarorni e'lon qilar ekan, Tonga Bosh vaziri ushbu konvensiya Tonga turmush tarzidagi madaniy va ijtimoiy merosimizni rad etishini e'tishini aytdi[4]. "Ofa Likiliki so'nggi 11 yil davomida CEDAWni ratifikatsiya qilish tarafdori bo'lib kelgan. [5] 2015-yil 9-martda Tonga hukumati tarixiy qarorida Konvensiyani izohlar bilan qabul qilishga rozi bo'ldi. [6] Imzolash shartlar bilan bo'lishi kerak bo'lsa-da, Likiliki bu harakatni ijobiy deb hisobladi, bu hukumat o'zgarishlar kiritishga qodir ekanligini anglatadi. [7]

Tonga madaniyati va CEDAW (ayollarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiya)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tonganing boy va qadimiy madaniyati taxminan 3000 yilga borib taqaladi. Tonga madaniyati va jamiyati minglab yillar davomida rivojlanib, Tongan madaniyatining poydevorini yaratdi. Bugungi kunda Tonga madaniyati va Anga Amatonga [8] (Tongan turmush tarzi) Tongadagi qonun chiqaruvchilar, hukumat va monarxiya tomonidan himoyalangan va saqlanib qolgan. Tonga jamiyati madaniyat va merosni himoya qilishda Anga Amatonga katta hurmat ko'rsatadi. Anga Amaonga hozirgi Tongan jamiyatida boy va qadimiy madaniyatni saqlab qolgan holda qonun va ijtimoiy normalarda katta ahamiyatga ega. Anga Amatonga doirasi kuchli himoyalangan va kamdan-kam hollarda tashqi ta'sir va aralashuvlarni ahamiyatga oladi. Ayollar huquqlari va CEDAWni qabul qilishda Anga Amatonga ichki va tashqi madaniyat to'qnashuvida ziddiyatlarga duch keldi. Tonganing amaldagi qonunlari va Anga Amatonga rioya qilish orasidagi farqli va ziddiyatlarga olib keluvchi muammolarga yer va zo'ravonlik doirasidagi qonunlar kiradi. CEDAW konvensiyasini qabul qilmaslik sababli zulmga uchraganiga qaramay, ayollar Tonga jamiyatida muhim o'rin egallaydi. </link>

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ "Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women". United Nations Division for the Advancement of Women. Retrieved March 10, 2013.
  2. ↑ „Tonga Country Profile: Human Development Indicators“.
  3. ↑ "Human Rights: 8. Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women" (Wayback Machine saytida 2012-08-23 sanasida arxivlangan). United Nations Treaty Collections. Retrieved March 10, 2013.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Tongan Parliament decides not to ratify CEDAW" (Press Release, 18 September 2009), para 3. Retrieved 2011-06-21.
  5. ↑ „Meet the staff: 'Ofa-ki-Levuka Guttenbeil Likiliki, Director“. Women and Children Crisis Centre (WCCC) Tonga. 2020-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 14-mart.
  6. ↑ Vaka'uta, Koro. „Tonga cabinet agrees to ratify CEDAW“. Radio New Zealand (2015-yil 10-mart). Qaraldi: 2015-yil 14-mart.
  7. ↑ Vaka'uta, Koro. „Tonga set to finally sign CEDAW“. Radio New Zealand (2015-yil 26-fevral). Qaraldi: 2015-yil 14-mart.
  8. ↑ 'Ofa, Guttenbeil-Likiliki. "Advancing Women's Representation in Tonga" (Wayback Machine saytida 2016-03-03 sanasida arxivlangan). Pacific Islands Forum Secretariat. 2006. Retrieved March 10, 2013. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tongada_Ayollar_huquqlari&oldid=4944713" dan olindi