Turg‘unpo‘lat Daminov

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov
oʻzb. Turgunpo'lat Obidovich Daminov
Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti rektori-
Mansab davri 1990 – 2005-yillar
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	1941-yil 25-aprel Toshkent, Oʻzbekiston SSR, SSSR
Vafoti	2022-yıl 7-fevral (80 yosh) Toshkent, Oʻzbekiston Respublikasi
Siyosiy partiyasi	Oʻzbekiston sotsial-demokratik partiyasi
Taʼlim	Toshkent davlat tibbiyot instituti
Kasbi	yuqumli kasalliklar shifokori
Faoliyati	olim va davlat arbobi
Ilmiy unvoni	ProfessorTibbiyot fanlari doktori

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov (1941-yil 25-aprelda tugʻilgan, Toshkent, Oʻzbekiston SSR, SSSR) — Oʻzbekiston olimi va davlat arbobi, Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Pediatriya ilmiy-tadqiqot instituti direktori (1983—1990-yillar), Birinchi Toshkent Davlat Tibbiyot Instituti rektori (1990—2005-yillar), Oʻzbekiston „Adolat“ Sotsial-demokratik partiyasi Siyosiy Kengashining birinchi kotibi (1996—2005-yillar), Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining II-chaqiriq deputati (1999-yil), Polsha Qirollik akademiyasi akademigi (1999-yil), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi akademigi (2000-yil), Rossiya Federatsiyasi Tibbiyot va texnika fanlari akademiyasi akademigi (2004-yil), tibbiyot fanlari doktori, professor.

Biografiyasi

1941-yil 26-aprelda Toshkent shahrida tugʻilgan.

1964-yilda Toshkent davlat tibbiyot institutini (hozirgi Toshkent tibbiyot akademiyasi) tamomlagan.

1969-yilda „Bolalarda tif va paratif kasalliklarining sil bilan birgalikda klinik kechishi masalasi“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan.

1986-yilda „Bolalarda oʻtkir va choʻzilgan virusli A va B gepatitlarining klinik-immunologik xususiyatlari“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan.

1995-yilda Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi etib saylangan.

1999-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq deputati etib saylangan.

2000-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi etib saylangan.

T.O.Daminov mehnat faoliyatini 1969-yilda Toshkent Davlat tibbiyot institutida assistent lavozimidan boshlagan. Ushbu muassasada dotsent, kafedra mudiri lavozimlarida ishlagan. Keyinchalik Pediatriya ilmiy-tadqiqot instituti direktori, Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti rektori, Toshkent tibbiyot akademiyasi yuqumli kasalliklar va pediatriya kafedrasi mudiri, shu kafedra professori lavozimlarida samarali faoliyatini davom ettirdi.

Turgʻunpoʻlat Obidovich mamlakatimizda sogʻliqni saqlashni rivojlantirish, tibbiyot fanining dolzarb masalalarini oʻrganish, yuqori malakali ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlashga munosib hissa qoʻshdi.

Akademik T.O.Daminovning tibbiyotning nazariy va amaliy masalalariga bagʻishlangan 500 dan ortiq ilmiy maqolalari, 6 ta oʻquv qoʻllanmalari, 14 ta monografiyalari, 45 dan ortiq uslubiy koʻrsatmalari va qoʻllanmalari mavjud.

Jumladan, tibbiyotning pediatriya, yuqumli kasalliklar kabi muhim yoʻnalishlarini shakllantirish va boyitish uchun oʻzining ilmiy maktabini yaratdi.

Olimning bevosita rahbarligida 21 ta doktorlik va 43 ta nomzodlik dissertatsiyalari tayyorlandi.

Toshkent pediatriya tibbiyot instituti rektori, Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi direktori — Daminov Botir Turgʻunpoʻlatovichning otasi.

Akademik, tibbiyot fanlari doktori, professor.

2022-yil 7-fevralda vafot etdi.

Maʼlumoti

1958—1964-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti, pediatriya ishi (aʼlo diplomi bilan)

1964—1966-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi ordinator-tadqiqotchisi

1966—1969-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi aspiranti (tibbiyot fanlari nomzodi diplomi)

1986-yil — Moskvada doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan (tibbiyot fanlari doktori diplomi)

1999-yil — Polsha Qirollik akademiyasining akademigi etib saylangan.

2000-yil — Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi etib saylangan.

2004-yil — Rossiya Federatsiyasi Tibbiyot va texnika fanlari akademiyasining haqiqiy aʼzosi (akademigi) etib saylangan.

Mehnat faoliyati

1958—1964-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti talabasi

1964—1966-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi ordinator-tadqiqotchisi

1966—1969-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi aspiranti

1969—1972-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi assistenti

1972—1982-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi dotsenti.

1982—1983-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi mudiri

1983—1990-yillar —Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Pediatriya ilmiy-tadqiqot instituti direktori.

1990—2005-yillar — Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti rektori.

1996—2005-yillar — Oʻzbekiston „Adolat“ sotsial-demokratik partiyasi siyosiy kengashining birinchi kotibi.

2000-yil — Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi haqiqiy aʼzosi.

2005—2012-yillar — Toshkent tibbiyot akademiyasi yuqumli kasalliklar va pediatriya kafedrasi mudiri.

2012—2022-yillar — Toshkent tibbiyot akademiyasi yuqumli va bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasi professori.

Ilmiy faoliyat

1969-yil — Toshkentda „Bolalarda tif va paratif kasalliklarining sil bilan birgalikda klinik kechishi masalasi“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan.

1986-yil — Moskva shahrida „Bolalarda oʻtkir va choʻzilgan virusli A va B gepatitlarining klinik va immunologik xususiyatlari“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan.

Ilmiy va amaliy faoliyatning asosiy yoʻnalishlari

Bolalarda virusli gepatit va OIV-infeksiyasi, bolalarda pnevmokok infeksiyasi, bolalarda oʻtkir virusli diareya, yuqumli kasalliklarning immunoprofilaktikasi.

Ilmiy, pedagogik va ijtimoiy faoliyat haqida qisqacha

Buyuk yunon faylasufi Suqrot dunyodagi barcha kasblar odamlardan, faqat uchtasi Xudodan, degan. Donishmand taʼrifiga koʻra qozi, oʻqituvchi va tabib oʻzlarining qobilyatlarini yuqoridan oladilar. Shifokorlik kasbi har doim eng hurmatli va sharafli kasblardan biri hisoblangan. Agar oddiy odam birovning hayotini saqlab qolsa, uni qahramon sifatida ulugʻlashadi, mukofot berishadi, ular haqida gazetalarda yozishadi. Shifokor uchun odamlarni qutqarish kundalik mashaqqatli ishdir.

Mamlakatimiz malakali shifokorlarga boy. Ularning koʻpchiligining nomi tibbiyot tarixiga kirgan, oʻz burchi, kasbi, Vatanga halol xizmat qilish namunasidir. Ulardan biri Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov hisoblanadi.

T.O.Daminov — taniqli olim, shifokor. Olim va tashkilotchi sifatida tibbiyotning „Pediatriya“, „Yuqumli kasalliklar“ kabi muhim yoʻnalishlarda ilmiy kashfiyotlar va asarlari bilan katta hissa qoʻshgan va boyitgan hamda yirik mutaxassis sifatida katta ilmiy maktab yaratgan.

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov 1941-yil 26-aprelda Toshkent shahrida xizmatchi oilasida tugʻilgan. 1958-yilda oʻrta maktabni oltin medal bilan tamomlab, oʻsha yili tanlovdan muvaffaqiyatli oʻtib, Toshkent Davlat Tibbiyot institutida talaba boʻlgan. Taʼlim olish jarayonoda mustahkam nazariy bilim olgan, bemorlarni tekshirish koʻnikmalarini egallagan, birinchi marta talabalar toʻgaraklarida ilmiy ish asoslari bilan qatnashgan. Talabalik yillari mashaqqatli oʻqish, tibbiy bilimlarni chuqur egallash va boshqalar bilan toʻldirilgan — odamlar bilan muloqot qilishni, ishonishni, doʻstlashishni va insoniy odob-axloqni oʻrgangan. Turgʻunpoʻlat Obidovichning kelajakda oʻzi uchun foydali boʻlgan xarakterdagi maqsadliligi va qatʼiyatliligi bilan ajralib turgan.

Talabalik yillarida yana bir fazilat shakllana boshlagan — ijtimoiy faoliyatga intilish. Institutda oʻqish davrida va uni tugatgandan soʻng ham (1962—1965-yillar va 1969—1973-yillar) tibbiyot faoliyati bilan birga Toshkent Davlat tibbiyot instituti komsomol qoʻmitasi kotibi lavozimida ishlagan.

1964-yilda T.O.Daminov Toshkent Davlat Tibbiyot institutini imtiyozli diplom bilan tamomlagan va shundan buyon uning butun hayoti qariyb yarim asr davomida oʻz oʻquv dargohi bilan bogʻlangan. 1964-yildan bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasida stajyor-ilmiy xodim sifatida faoliyat yuritib, hozirda kafedra professori hisoblanadi.

1969-yilda „Bolalarda tif va paratif kasalliklarining sil bilan birgalikda kechishining klinik kechishi masalasi“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qilgan. Rossiya Tibbiyot fanlari akademiyasi akademigi V.F.Uchaykin va Latviya Fanlar akademiyasi akademigi A.F.Blyuger rahbarligida T.O.Daminovning „Bolalarda oʻtkir va choʻzilgan virusli A va B gepatitlarining klinik-immunologik xususiyatlari“ mavzusidagi doktorlik dissertatsiyasi Latviya gepatologik markazi va II-Moskva tibbiyot instituti negizida, bolalar yuqumli kasalliklari kafedrasida amalga oshirilgan va 1986-yilda Rossiya Tibbiyot Akademiyasi Pediatriya ilmiy tadqiqot institutida muvaffaqiyatli himoya qilingan.

T.O.Daminovning yuqori malakali mutaxassis va tadqiqotchi sifatida shakllanishida professor, Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan fan arboblari X.A.Yunusov, O.S.Mahmudov kabi olimlarning hayotiy tajribasi va kasb mahorati katta rol oʻynagan.

T.O.Daminov ilmiy izlanishlari natijalari boʻyicha respublika va xalqaro simpoziumlar, kongresslar, pediatriya kongresslari, plenumlar, muammoli komissiyalar yigʻilishlari va fanlararo konferensiyalarda muntazam ravishda maʼruza qilib boradi. Davriy nashrlarda chop etilgan 500 dan ortiq nashrlar, 6 ta darslik, 14 ta monografiya, 45 dan ortiq uslubiy koʻrsatmalar va qoʻllanmalar muallifi hisoblanadi.

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminovning ilmiy uslubi, eng avvalo, oʻrganilayotgan patologiyaning patogenetik xususiyatlari va mexanizmlarini batafsil oʻrganishga intilishi, shuningdek, murakkab ilmiy muammolar va vazifalarni hal qilishning eng maqbul yoʻllarini topishga intilishi bilan ajralib turadi. Pediatriya va infektologiya sohasidagi chuqur bilim, ilmiy tadqiqotning zamonaviy analitik usullarining keng arsenaliga ega boʻlish, murakkab nostandart klinik holatlar va vaziyatlarni doimiy ravishda oʻrganishga intilish — bularning barchasi unga samarali ilmiy faoliyatni yuqori malakali kadrlar tayyorlash va tarbiyalash ishlari bilan muvaffaqiyatli uygʻunlashtirish imkonini beradi.

Uning rahbarligida 21 ta doktorlik va 43 ta nomzodlik dissertatsiyalari himoya qilingan. U tomonidan bir qator koʻzga koʻringan olimlar — pediatrlar va infeksionistlar tayyorlangan, respublikada mashhur boʻlgan yuqumli kasalliklar va gepatologlar maktabi yaratilgan. Uning koʻplab shogirdlari hozirda oʻzlari ilmiy-tadqiqot ishlarining qator yoʻnalishlariga rahbarlik qilib, ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlamoqdalar. T.O.Daminov shogirdlari nafaqat Oʻzbekistonning koʻplab viloyatlarida, balki MDH va uzoq xorijda ham samarali mehnat qilayotganini ham alohida taʼkidlash lozim.

T.O.Daminovning ilmiy-pedagogik faoliyatida yuqori malakali kadrlar tayyorlash alohida oʻrin tutadi. Toshkent tibbiyot akademiyasi yuqumli kasalliklar kafedrasi mudiri, keyinchalik ushbu kafedraning professorlari, uning asoschilari — professorlar X.A.Yunusov va O.S.Mahmudovlar tomonidan qoʻyilgan anʼanalarni saqlab kelmoqda, T.O.Daminov talabalar va amaliyotchilarga nafaqat ilmiy tadqiqot natijalarini, balki ularning klinik tajribasini ham yetkazish qanchalik muhimligini oʻz misolida koʻrsatib bergan. Shuning uchun T.O.Daminov tomonidan talabalar hamda pediatrlar va yuqumli kasalliklar boʻyicha mutaxassislarning malakasini oshirish kurslari uchun oʻtkazilgan maʼruzalar va klinik sharhlar materialning chuqur tahlili, taqdimotning uygʻunligi va aniq amaliy tavsiyalar bilan tavsiflanadi. T.O.Daminov maʼruzalarining yana bir oʻziga xos jihati — eng soʻnggi maʼlumotlardan (epidemiologik, klinik va h.k.), dalilli tibbiyot tamoyillaridan keng va maqsadli foydalanishdir.

Turgʻunpoʻlat Obidovichning pedagoglik faoliyati juda samarali oʻtgan. Uning rahbarligida bolalar yuqumli kasalliklarini oʻqitish boʻyicha oʻquv dasturlari va uslubiy ishlanmalar yaratilgan, umumiy amaliyot shifokorlarini bakalavriat tayyorlash tizimi uchun — „Yuqumli kasalliklar“, „Umumiy amaliyot shifokori faoliyatidagi yuqumli kasalliklar“, „OIV infeksiyasi“ oʻquv qoʻllanmalari (elektron versiyalari bilan) tayyorlangan, „Yuqumli kasalliklar“ fanini yangi pedagogik texnologiyalar, interfaol oʻqitish usullaridan foydalangan holda oʻqitish boʻyicha qator uslubiy tavsiyalar ishlab chiqilgan. Shuningdek, kafedrada oʻquv kurslaridan oʻtayotgan talabalarni kafedraning rasmiy sayti orqali onlayn testdan oʻtkazish keng joriy etilgan. Hamda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamgʻarmasi (UNICEF) tomonidan taklif etilgan ICAT dasturi doirasida pediatriyada OIV infeksiyasi boʻyicha talabalarni oʻz-oʻzini oʻqitish tizimi joriy etildi.

T.O.Daminov rahbarligida kafedrada talabalar va umumiy amaliyot shifokorlari uchun oʻquv dasturlarini takomillashtirish boʻyicha doimiy ishlar olib borilmoqda, yangi dalillar, xalqaro standartlar va bayonnomalar joriy etilmoqda.

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov ilmiy, tibbiy va pedagogik faoliyatni katta maʼmuriy-ijtimoiy ish bilan muvaffaqiyatli uygʻunlashtirib kelmoqda. Quyidagilar ishning asosiy bosqichlari hisoblanadi:

1962—1965-yillar — Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti komsomol qoʻmitasi kotibi

1969—1973-yillar — Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti komsomol qoʻmitasi kotibi

1973—1983-yillar — Toshkent davlat tibbiyot instituti partiya qoʻmitasi kotibi

1983—1990-yillar — Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Pediatriya ilmiy-tadqiqot instituti direktori

1990—2005-yillar — Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti rektori

1996—2005-yillar — Oʻzbekiston „Adolat“ sotsial-demokratik partiyasi birinchi kotibi

T.O.Daminov 7 yil davomida Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Pediatriya ilmiy-tadqiqot institutini boshqargan. Bu davrda Oʻzbekistonda pediatriya fanining rivojlanishiga, ayniqsa, bolalar oʻlimiga qarshi kurashda pediatriya xizmatini tashkil etishga katta hissa qoʻshgan. Pediatriya ilmiy-tadqiqot institutida uning rahbarligida zamonaviy asbob-uskunalar bilan jihozlangan konsultativ poliklinika va fizioterapiya poliklinikasi qurilgan.

T.O.Daminovning tashkilotchi sifatidagi xislatlari Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti rektori lavozimida ishlagan davrida (1990—2005-yillar) yaqqol namoyon boʻlgan. Bu davrda u turli ixtisoslikdagi shifokorlarni bakalavriatda tayyorlash tizimini takomillashtirish, oʻquv va tibbiyot ishlarini takomillashtirish, shuningdek, institut va poliklinikaning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash borasida katta ishlarni amalga oshirgan.

Institut maʼmuriyati iqtidorli kadrlar bilan toʻldirilgan. Faqat 1997—2000-yillarda kafedra mudirlari lavozimlarining 60 foizini yuqori malakali yosh mutaxassislar egallagan. Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti negizida professor-oʻqituvchilar malakasini oshirish markazi ochilgan.

T.O.Daminov Oʻzbekistonda zamonaviy sogʻliqni saqlash tizimining ustuvor yoʻnalishi boʻlgan — umumiy amaliyot shifokorini tayyorlash masalalariga katta eʼtibor qaratgan. Tibbiyot-pedagogika fakulteti va oliy maʼlumotli hamshiralar tayyorlash fakulteti tashkil etilgan, magistratura yoʻnalishi yaratilgan. Aynan Birinchi Toshkent davlat tibbiyot institutida boʻlajak umumiy amaliyot shifokorlarining nazariy bilim va amaliy koʻnikmalarini shakllantirish uchun poydevor yaratilgan, xalqaro standartlar va talablarga javob beradigan, zamonaviy oʻquv dasturlari ishlab chiqilgan. Bilimlarni xolis baholash uchun bugungi kungacha faoliyat koʻrsatayotgan baholashning reyting tizimi, imtihon topshirish uchun test tizimi joriy etilgan, test markazi tashkil etilgan.

T.O.Daminov rahbarligida Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti bilan Janubiy Koreya, AQSh, Turkiya, Isroil universitetlari oʻrtasida xalqaro aloqalar yoʻlga qoʻyilgan. Bunday yaqin hamkorlik tufayli koʻplab ishlar amalga oshirilgan. Shunday qilib, Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti negizida bemorlarga uzluksiz xizmat koʻrsatuvchi „Sharq tabobati“ markazi ochilgan. Janubiy Koreya stomatologlari tomonidan har yili oʻquv seminarlari oʻtkazilgan. Institut xodimlari Janubiy Koreya oliy taʼlim muassasalari negizida oʻz malakalarini oshirdilar, institutning 9 nafar talabasi Koreya „Yan Yu Sik“ stipendiyasi laureati boʻlgan. Institutning 15 nafar xodimi „Mashaf“ loyihasi doirasida Isroilda tajriba almashish dasturini muvaffaqiyatli yakunlagan.

T.O.Daminov boʻlajak shifokorlarning maʼnaviy tarbiyasiga katta eʼtibor bergan. Toshkent tibbiyot akademiyasi instituti qoshida muzeyga asos solingan, „Maʼnaviyat va maʼrifat“ markazi tashkil etilgan.

Turgʻunpoʻlat Obidovich Daminov Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga deputat etib saylangan va uzoq yillar davomida uning rahbarligida har tomonlama rivojlanib, tashkiliy jihatdan mustahkamlanib, bugungi kungacha respublikaning demokratik rivojlanishiga salmoqli hissa qoʻshayotgan „Adolat“ sotsial-demokratik partiyasining birinchi kotibi boʻlgan.

Turgʻunpoʻlat Obidovichning xizmatlari davlatimiz, ilmiy va tibbiyot jamoatchiligi tomonidan eʼtirof etilgan. „Doʻstlik“ ordeni, „Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan shifokor“ faxriy unvoni, „El-yurt xurmati“ ordenlari bilan taqdirlangan.

1995-yilda — muxbir aʼzosi etib saylangan, 2000-yilda — Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi etib saylangan. 1999-yilda — Polsha tibbiyot akademiyasining haqiqiy aʼzosi etib saylangan. 2004-yilda Rossiya Federatsiyasi Tibbiyot va texnika fanlari akademiyasining haqiqiy aʼzosi etib saylangan. Ilmiy ixtirolari uchun Albert Shvaytserning xalqaro oltin medali bilan taqdirlangan.

T.O.Daminovaning ilmiy faoliyati

T.O.Daminov hayoti va faoliyatida asosiy oʻrinni dolzarb ilmiy-tadqiqot ishlari, gepatologiya va yuqumli kasalliklar muammolarini ishlab chiqish egallaydi.

Akademik T.O.Daminovning ilmiy ishlari koʻrib chiqilayotgan muammolarning dolzarbligi, tahlilining chuqurligi, shuningdek, qiziqishlarning koʻp qirraliligi bilan ajralib turadi.

T.O.Daminov ilmiy ijodining xarakterli jihati sogʻliqni saqlashning dolzarb muammolarini hal etishda kompleks yondashuv, biotibbiyotda ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni belgilovchi — biokimyo, morfologiya, immunologiya, molekulyar biologiyadan keng foydalanishdir.

T.O.Daminov va uning shogirdlari ilmiy faoliyatining ajralmas xususiyati amaliy yoʻnalishdir. Ularning izlanishlarida asosiy fundamental masalalarni hal etishda yuqumli kasalliklar va pediatriya diagnostikasi, davolash va oldini olishning yangi, samarali usullarini ishlab chiqish bilan birga keladi. Umuman olganda, T.O.Daminov ilmiy faoliyatining xronologiyasi amaliyot va hayot talablaridan kelib chiqqan holda sogʻliqni saqlashning ijtimoiy tartibining xronologiyasini yaxshi aks ettiradi. Har qanday infeksiya sogʻliqni saqlash organlarining diqqat-eʼtibori obyekti boʻlishi bilanoq, u darhol T.O.Daminov va uning shogirdlarining ilmiy va amaliy faoliyati eʼtiboriga tushgan.

Soʻnggi oʻn yillikda T.O.Daminov rahbarligida bolalar yuqumli patologiyasining eng oʻtkir masalalari oʻrganilgan va oʻrganish davom etmoqda. Bu boradagi ilmiy tadqiqotlarni 4 ta asosiy yoʻnalishga boʻlish mumkin.

Birinchi, asosiy yoʻnalish — jigarning yuqumli patologiyasini, shu jumladan enteral va parenteral virusli gepatitni oʻrganish.

T.O.Daminov boshchiligida virus genotipini hisobga olgan holda virusli gepatit B ning kechishining klinik-immunologik xususiyatlarini oʻrganish boʻyicha kompleks tadqiqotlar olib borilgan. Tahlil natijasida HBV mutant shtammi infeksiya bilan bogʻliq atipik HbsAg serokonversiyasi boʻlgan bemorlar aniqlangan. Tadqiqotlar asosida kasallikning oqibatlarini oldindan bilish uchun laboratoriya monitoringi usullari, shuningdek, interferon terapiyasining samarali sxemalari taklif qilingan.

Oʻzbekistonda 2000-yilda virusli gepatit B ga qarshi rejali emlashning joriy etilishi munosabati bilan uning kasallanish darajasi sezilarli darajada kamaygan, biroq emlangan bir qator bolalarda kasallik hali ham qayd etilmoqda. T.O.Daminov rahbarligidagi bir qator ishlar ham ushbu muammoni oʻrganishga bagʻishlangan. Emlanganlarda HBV paydo boʻlishining sabablari va mexanizmlari chuqur tahlil qilingan, emlashdan keyingi antikor titri va unga organizmning HBV infeksiyasiga moyilligi bilan bogʻliqligi oʻrganilgan va zaiflashgan bolalarda immunomodulyatsion faollikka ega preparat — polioksidonium yordamida emlashdan keyingi antikorlarning shakllanishini kuchaytirish usuli isbotlangan.

HBV infeksiyasini oʻrganishning muhim jihatlaridan biri — bolalarda virusli gepatitning uzaygan (va keyinchalik surunkali) shakllarini shakllantirish sabablarini aniqlash, ularning prognozlash va oldini olishdir. Gepatitning uzoq davom etadigan oʻtkir va surunkali gepatit oʻrtasidagi oraliq boʻgʻin boʻlib, bu davrda bemorni oʻz vaqtida aniqlash va davolash surunkali shaklga oʻtishni oldini oladi. T.O.Daminov rahbarligida olib borilgan tadqiqotlar asosiy sabablar immun statusining pasayishi, yaʼni endogen interferon sintezining susayishi ekanligi ishonarli tarzda isbotlangan. Ushbu ilmiy tadqiqot asosida tasniflash asos qilib olingan va davolashning progressiv usullari (interferon terapiyasi, immunokorrektiv terapiya) ishlab chiqilgan, ular MDH mamlakatlari klinikalarida qoʻllanadi. Oʻtkazilgan tahlillar uning „Bolalarda oʻtkir va choʻzilgan virusli A va B gepatitlarining klinik va immunologik xususiyatlari“ nomli doktorlik dissertatsiyasiga asos boʻlgan.

T.O.Daminovning ilmiy tadqiqotlarida zamonamizning eng dolzarb patologiyasi — virusli gepatit S ni oʻrganishga katta eʼtibor qaratilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Immunologiya instituti va Nagoya universiteti olimlari bilan birgalikda Oʻzbekistonda aylanib yuruvchi virus genotiplarining tuzilishini, HCV ning kechishining klinik va immunologik xususiyatlarini oʻrganish boʻyicha qator tadqiqotlar olib borilgan. Surunkali HCVda interferon preparatlarining (rekombinant va pegilatlangan shakllari) samaradorligini baholash uchun keng qamrovli tadqiqot oʻtkazilgan. Hozirgi vaqtda HCV ning oʻtkir shakllarida interferon preparatlarini qoʻllash boʻyicha tadqiqotlar boshlandi.

Ekstrahepatik virus replikatsiyasi mavjudligida HCV kursining klinik va immunologik xususiyatlarini oʻrganish amalga oshirilgan. Shunday qilib, HCV infeksiyasida buyraklar va suyak iligining shikastlanishi tahlil qilingan, HCV ning bolalik davrida surunkali glomerulonefrit va oʻtkir limfoblastik leykemiya kabi patologiyalar bilan kombinatsiyasida klinik va immunologik parallellik oʻrganilgan, interferon preparatlari va uning induktorlari bilan bunday bemorlarni kompleks davolash asosli boʻlib, kasallikning prognoziga ijobiy taʼsir qiladi.

HCV infeksiyasi sohasidagi keng qamrovli chuqur tadqiqotlar amaliyotchilar uchun qoʻllanma — „Virusli gepatit C“, shuningdek, „Gepatologiya yutuqlari“ (10-jild, Riga) ilmiy maqolalarining tematik toʻplamining boʻlimiga asos boʻlgan.

Ikkinchi yoʻnalish — bir qator havo orqali yuqadigan infeksiyalarni, birinchi navbatda, qizamiq infeksiyasini oʻrganish sohasidagi tadqiqotlar. T.O.Daminov rahbarligida hozirgi bosqichda qizamiqning klinik-immunologik xususiyatlari, kasallikning ogʻir shakllarini shakllantirishning patogenetik mexanizmlari, emlangan shaxslarda qizamiq bilan kasallanish holatlarining paydo boʻlishi, qizilcha kasalligining zararlanish xususiyatlari, asab tizimining zararlanish xususiyatlari, qizamiqni davolashda zamonaviy antiviral preparatlarning samaradorligi oʻrganilgan.

Amalga oshirilgan izlanishlar „Qizilcha“ monografiyasiga asos boʻlgan, undan hozirgacha anʼanaviy darsliklar bilan bir qatorda oʻquv jarayonida, tibbiyot ishlarida ham foydalanilmoqda.

Qizamiq infeksiyasidan tashqari, mintaqamiz uchun dolzarb boʻlgan, asosan, 1 yoshgacha boʻlgan bolalarga taʼsir qiluvchi yana bir havo orqali yuqadigan infeksiya — koʻk yoʻtalga katta eʼtibor qaratilgan. T.O.Daminov rahbarligida yosh bolalarda koʻk yoʻtalning klinik-immunologik xususiyatlari, bemorlarning emlashdan keyingi holati va kasalliklar kursining emlash chastotasiga bogʻliqligi, patologik jarayonning shakllanishining biokimyoviy mexanizmlari, kasallikni erta tashxislash uchun polimeraza zanjiri reaksiyasi (PZR) usulidan foydalanish taklif qilingan.

Uning rahbarligida bolalarda pnevmokok infeksiyasini oʻrganish boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan, buning asosida respublikada pnevmokokga qarshi vaksina milliy emlash taqvimiga kiritilgan.

Uchinchisi, mintaqamiz uchun juda dolzarb yoʻnalish — oʻtkir ichak infeksiyalari (dizenteriya, salmonelloz, rotavirus infeksiyasi) kursi, diagnostikasi va davolashni optimallashtirish xususiyatlari. Shunday qilib, T.O.Daminov rahbarligida shigelloz va salmonellyoz kursining zamonaviy xususiyatlarini oʻrganish, shuningdek, papainaga asoslangan yuqori samarali enterosorbentlarni qoʻllash orqali kompleks terapiyani optimallashtirish usullari boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar katta ilmiy va amaliy qiziqish uygʻotgan. Ushbu tadqiqotlar natijalari muvaffaqiyatli amalga oshirilgan va amaliy sogʻliqni saqlashda keng qoʻllanilmoqda.

Yana bir muhim yoʻnalishlardan biri, oʻtkir ichak infeksiyalarini oʻrganishda tif isitmasi muammosi. T.O.Daminov yoshga bogʻliq reaktivlik nuqtai nazaridan, shuningdek, boshqa somatik patologiyalar, birinchi navbatda, sil kasalligi bilan birgalikda bolalarda tif isitmasi va tif hamda paratif kasalliklarining klinik va immunologik xususiyatlarini chuqur va har tomonlama oʻrgangan. Bu tadqiqotlar uning „Bolalarda tif va paratif kasalliklarining sil bilan birgalikda klinik kechishi masalasi“ mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasiga asos boʻlgan.

T.O.Daminovning ilmiy tadqiqotlarida sogʻlom va kasal bolaning ovqatlanishi alohida oʻrin tutadi. T.O.Daminov oʻtkir ichak infeksiyalari bilan ogʻrigan bemorlarning parhez terapiyasini optimallashtirish boʻyicha koʻp ishlarni amalga oshirgan. Olim Orom-1 va Orom-2 aralashmalarini yaratishda ishtirok etgan va AEI boʻlgan bolalarda bu aralashmalardan foydalanish sxemalarini shakllantirish boʻyicha koʻp ishlar qilingan.

Bolalar ovqatlanishi boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar taniqli pediatriya dietologi, Rossiya Tibbiyot fanlari akademiyasining Oziqlantirish instituti professori K.S.Ladodo bilan birgalikda tayyorlangan ikkita monografiyaga asos boʻlgan — „Kasal bolalar uchun parhez terapiyasi“ (1993-yil) va „Ona va chaqaloqning ovqatlanishi“ (1995-yil).

Bolalarda rotavirus infeksiyasini oʻrganish sohasida keng qamrovli tadqiqotlar olib borilgan. Maʼlumki, rotavirus infeksiyasi dunyoda bolalikdagi diareyaning asosiy sabablaridan biridir. T.O.Daminov rahbarligida Oʻzbekistonda oʻtkir ichak infeksiyalari tuzilishida rotavirusning etiologik roli oʻrganilmoqda, rotavirus enteritida patologik jarayonning paydo boʻlish sabablari va mexanizmlarini, ichak holatini tahlil qilish boʻyicha tadqiqotlar, bunday bemorlarni davolashga yondashuvlarni ishlab chiqish va optimallashtirish maqsadida ichak mikrobiosenozining holatini tahlil qilishni boshlagan.

Va nihoyat, toʻrtinchi yoʻnalish — infektologiyaning nisbatan yangi sohasi — bolalarda OIV infeksiyasi. Maʼlumki, bolalarda OIV infeksiyasi muammosi OIV tibbiyotining eng qiyin yoʻnalishlaridan biridir va bu, ayniqsa, OIV va parenteral virusli gepatitning kombinatsiyalangan kursiga taalluqlidir, chunki interferonlardan foydalangan holda etiotropik terapiya bolalik davrida cheklangan. T.O.Daminov rahbarligida bolalarda parenteral virusli gepatit bilan OIV koinfeksiyasi kursining xususiyatlarini oʻrganish boʻyicha keng qamrovli tadqiqotlar olib borilmoqda, terapiyaga yondashuvlar ishlab chiqilmoqda va bemorlarning ushbu guruhini boshqarish algoritmlari shakllantirilmoqda. Tadqiqot natijalari kafedra xodimlari tomonidan chop etilgan tibbiyot oliy oʻquv yurtlari talabalari uchun „OIV infeksiyasi“ darsligiga kiritilgan oʻquv jarayoniga joriy etilgan.

Yangi tugʻilgan chaqaloqlar va yosh bolalarda induktorlardan foydalanish orqali oʻlimning oldini olish boʻyicha tadqiqotlar alohida oʻrin tutadi. Klinik farmakologlar bilan birgalikda koʻplab qoʻshma ishlar olib borilgan, bu juda samarali boʻlgan. Ilgari keng qoʻllanadigan induktor fenobarbitalning bir qator jiddiy kamchiliklari borligi isbotlangan, buning natijasida boshqa yuqori samarali induktor benzonaldan foydalanish boshlangan. T.O.Daminov, K.N.Najimiddinov va Birinchi Toshkent Davlat Tibbiyot Instituti olimlarining benzonal haqidagi ilmiy izlanishlari M.D.Mashkovskiyning „Dorilar“ asarida ilgari jigar kasalliklarini davolashda taʼqiqlangan gʻoyasini tubdan oʻzgartirdi. Oʻtkazilgan tadqiqotlar bu nuqtai nazarning asossizligini isbotladi, benzonal gepatotsitlarda glyukuronil transferaza fermenti faolligini oshirishi, buning natijasida bilirubinning chiqarilishi yaxshilanishi ishonchli tarzda koʻrsatildi. Tadqiqot natijalari SSSR Sogʻliqni saqlash vazirligi, Farmakopeya va farmasevtika qoʻmitasi tomonidan tasdiqlandi, mualliflik guvohnomasi olindi va tavsiyalar amaliy sogʻliqni saqlashda muvaffaqiyatli amalga oshirildi.

Benzonal induktorning samaradorligi boʻyicha tadqiqotlar shu bilan tugamadi. Maʼlumki, yangi tugʻilgan chaqaloqlarda respirator distress sindromi rivojlanishining asosiy sabablaridan biri bu oʻpka sirt faol moddasining yetishmasligi. Professor T.O.Daminov, K.N.Najimiddinov va D.I.Ahmedovalar tomonidan taklif etilgan benzonal induktordan foydalanishdan iborat boʻlgan ushbu muammoni yechish usuli oʻzining shubhasiz samaradorligini isbotladi va mualliflik guvohnomasi olindi. Olimning bu ishi SSSR Tibbiyot Akademiyasi Prezidiumi qoshidagi ekspertlar kengashida koʻrib chiqildi va pediatriyaning yanada chuqur oʻrganishni talab qiluvchi bir qator dolzarb muammolariga kiritilgan. Hozirda bu sohada tadqiqotlar davom etmoqda.

T.O.Daminovning ilmiy dunyoqarashi kengligi va boy klinik tajribasi bugungi kunda sogʻliqni saqlash milliy tizimi uchun muhim ahamiyatga ega. T.O.Daminovning yirik grant ilmiy dasturi rahbari, „Epidemiologiya va vaksinalarning oldini olish“ (Moskva) jurnali tahrir hay’ati aʼzosi, „Oʻzbekiston tibbiyot jurnali“ bosh muharriri oʻrinbosari, Markaziy Osiyo tibbiyot jurnali, Oʻzbekiston ensiklopediyasi tahririyati aʼzosi, shuningdek, bir qator ilmiy-amaliy dasturlarning muvofiqlashtiruvchisi va eksperti, ilmiy simpoziumlar va amaliyotchilar maktablarining tashkilotchisi ekanligi buning tastigʻidir.

2005-yildan 2008-yilgacha T.O.Daminov Brayton universiteti (Buyuk Britaniya), Dunay universiteti (Krems, Avstriya), V.V.Vohidov nomidagi jarrohlik ilmiy markazi, Eksperimental patologiya, onkologiya va radiologiya instituti (Ukraina), shuningdek Qirollik tibbiyot kolleji (Buyuk Britaniya) bilan hamkorlikda amalga oshirilgan „Oʻzbekistonda virusli gepatitning ogʻir va fulminant shakllarini davolashda karbonli gemosorbentlarning yangi avlodlarini ishlab chiqish va joriy etish“ INTAS xalqaro grant loyihasiga rahbarlik qilgan. Loyiha natijasida jigar patologiyasining ogʻir shakllarini davolashda ekstrakorporeal detoksifikatsiya sohasida yangi texnologiyalar ishlab chiqilgan, bu esa bunday bemorlarning oʻlimini sezilarli darajada kamaytirish imkonini berdi.

2015-yildan beri (2015—2017-yillar) ADSS granti 15.27.2 „Perinatal OIV infeksiyasi boʻlgan bolalarni boshqarish va davolash algoritmini ishlab chiqish“ rahbari.

2018-yildan (2018—2020-yillar) PZ-20170927263 granti „OIV infeksiyasi bilan kasallangan, gematologik patologiyaga chalingan bolalarni davolash boʻyicha milliy klinik protokolni ishlab chiqish“ rahbari.

T.O.Daminov Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) eksperti sifatida respublikamizda poliomielitni yoʻq qilishga katta hissa qoʻshdi.

2015-yil noyabr oyida boʻlib oʻtgan Oʻzbekiston Respublikasi yuqumli kasalliklar boʻyicha mutaxassislarining II-qurultoyini oʻtkazish boʻyicha tashkiliy qoʻmita aʼzosi edi.

Amaliy tibbiyot ishi T.O.Daminovning doimiy diqqat markazida boʻlgan: u koʻzga koʻringan shifokor, yuqumli kasalliklar va jigar kasalliklari boʻyicha tibbiyot muassasalarining doimiy maslahatchisi hisoblanadi. Akademik T.O.Daminovni mamlakatimizning koʻplab hududlari, shuningdek, yaqin va uzoq xorijdagi pediatrlar, infeksionistlar yaxshi biladi va hurmat qiladi. U „Gepatologlar maktabi“ tashkilotchisi boʻlib, uning faoliyati davomida amaliyotchilar muntazam ravishda zamonaviy gepatologiya sohasida eng soʻnggi nazariy va amaliy bilimlarni olaganlar. Shu bilan birga, Oʻzbekiston sogʻliqni saqlash tizimi uchun eng dolzarb patologiya boʻlgan oʻtkir va surunkali virusli gepatit bilan ogʻrigan bemorlarni davolash taktikasini tahlil qilishga alohida eʼtibor qaratilmoqda.

Yaxshi niyat, yuksak mas’uliyat, bilimdonlik va professionallik, tabiiy hayo va aql-zakovat bilan uygʻunlik — T.O.Daminovni doimo ajratib turadigan xususiyatlar.

Tibbiyot nafaqat Turgʻunpoʻlat Obidovichning hayoti va taqdiriga jiddiy va uzoq vaqt kirib kelgan. Balki bugungi kunda tibbiyot sohasidagi oilaviy anʼanani uning farzandlari — qiz va oʻgʻillari davom ettirmoqda.

Mukofotlari va unvonlari

• "Doʻstlik" ordeni (1980).
• "Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan sogʻliqni saqlash xodimi" faxriy unvoni (1996).
• Albert Shvaytser oltin medali (1999).
• „Oʻzbekiston mustaqilligiga 10 yil“ koʻkrak nishoni (2001).
• „Oʻzbekiston mustaqilligiga 15 yil“ koʻkrak nishoni (2006).
• "El-yurt xurmati" ordeni (2016).

Ilmiy ishlar

• „Epidemiological characteristics of rotavirus infection in children in Tashkent city“, tezis, Tenth international ROTAVIRUS SYMPOSIUM „Fulfilling tne Promise of Rotavirus Vaccines“ 19-21-sentabr 2012-yil, Bangkok, Tailand, P-95, 108 bet.
• Kasallikning bosqichiga va immunosupressiya darajasiga qarab OIV infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda jismoniy rivojlanish koʻrsatkichlari, maqola, Xalqaro ishtirokdagi ilmiy-amaliy konferensiya „Hozirgi yuqumli kasalliklar: klinika, diagnostikasi, davolash va oldini olish“ Kiyev, 22-23-noyabr, 2012-yil
• Bolalarda OIV va virusli gepatit C ning qoʻshma infeksiyasi, klinik, biokimyoviy va immunologik jihatlari, maqola, Xalqaro ishtirokdagi ilmiy-amaliy konferensiya „Hozirgi yuqumli kasalliklar: klinika, diagnostika, davolash va oldini olish“ Kiyev, 2012-yil 22-23-noyabr.
• „Height-weight indicies in HIV- infected children“ // International Journal of Infectious Diseases — Janubiy Afrika, 2014-yil. 21 jild, 1 ilova. — 127-bet.
• Bolalarda OIV infeksiyasining tabiiy kechishida limfotsitlar CD4 indeksining dinamikasi. Pediatriya — Toshkent, 2014-yil. 3-4-sonlar. 75-77-betlar.
• „Effect of Adherence to ARVT on the Risk of Perinatal HIV Transmission“ // 10th International Conference on HIV Treatment and Prevention Adherence „A Decade of Success, a World of Opportunities“. — AQSH, Mayami, 2015-yil. — Plakat referati 140-son. 94 bet.
• OIVning perinatal yuqish xavfiga yetkazib berish usulining taʼsiri // Infektologiya jurnali. — Olmaota, Qozogʻiston, 2015-yil — 2-son, 7 jild. 35-bet.
• Perinatal OIV infeksiyasi boʻlgan bolalarda birinchi darajali antiretrovirus terapiyaga proteaz ingibitorlarini kiritishning klinik va iqtisodiy samaradorligi // Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. — Toshkent, 2015-yil. 3-son. 61-65 bet.
• Oʻzbekistonda bolalarda invaziv pnevmokok kasalliklarining klinik xususiyatlari, maqola, Bolalar infeksiyalari jurnali Moskva 2015-yil 2-son, 11-16-betlar.
• „Antibiotic susceptibility of Streptococcus pneumoniae isolated from patients with pneumococcal meningitis“, tezis, The 33rd Meeting of the European Society for Pediatric Infectious Diseases (ESPID 2015), Leypsig, Germaniya, 12-16-may.
• OIV bilan kasallangan bolalarda qon tarkibidagi oʻzgarishlar, maqola, Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. Toshkent, 2015-yil, 5-son, 59-62-betlar
• Baʼzi akusherlik omillarining OIVning perinatal yuqish xavfiga taʼsirini baholash // Dermatovenerologiya va estetik tibbiyot. Toshkent, 2015-yil, 2-son, 39-42-betlar.
• Bolalarda OIV infeksiyasida kamqonlik, maqola, Infeksiya, immunitet va farmakologiya. Toshkent, 2015-yil, 6-son, 33-37-betlar
• Ijtimoiy omillarning OIVning perinatal yuqish xavfiga taʼsiri // Infeksiya, immunitet va farmakologiya. Toshkent, 2015-yil, 4-son, 30-33-betlar
• CD4 limfotsitlarining dinamikasi va perinatal OIV infeksiyasining tabiiy jarayonidagi virus yuki // Bolalar infeksiyalari. Moskva, 2015-yil, 14-jild, 3-son, 26-29-betlar
• OIV bilan kasallangan bolalarda gematologik kasalliklarni davolashda terapevtik yondashuvlarga sharh, maqola, Dermatovenerologiya va estetik tibbiyot. Toshkent, 2015-yil, 2-son, 14-21-betlar
• OIV infeksiyasi patogenezida kimokin retseptorlarining oʻrni, maqola, Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. Toshkent, 2017-yil, 4-son, 46-48-betlar
• Virusli gepatit C ni davolash evolyutsiyasi, maqola, Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. Toshkent, 2016, 5-son, 82-87-betlar

Qoʻllanmalar va koʻrsatmalar

• Bolalar kasalliklari (2 jild): darslik — Toshkent — 2013-yil — 368 b.
• Perinatal OIV infeksiyasi boʻlgan bolalarda antiretrovirus terapiyasining samaradorligini antiretrovirus dori-darmonlarni tanlashga tabaqalashtirilgan yondashuv orqali oshirish: Uslubiy qoʻllanma. — Toshkent. — 2015-yil. — 50 b.
• Pnevmokok infeksiyasi: Uslubiy qoʻllanma. — Toshkent. — 2015-yil. — 12 b.
• „Streptococcus pneumoniae“ keltirib chiqaradigan infeksiyaning klinikasi, diagnostikasi, epidemiologiyasi va emlash: Uslubiy qoʻllanma. — Toshkent. — 2016-yil. — 35 b.
• OIV infeksiyasida teri koʻrinishlari: Monografiya. — Toshkent. — 2017-yil. — 204 b.
• Perinatal OIV infeksiyasi: Monografiya. — Toshkent. — 2017-yil. — 150 b.