Usmonli imperiyasining aholisi
| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 1520 | 11 692 000 | — |
| 1566 | 15 000 000 | +28.3% |
| 1683 | 30 000 000 | +100.0% |
| 1831 | 27 230 000 | −9.2% |
| 1856 | 35 350 000 | +29.8% |
| 1881-93 | 17 388 000 | −50.8% |
| 1905 | 20 884 000 | +20.1% |
| 1906 | 20 975 345 | +0.4% |
| 1919 | 14 629 000 | −30.3% |
Usmonli imperiyasining demografiyasi — aholi zichligi, etnik kelib chiqishi, taʼlim darajasi, diniy mansubligi va aholining boshqa jihatlarini oʻz ichiga oladi.
Lucy Mary Jane Garnett 1904-yilda nashr etilgan Turkish Life in Town and Country kitobida „Dunyodagi hech bir davlat aholisi Usmolidagi kabi turli xil emas“ deb taʼkidlagan[1].
Aholini roʻyxatga olish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Usmonli imperiyasi tarixining aksariyat qismi uchun demografik maʼlumotlar unchalik aniq emas. Birinchi rasmiy aholini roʻyxatga olish vaqtiga qadar (1881-1893) demografik maʼlumotlar soliqqa tortiluvchi aholining nisbatan taxmin qilib olingan. Ushbu maʼlumotlar ish haqi va narxlar haqidagi maʼlumotlar orqali ishlab chiqilgan. Usmonli imperiyasidagi uy xoʻjaliklarining yer egalari soni uchun yana bir manbadan foydalanilgan – har bir xonadonda 5 kishi yashaydi deb taxmin qilingan[2].
-
16-asrda Bolqondagi shahar aholisi
1831-yilgi Usmonlida aholini roʻyxatga olish.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Butun qishloqlar hisobsiz qolgan. Soliq solinadigan aholi, yaʼni 15 yoshdan oshgan sogʻlom erkaklar sanab oʻtilgan xolos.
| [3] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Hudud | Musulmon | Sharqiy pravoslav | Loʻlilar | Yahudiylar | Armanlar |
| Rumeli Eyaleti | 337001 | 686991 | 25126 | 9955 | 2099 |
| Çatalca | 848 | 2592 | |||
| Silivri | 887 | ||||
| Midya | 127 | ||||
| Terkos | 794 | ||||
| Çekmeceıkebır | 464 | ||||
| Çekmeceısagır | 403 | ||||
| Tiirkeşçıttiığı | 29 | ||||
| Tekturdağı | 3773 | 7727 | 57 | ||
| Inecik | 812 | 836 | 24 | ||
| Malkara | 1511 | 4010 | 64 | ||
| Gelibolu | 4179 | 6613 | |||
| Şarköy | 962 | 7752 | |||
| Bergos | 1860 | 3154 | 32 | 51 | |
| Çorlu | 971 | 1938 | 45 | 73 | |
| Marmara Ereğlisi | 177 | 554 | 24 | ||
| Babayiatik | 542 | 1253 | |||
| Havas Mahmutpaşa | 684 | 896 | |||
| Hayrabolu | 2203 | 1051 | |||
| Evreşe | 666 | 956 | 39 | ||
| Inoz | 274 | 2327 | 62 | ||
| Keşan | 850 | 4557 | 72 | ||
| Çisriergene | 1929 | 8886 | |||
| Ipsala | 955 | 1512 | |||
| Edirne | 18487 | 16789 | 750 | 1541 | 1443 |
| Ada | 1090 | 5214 | |||
| Çdke qishloq | 1990 | 4803 | |||
| Üsküdar vaManastır | 2333 | 17040 | |||
| Tırfelli | 181 | ||||
| Çisri Muştafa Paşa | 914 | 1329 | |||
| Çirmen | 1910 | 1262 | |||
| Çirpan | 938 | 4619 | |||
| Ahlçelebi | 6080 | 4107 | |||
| Akçakizanllk | 7195 | 8097 | 748 | ||
| Zağraiatık | 5586 | 12782 | |||
| Dimetoka | 7525 | 10852 | |||
| Ferecık | 2385 | 3473 | |||
| Meğri | 692 | 833 | |||
| Gumülcine | 30517 | 5339 | 1712 | ||
| Yenıceikerasu | 7582 | 2540 | 1273 | ||
| Uzuncaabat Hasköy | 9941 | 10118 | 633 | ||
| Sultanyeri | 6251 | 51 | 89 | ||
| Drama | 8618 | 3077 | 1007 | ||
| Cığlacik va San Şaban | 4986 | 131 | 54 | ||
| Tırnova | 3051 | ||||
| Hutaliç | 7543 | ||||
| Torluk | 5108 | ||||
| Sahra | 2678 | ||||
| Filibe | 10920 | 44959 | 2021 | 344 | 344 |
| Pazarcik | 3269 | 14083 | 3653 | 119 | |
| Ihtaman | 408 | 1501 | 83 | ||
| Sofya | 4161 | 39692 | 886 | ||
| Şehirköy | 1341 | 27643 | 379 | ||
| Pravişte | 4718 | 2596 | 259 | ||
| Bereketlu | 967 | 170 | |||
| Kavala | 1514 | 102 | |||
| Berkofca | 1125 | 13549 | 382 | ||
| Cuma Pazari | 3733 | 916 | |||
| Egri Bucak | 1482 | 1294 | |||
| Çarşamba | 2350 | 1717 | |||
| Serfıce | 682 | 2260 | |||
| Tikveş | 4454 | 6104 | |||
| Petriç | 3893 | 3869 | |||
| Radovişte | 3504 | 4907 | |||
| Nevrekop | 8539 | 8620 | 739 | ||
| Melnik | 918 | 4182 | 260 | ||
| Timurhisar | 3229 | 6611 | 494 | ||
| Zihne | 2867 | 10017 | 642 | ||
| Siroz | 4459 | 16596 | 1761 | 248 | |
| Selanik | 12368 | 21669 | 511 | 5667 | |
| Yenice Vardar | 6811 | 4766 | |||
| Vodine | 3996 | 3883 | |||
| Karaferiye | 1680 | 11052 | |||
| Ağustos | 151 | 737 | |||
| Perzinek | 215 | 4436 | |||
| Iznebol | 131 | 5152 | 151 | ||
| Ustrumca | 3674 | 5344 | 546 | ||
| Toyran | 4631 | 3076 | 334 | ||
| Karadağ | 2722 | 1452 | 108 | ||
| Avrathisar | 3176 | 6949 | 332 | ||
| Dupniçe | 3528 | 11642 | |||
| Radomir | 789 | 7211 | |||
| Ivraca | 1463 | 14282 | 262 | ||
| Kratova, Ivraniye, Palangai, Eğridere | 4749 | 21068 | 627 | ||
| Vidin, Akçar, Karalom, Belgratçik, Çunarka, Godgoskaca va Esterlik | 6695 | 24846 | 1289 | ||
| Köprülü | 4767 | 12718 | 390 | ||
| Perlepe | 3683 | 14489 | 450 | ||
| Samokov | 816 | 11973 | 11 | 94 | |
| Köstendil | 3032 | 14070 | 232 | 145 | |
| Behişte | 3202 | 2176 | 89 | ||
| Kesriye | 3313 | 16124 | 335 | ||
| Persepe | 568 | 2162 | |||
| Manastir | 6723 | 24550 | 705 | 1163 | |
| Florina | 5596 | 5253 | 365 | ||
| Istrova | 1658 | 1176 | 57 | ||
| Hotpeşte | 2081 | 3630 | 43 | ||
| Nasliç | 2693 | 5748 | 275 | ||
| Iştip | 6920 | 9826 | |||
| Koçana | 3374 | 6112 | |||
| Kumanova | 2276 | 10819 | |||
| Silistre Eyalet | 150970 | 96342 | 8779 | 178 | |
| Niğbolu Sancak | 110304 | 81489 | 5804 | 178 | |
| Selvı | 7734 | ||||
| Izladi | 2580 | ||||
| Etripolu | 545 | ||||
| Lofça | 12404 | ||||
| Plevne | 6031 | ||||
| Rahova | 1831 | ||||
| Sipre | 235 | ||||
| Niğbolu | 3893 | 8598 | 1190 | ||
| Ziştovi | 3897 | 5760 | 629 | ||
| Rusçuk | 16165 | 7196 | 1437 | ||
| Yanbolu | 1942 | 1507 | |||
| Nevahii Yanbolu | 1444 | 1237 | |||
| Zağraicedıt | 3292 | 4745 | |||
| Yenicei Kızılağaç, Hatunili | 499 | 1502 | |||
| Niš | 1862 | 18378 | 575 | 178 | |
| Prizren | 9488 | 2867 | 366 | ||
| Yehud | 2768 | 2479 | 44 | ||
| Tırguvişte | 2404 | 2323 | 3 | ||
| Gude | 7574 | 100 | |||
| Usküp | 9660 | 11700 | 900 | ||
| Kalkandelen | 11766 | 8043 | 472 | ||
| Kirçova | 2286 | 5154 | 88 | ||
| Silistre Sancak | 40666 | 14853 | 2975 | ||
| Varna | 3427 | 1573 | 167 | ||
| Isakçi | 553 | 605 | 39 | ||
| Minkalye | 694 | 15 | 37 | ||
| Balçik vaKuvarna | 1766 | 630 | 125 | ||
| Karkkala | 52 | ||||
| Maçin | 991 | 821 | 25 | ||
| Köstence | 1417 | 386 | 41 | ||
| Hırsova | 1391 | 986 | 21 | ||
| Tulça | 472 | 592 | 19 | ||
| Kannabad | 5065 | 1454 | 358 | ||
| Babadağ | 1171 | 1661 | 38 | ||
| Doskasri | 1114 | 596 | 273 | ||
| Aydos | 5790 | 845 | 449 | ||
| Yenipazar | 3482 | 948 | 300 | ||
| Pravadı | 4530 | 1465 | 231 | ||
| Umurfakih | 1140 | 146 | |||
| Kozluca | 1840 | 1163 | 146 | ||
| Pazarcık | 3515 | 761 | 287 | ||
| Çardak | 2308 | 300 | 223 | ||
| Bolgariya Respublikasi chegaralari[4] | 181455 | 296769 | 17474 | 702 | 344 |
1881-1893-yillardagi aholini roʻyxatga olish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi rasmiy aholini roʻyxatga olish (1881-1893) 10 yil davom etgan. 1893-yilda natijalar taqdim etilgan. Ushbu aholini roʻyxatga olish soliqqa tortish yoki harbiy maqsadlarda emas, balki demografik maʼlumotlarni olish uchun amalga oshirilgan birinchi zamonaviy, umumiy va standartlashtirilgan aholini roʻyxatga olish ishi boʻlgan. Aholi etnik-diniy va gender xususiyatlarga boʻlingan. Erkak va ayollarning soni, etnik-diniy toifalar alohida ajratib hisoblangan, bular: musulmonlar, yunonlar (jumladan, makedoniyaliklar, Kichik Osiyo yunonlari, Pontik yunonlar va Kavkaz yunonlari, Konstantinopol yunon-pravoslav patriarxiyasiga qarashli barcha pravoslav nasroniylar), armanlar, makedonlar (etnik guruh), slavyanlar, bolgarlar, katoliklar, yahudiylar, protestantlar, lotinlar, suriyaklar va loʻlilar
- 1893-96 yillardagi demografik xaritalar.
-
1893-1896-yillar, armanlar.
| Maʼmuriy birlik | Jami miqdor | Armanlar soni | armanlarning aholis sonidagi ulushi foizlarda(%) |
| Van viloyati | 132 007 | 55 051 | 41,70% |
| Bitlis viloyati | 338 642 | 108 050 | 31,91% |
| Izmit | 228 443 | 44 953 | 19,68% |
| Erzurum Viloyati | 637 015 | 120,147 | 18,86% |
| Dersaadet | 903 482 | 166,185 | 18,39% |
| Mamurat-ul-Aziz viloyati | 466 579 | 83 394 | 17,87% |
| Diyarbekir Viloyati | 414 657 | 60,175 | 14,51% |
| Sivas Viloyati | 980 876 | 129 085 | 13,16% |
| Adana viloyati | 398 764 | 36 695 | 9,20% |
| Halep Viloyati | 819 238 | 70 663 | 8,63% |
| Anqara viloyati | 1 018 744 | 81 437 | 7,99% |
| Hudavendigar Viloyati | 1 454 294 | 70,262 | 4,83% |
| Trabzon viloyati | 1 164 595 | 49 782 | 4,27% |
| Sehremanati | 88 306 | 3074 | 3,48% |
| Edirne | 985 962 | 18 458 | 1,87% |
| Chatalca | 61 001 | 979 | 1,60% |
| Biga | 143 904 | 1842 | 1,28% |
| Konya | 1 022 834 | 10 972 | 1,07% |
| Oydin | 1 478 424 | 15 229 | 1,03% |
| Zor | 51 270 | 474 | 0,92% |
| Kastamonu | 968 884 | 6,652 | 0,69% |
| Qudus | 258 860 | 1610 | 0,62% |
| Beyrut | 620 763 | 2921 | 0,47% |
| Suriya | 551,135 | 1478 | 0,27% |
| Selanik | 1 038 953 | 51 | 0,00% |
| Cezayir-i Bahri Sefid | 286 736 | 10 | 0,00% |
| Manastir | 711 466 | 22 | 0,00% |
| 1 139 651 | |||
- 1905-1906, 1914-yillardagi demografik xaritalar.
-
1905-1906-yillar(1911-yilda bosilgan) -
Usmonli viloyatlaridagi musulmon aholi (1907) -
Usmonli sanjaklarida musulmon aholi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Garnett, Lucy Mary Jane. Turkish Life in Town and Country. G.P. Putnam's Sons, 1904. p. 1.
- ↑ Behar, Cem, ed. 1996. Osmanlı Đmparatorluğu’nun ve Türkiyeʼnin nüfusu, 1500-1927. Ankara: T. C. Basbakanlık Devlet Đstatistik Enstitüsü = State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
- ↑ Karpat, K.H.. Ottoman population, 1830-1914: demographic and social characteristics. Madison, Wis: University of Wisconsin Pres, 1985.
- ↑ [Dimitʼr Arkadiev. IZMYeNYeNIYa V BROYa NA NASYeLYeNIYeTO PO BЪLGARSKITYe ZYeMI V SЪSTAVA NA OSMANSKATA IMPYeRIYa