Kontent qismiga oʻtish

Xitoy — Qatar munosabatlari

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Xitoy — Qatar munosabatlari

Xitoy
Qatar

Xitoy Q atar munosabatlari Xitoy Xalq Respublikasi va Qatar Davlati oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir . Xitoyning Dohada elchixonasi, Qatarning Pekinda elchixonasi bor.[1][2]. 1988-yilda tashkil etilgan diplomatik aloqalar bilan Qatar Xitoyning strategik ittifoqchisi hisoblanadi va ikki davlat mustahkam aloqalarni saqlab kelmoqda[3][4][5].

Mamlakatni taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xitoy Xitoy Qatar Qatar
Bayroq
Gerb
Aholi 1,410,539,758 2,795,484
Demonim Xitoylar Qatarliklar
Hudud 9,596,961 km 2 11,581 km 2
Aholi zichligi   145/km 2 176/km 2
Poytaxt Pekin Doha
Eng katta shahar Shanxay  — 24,870,895 Doha — 956,457
Hukumat Unitar marksistik-leninistik bir partiyali sotsialistik respublika Unitar islom avtoritar parlament yarim konstitutsiyaviy monarxiya
Hozirgi rahbar (lar) Prezident Xi Jinping

Bosh vazir Li Keqiang

Amir Tamim bin Hamad

Bosh vazir Khalid bin Khalifa

Tashkil etish 1949-yil 1-oktyabr — XXRning tashkil topishi 1878-yil 18-dekabr Mustaqillikka erishgan
Rasmiy til Xitoy Arab
Asosiy dinlar 74,5% Ateist

18,3% buddizm 5,2% xristianlik
1,6% islom 0,4% Boshqalar

65,5% islom (rasmiy)

15,1% hinduizm 14,2% xristianlik 3,3% buddizm 1,9% Boshqalar

YaIM (PPP) 30.074 trillion dollar, aholi jon boshiga 21,291 dollar 303.596 milliard dollar, aholi jon boshiga 113,675 dollar
YaIM (nominal) 18.321 trillion dollar, aholi jon boshiga 12,970 dollar 221.369 milliard dollar, aholi jon boshiga 82,877 dollar
Inson taraqqiyoti indeksi 0.768 0.855

Diplomatik tashriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakatlar oʻrtasidagi birinchi yuqori darajadagi almashinuv 1988-yil avgust oyida Tashqi ishlar vaziri oʻrinbosari Hamad bin Suhaim Ol Tani Pekinga tashrif buyurganida boʻlib oʻtdi. Tashrif chogʻida Qatar va Xitoy rasmiylari sport, madaniyat va iqtisodiyot sohalarida mumkin boʻlgan hamkorlikni koʻrib chiqdilar hamda Yaqin Sharqdagi siyosiy oʻzgarishlarni muhokama qildilar[6].

1993-yil iyun oyida Xitoy Bosh vaziri oʻrinbosari Li Lanqing Dohaga safar qildi va oʻsha paytdagi amir Xalifa bin Hamad Ol Tani bilan muzokaralar olib bordi. Muzokaralar chogʻida ikki tomonlama aloqalarni yaxshilash yoʻllari, xalqaro va mintaqaviy siyosat masalalari muhokama qilindi[7].

1999-yil aprel oyida amir Hamad bin Xalifa Al-Tani diplomatik maqomda Xitoyga tashrif buyurgan birinchi Qatar davlat rahbari bo‘ldi. Tashrif chogʻida u Xitoy raisi Szyan Szemin va vitse-prezident Xu Szintao bilan muzokaralar oʻtkazdi. Bu havo transporti, investitsiyalarni himoya qilish, madaniy hamkorlik va taʼlim sohasidagi hamkorlikka oid bir qator bitimlarning imzolanishi bilan yakunlandi. Ikki davlat tashqi ishlar vazirliklari oʻzaro anglashuv memorandumini imzoladi[8].

Amir Tamim bin Hamad Ol Soniy Xitoyga ilk tashrifini 2014-yil noyabr oyida qilgan edi. U yerda boʻlganida, u Xitoy rahbari Si Szinpin bilan bir qator kelishuvlarni imzoladi, ulardan biri Xitoy-Qatar strategik sherikligini shakllantirishni nazarda tutadi[9].

Siyosiy hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Har ikki davlat 1950- va 1960-yillarda minimal aloqaga ega edi, chunki Qatar hali ham Birlashgan Qirollik nazorati ostida edi va kapitalizm tarafdori sifatida qaraldi.

1971-yil 10-sentyabrda, Qatar suverenitetini olganidan to‘qqiz kun o‘tib, Qatar va Xitoy birinchi norasmiy o‘zaro munosabatlarini o‘tkazdilar. Tabriknomani Bosh vazir Chjou yubordi va amir Ahmad bin Ali Al Tani 11-sentyabr kuni javob berdi[10]. Shunga qaramay, oʻzaro taʼsirlar 1970-yillar davomida past darajada saqlanib qoldi. 1977-yil fevral oyida Qatar oʻz neft sanoatini toʻliq milliylashtirganda, Xitoy bunga ijobiy munosabatda boʻldi[11].

Rasmiy darajada ikki davlat oʻrtasida 1988-yilning iyulida aloqalar oʻrnatilgan[5]. 1999-yil aprel oyida oʻsha paytdagi amir Hamad bin Xalifa Al-Tani Pekinga tashrifi chogʻida amir „Yagona Xitoy“ siyosatini qoʻllab-quvvatlashini bildirdi[8]. Har ikki davlat HAMASni Falastin xalqining qonuniy vakili deb biladi[12].

Iqtisodiy aloqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1950-yillardayoq Xitoy oʻz tovarlarini bilvosita Qatarga eksport qilgan. 1958-yildan 1970-yilgacha Xitoyning Qatarga eksporti 4,7 million dollarga baholangan. 1970-yillarda savdo aloqalari yaxshilandi, 1970-1979 yillardagi savdo hajmi 73 million dollarga baholandi. Biroq, bu qiymat Fors koʻrfazi mintaqasida faqat Bahraynni ortda qoldirgan va ikkinchi eng past koʻrsatkichdir[13].

1987-yil dekabr oyida Dohada Xalqaro savdoni rivojlantirish boʻyicha Xitoy kengashi oʻzining ilk koʻrgazmasini oʻtkazdi. Ushbu koʻrgazmada sanoat mahsulotlari, hunarmandchilik va elektronika va boshqa mahsulotlar namoyish etildi. Ikki mamlakat oʻrtasidagi tovar ayirboshlash 1980-yillar davomida tez oʻsib bordi, umumiy oʻzaro savdo hajmi 1980—1989-yillarda 380 million dollarni tashkil etdi. 1991-yilda umumiy savdo hajmi 86 million dollarni tashkil etdi, bu 1989-yildagi 49 million dollardan katta oʻsishdir. Oʻsha paytda Qatarning asosiy eksporti qazib olinadigan yoqilgʻi, oʻgʻit va plastmassa boʻlgan. Xitoy esa asosan oziq-ovqat mahsulotlari, toʻqimachilik, qogʻoz va qurilish materiallarini eksport qilganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Qatardan har yili 2,5 million tonna suyultirilgan gaz importini nazarda tutuvchi shartnoma loyihasi 1995-yil yanvarida Xitoy tomonidan imzolangan. Sobiq energetika vaziri Abdulla bin Hamad Al Attiya 1995-yil mart oyida Pekinga tashrif buyurdi va Xitoy rasmiylari bilan birgalikda tafsilotlarni aniqlab, kelishuvni tuzdi

Xitoy va Qatar oʻrtasidagi qoʻshma iqtisodiy va savdo komissiyasi 2000-yil iyul oyida Pekinda oʻzining ilk yigʻilishini oʻtkazdi. Har ikki davlat 2001-yilda ikki tomonlama soliqqa tortishning oldini olish toʻgʻrisida bitim imzolagan[14].

Qatar 2015-yilda iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish vositasi sifatida Xitoy renminbi kliring inshootini ochgan birinchi Yaqin Sharq davlati bo‘ldi[15].

2022-yil noyabr oyida Qatarning QatarEnergy milliy neft va gaz kompaniyasi Xitoy bilan suyultirilgan gaz (SNG) yetkazib berish bo‘yicha 27 yillik shartnoma imzoladi. Xitoyning Sinopec kompaniyasi har yili 4 million tonna LNG olmoqchi. Bu sanoat tarixidagi eng uzun shartnoma, dedi QatarEnergy. Qatar Eron bilan baham koʻrgan Fors koʻrfazidagi Shimoliy gaz konida ishlab chiqarishni kengaytirish ustida ishlamoqda. 2026-yilga kelib Qatar yiliga hozirgi 77 million tonna o‘rniga 110 million tonna LNG ishlab chiqarishni rejalashtirmoqda. Qatar gazining katta qismini Osiyo mamlakatlariga eksport qiladi[16].

2015-yildan 2020-yilgacha Xitoy-Qatar savdo hajmi (birlik: 100 million AQSh dollari)8 [17]
Yil Xitoyning Qatarga eksporti Xitoyning Qatardan importi Xitoy va Qatarning umumiy
import va eksport hajmi		 Xitoy buyudjetining taqchilligi
2015-yil 22.77 46.12 68.88 23.35
2016-yil 15.16 40.09 55.25 23.94
2017-yil 16.82 63.95 80.77 47.12
2018-yil 24.82 91.44 116.26 66.62
2019-yil 24.10 87.05 111.14 62.96
2020-yil 26.33 82.71 109.04 56.38

Covid-19 pandemiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil fevral oyida COVID-19 pandemiyasining avj olishi paytida Qatar Pekin, Shanxay[18] va Guanchjouga yuzlab tonna tibbiy yordam bilan bir nechta yuk samolyotlarini joʻnatishni boshladi[19]. Ular respiratorlar, dezinfeksiyalash vositalari va tibbiy asbob-uskunalar yetkazib berishdi[20]. Xitoy Davlat maslahatchisi va tashqi ishlar vaziri Van Yi Qatarga tez yordam uchun minnatdorchilik bildirdi[21].

Bir kamar va yoʻl tashabbusi bilan bogʻliq hamkorlik hujjatlarini imzolagan davlatlar

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xitoy — Qatar bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Qatarning qoʻshilish sanasi Xitoyning qoʻshilish sanasi
Xalqaro moliya korporatsiyasi 2008-yil 11-oktyabr 1969-yil 15-yanvar
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1971-yil 21-sentyabr 1971-yil 25-oktabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1973-yil 27-mart 1920-yil 1-sentyabr
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1972-yil 25-sentyabr 1945-yil 27-dekabr
Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi 2011-yil 20-yanvar 1993-yil 6-fevral
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1993-yil 19-mart 1988-yil 30-aprel
YUNESKO 1972-yil 27-yanvar 1946-yil 4-noyabr
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1974-yil 1923-yil
Kimyoviy qurolni taqiqlash tashkiloti 1993-yil 1-fevral 1993-yil 13-yanvar
Umumjahon pochta ittifoqi 1969-yil 31-yanvar 1914-yil 1-mart

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Qatari Embassy in Beijing, China“. embassypages.com. Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  2. ↑ „Chinese Embassy in Doha, Qatar“. embassypages.com. Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  3. ↑ „Qatar, China enjoy strong ties based on respect“ (ar). Gulf-Times (2018-yil 11-iyul).
  4. ↑ „Commentary: Isolated Qatar pivots towards China, as its ties with Gulf states wane“. Channel NewsAsia. 2018-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Qatar- China Relations“. Qatari Embassy in Beijing. Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  6. ↑ Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  7. ↑ Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  8. ↑ 8,0 8,1 Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  9. ↑ „Xi Jinping Holds Talks with Emir Tamim bin Hamad Al Thani of Qatar and Two Heads of State Together Announce to Establish China-Qatar Strategic Partnership“. Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China (2014-yil 3-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  10. ↑ Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  11. ↑ Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  12. ↑ Samuel Ramani. „China's Growing Security Relationship With Qatar“. The Diplomat (2017-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  13. ↑ Binhuwaidin, Mohamed Mousa Mohamed Ali. „China's foreign policy towards the gulf and Arabian Peninsula region, 1949-1999“. Durham University (2001). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.
  14. ↑ „Bilateral Relations“. Economic and Commercial Counsellor's Office of the Embassy of the People's Republic of China in the State of Qatar (2004-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-iyun.[sayt ishlamaydi]
  15. ↑ Amena Bakr. „Qatar launches first Chinese yuan clearing hub in Middle East“. Reuters (2015-yil 14-aprel). Qaraldi: 2018-yil 7-noyabr.
  16. ↑ „Катар подписал долгосрочный контракт на поставку СПГ в Китай“. РИА Новости. Qaraldi: 2022-yil 21-noyabr.
  17. ↑ „2015-2020年中国与卡塔尔双边贸易额与贸易差额统计“. 华经情报网. 2021-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-fevral.
  18. ↑ 王俊伟. „Qatar Airways fly medical supplies to China“. global.chinadaily.com.cn. Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  19. ↑ „Eight Qatar Airways planes to carry medical aid to China“ (ar). Gulf-Times (2020-yil 17-fevral). Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  20. ↑ News. „China and Qatar Exemplify International Cooperation Against COVID-19“ (en). Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  21. ↑ „Chinese, Qatari FMs talk over phone on COVID-19 fight - Xinhua | English.news.cn“. www.news.cn. Qaraldi: 2022-yil 18-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xitoy_—_Qatar_munosabatlari&oldid=5180959" dan olindi