Yangi Kaledoniya

Yangi Kaledoniya
Yangi Kaledoniya Nouvelle-Calédonie
	Bayroq Gerb
	Shior: Terre de parole, terre de partage
	Madhiya: Soyons unis, devenons frères
Poytaxt	Numea; 22°16′S 166°28′E / 22.267°S 166.467°E
Rasmiy til(lar)	fransuz
Yetakchilar
• Prezident	Emmanuel Macron
• Hukumat prezidenti	Louis Mapou
Maydon
• Butun	18,576 km2
• Suv (%)	1.6
Aholi
• 2019-yilgi roʻyxat	271 407 (184-oʻrin)
• Zichlik	14.5/km2
YIM (nominal)	2019-yil roʻyxati
• Butun	AQSh$9.44 milliard
• Jon boshiga	AQSh$34,780
Pul birligi	CFP franki (XPF)
Vaqt mintaqasi	UTC+11
Telefon prefiksi	687
Internet domeni	.nc

Yangi Kaledoniya (fransuzcha: Nouvelle-Calédonie) — Tinch okeanining janubi-gʻarbiy qismidagi orollar guruhi, Melaneziyada. Fransiyaning dengiz ortidagi hududi maqomiga ega. Maydoni 19,1 ming km². Aholisi 271 407 kishi (2019)^[2], asosan, melanezlar. Maʼmuriy markazi — Numea shahri. Rasmiy tili — fransuz tili. Orollarga ilk bor 1774-yil 4-sentabrda yevropaliklardan James Cook borgan.^[4] Yangi Kaledoniya 1853-yildan Fransiya mulki. 1984-yilgacha Fransiya hukumati tomonidan tayinlanadigan oliy komissar boshqargan, 1985-yilgi saylovlardan so‘ng kongress (6 yil muddatga saylanadigan 54 ta aʼzo) boshqaradi. 1987-yilda o‘tkazilgan referendum natijalariga ko‘ra, qatnashuvchilarning 98 % Yangi Kaledoniyani Fransiya tarkibida qolishi tarafdori bo‘lgan.

Orollarning yer yuzasi vulqon jinslaridan tuzilgan yassitog‘lik. Eng baland joyi — 1628 m. G‘arbiy qismi sertepa tekislik. Iqlimi tropik iqlim, yanvarning o‘rtacha temperaturasi 24—26°C, iyulniki 20°C. Yillik yog‘in sharqida 3000mm, g‘arbida 700 mm yog‘adi. Yozda tropik dovullar bo‘ladi. Daryo ko‘p. O‘simlik dunyosi baland bo‘yli o‘tlar, siyrak igna bargli o‘rmonlardan iborat. Endemik o‘simlik turlariga boy. Temir va nikel rudalari qazib olinadi. Yangi Kaledoniya aholisi, asosan, dehqonchilik, baliq ovlash, chorvachilik bilan shug‘ullanadi. Sholi, maniok va makkajo‘xori ekiladi. Yog‘ochsozlik, oziq-ovqat korxonalari bor, chetga metall, kofe, kopra chiqariladi.

Davlat boshqaruvi

Fransiyaning alohida maʼmuriy-hududiy tuzilmasi. Davlat rahbari — Fransiya prezidenti. Uning nomidan oliy komissar hududni boshqaradi. Ijroiya hokimiyatini mahalliy hukumat bajaradi. Bir palatali Kongress esa 5 yil muddatga saylanadigan 54 ta deputatdan iborat. Yangi Kaledoniya Fransiya parlamentida ikki deputatga va ikki senatorga ega. Kanak sotsialistik milliy ozodlik fronti (Mustaqillik uchun milliy ittifoq), Soʻl sotsialistlar tashkilotlari ittifoqi, Kanaklarni ozod qilish partiyasi, Melanez taraqqiyparvar ittifoqi, Kaledoniya ittifoqi, Okeaniya demokratik harakati, Xalq harakati uchun ittifoq, „Kaledoniya birgalikda“ partiyasi, Mehnat partiyasi, „Kaledoniya uchun majlis“ kabi partiyalar faoliyat yuritadi.

Maʼmuriy-hududiy tuzilishi

Yangi Kaledoniya maʼmuriy jihatdan 3 ta provinsiya va 33 ta kommunaga boʻlinadi. Davlat provinsiyalarga, provinsiyalar kommunalarga ajratilgan.

Janubiy provinsiya (zargʻaldoq)	Shimoliy provinsiya (yashil)	Luayote orollari (sariq)
1. Thio	14. Poya	31. Ouvéa
2. Yaté	15. Pouembout	32. Lifou
3. LʼÎle-des-Pins	16. Koné	33. Maré
4. Le Mont-Dore	17. Voh
5. Nouméa	18. Kaala-Gomen
6. Dumbéa	19. Koumac
7. Païta	20. Poum
8. Bouloupari	21. Belep-Inseln
9. La Foa	22. Ouégoa
10. Sarraméa	23. Pouébo
11. Farino	24. Hienghène
12. Moindou	25. Touho
13. Bourail	26. Poindimié
14. Poya	27. Ponérihouen
	28. Houaïlou
	29. Kouaoua
	30. Canala

Aholisi

Aholisi
Yil	Aholi	±% y.oʻ.s.
1956	68 480	—
1963	86 519	+3.72%
1969	100 579	+2.60%
1976	133 233	+4.03%
1983	145 368	+1.26%
1989	164 173	+2.06%
1996	196 836	+2.61%
2009	245 580	+1.68%
2014	268 767	+1.79%
2019	271 407	+0.19%
ISEE^[5]

Aholining etnik tarkibi: melanezlar (kanaklar) — 39,1 %, oq tanlilar (asosan, fransuzlar) — 27,2 %, arablar va osiyoliklar avlodlari — 21 %, uveanlar va futunanlar — 8,2 %, polinezlar — 2,1 %, indonezlar — 1,4 %, ni-vanuatular — 1 %, vyetnamlik va hindixitoyliklar — 0,9 % ni tashkil etadi. Rasmiy tili — fransuz tili. Shuningdek, bu yerlik aholi 33 melanez va polinez tillarida soʻzlashadi. Xristianlar — 90 %, musulmonlar — 5 %, qolganlar — 5 %.

Geografik joylashuvi va tabiati

Shu nomdagi yirik orolda va Tinch okeani janubi-gʻarbiy qismidagi koʻplab mayda orollar guruhida joylashgan.

Manbalar

↑ „La Nouvelle-Calédonie se dote d'un hymne et d'une devise“ (fr) (2010-yil 18-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-yanvar.
↑ ^2,0 ^2,1 „ISEE – Structure de la population et évolutions“.
↑ ^3,0 ^3,1 „Evolution du PIB et du PIB par habitant“. Institut de la statistique et des études économiques (Isee). Qaraldi: 2021-yil 14-may.
↑ „Rapport annuel 2010“. IEOM Nouvelle-Calédonie. Qaraldi: 2013-yil 30-yanvar.
↑ „The Population at Different Censuses“. isee.nc. 11-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-noyabr 2020-yil.

Havolalar

Yangi Kaledoniya haqida Vikipediyaning qardosh loyihalarida koʻproq bilib oling
	Maʼno va tarjimalari Vikilugʻatda
	Media fayllar Vikiomborda
	Taʼlim resurslari Vikiversitetda
	Xabarlar Vikiyangiliklarda
	Iqtibos, maqol va matallar Vikiiqtibosda
	Asarlar matnlari Vikimanbada
	Kitob va darsliklar Vikikitobda