Zakariyo al-Ansoriy
| Zakariyo al-Ansoriy | |
|---|---|
| Tavalludi |
Muhammad ibn Zakariyo Al-Ansoriy milodiy 1420-yil Misrning Sharqiy Sunayki shahri |
| Vafoti |
Milodiy 1420-yili Qohirada |
| Taʼlimi | Islom, sunniy, Imomi Shofeiy, imomi Ashariy |
| Kasbi | Shayxul islom faqih olim |
| Bolalari | Yaxyo ibn Muhammad |
| Otasi | Zakariyo Al-Ansoriy |
Abu Yahyo ibn Muhammad ibn Zakariyya (Zaynuddin as-Sunaykiy)— arabcha: زكريا الأنصاري Zakariyya al-Ansoriy nomi bilan tanilgan Misrlik sunniy dinshunos olim edi[1][2]. U fiqh, usulul fiqh, hadis, usulul hadis, tafsir, ulum al-Qur'on (Qur’on ilmlari), Qur'on tilovati, grammatika, tilshunoslik, ritorika, filologiya, tarix fanlari boʻyicha yetakchi mutaxassis boʻlgan, adabiyot, nasabnoma, kalom (islom ilohiyoti), mantiq va tasavvuf boʻyicha koʻplab shogirtlarga dars bergan. Tibbiyot, muhandislik, astronomiya va matematika kabi boshqa fanlarda ham yetakchi kishilar toifasiga kirgan[3]. U oʻz davrining mashhur va hurmatli olimi, qozisi va ustozi sifatida tanilgan[4]. U koʻplab fanlar boʻyicha orttirgan bilimi bilan yuksak hurmatga sazovor boʻlib, turli mavzulardagi kitoblari oʻzidan keyingi olimlar uchun qoʻllanma sifatida foydalanilgan[5]. U hijriy IX asrning mujaddidi deb atalgan[6]. U Shofeʼiy mazhabidagi mujtahid olim hisoblanadi[7].
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]U milodiy 1420-yilda Misrning Sharqiy viloyatida joylashgan Sunayki shahrida tugʻilgan[8]. Al-Ansoriy oʻsmirlik davrida al-Azhar universitetida oʻqish uchun Qohiraga koʻchib oʻtdi. U yerda shu qadar qashshoqlikda yashadiki, meva poʻstlogʻi va suv bilan kun kechirgan[8]. Biroq al-Ansoriyning oʻz rivoyatiga koʻra, al-Azharda bir necha yil oʻtgach, unga tegirmon ishchisi yordamga kelgan. Yosh al-Ansoriyning ovqati, kiyim-kechak va kitoblari uchun pul ajratdi. Zakariyo al-Ansoriy oʻzining „Sobit Zakariya al-Ansoriy“ kitobida zikr qilinganidek, hayoti davomida 150 ta shayxdan taʼlim olgan.[9]. U tahsil olgan koʻplab shayxlar oʻz davrining mujtahid olimlari hisoblanar edi[8].
•Ibn al-Majdiy : U qoʻli ostida matematika va astronomiyani oʻrgangan.
•Ibn Hajar al-Asqaloniy : Zakariyo al-Ansoriy uning yaqin shogirdlaridan edi. U zotning qoʻli ostida hadis ilmini toʻliq oʻrgangan.
•Al-Kamol ibn al-Humom : U qoʻl ostida bir qancha islom ilmlarini oʻrgangan.
•Jaloliddin al-Mahalliy : U tafsir va tamoyillarni uning qoʻli ostida oʻrgangan.
•Alamiddin al-Bulqiniy : U zotning qoʻli ostida fiqh va asoslarni oʻrgangan.
•Sharafiddin Munaviy : U zotdan fiqh va hadis ilmlarini oʻrgangan.
•Muhyi ad-Din al-Kafijiy: U qoʻl ostida arab ilmlarini oʻrgangan.
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zakariyo al-Ansoriy koʻplab madrasalarda muallim boʻlib faoliyat olib borgan, u sakson yil Qohirada dars bergan[10]. U Imom Shofe'iy ziyoratgohida dars berish kabi nufuzli lavozimga tayinlangan va oʻsha davrda Misrda bu lavozim eng yuqori darajada boʻlgan[3]. U Al-Azhar universitetining bosh magistri lavozimida ham ishlagan. U keyinchalik esa esa Misrning bosh Qozisi lavozimiga tayinlagngan. Qozi ul-quzo tom maʼnoda „qozilar qozisi“ boʻlib faoliyat olib borgan[11]. Sulton Qaytbay Uning oldiga kelib bu lavozimni shaxsan oʻzi taklif qilmagunicha u dastlab bu lavozimni rad qilgan. Zakariyo masjid hovlisidan chiqqandan soʻng Sulton u bilan birgalikda uning uyiga ketish vaqtida ular birgalikda koplab masalalarni hal qilishgan[3][12]. Sulton Qaytbay hukmronligi davrida yigirma yil davomida bu lavozimda ishlagan, bu esa oʻsha davr uchun noodatiy holat edi, chunki bu boshqa qozilar uchun juda uzoq davr hisoblanadi[3][13]. Hijriy-906 yilda Zakariyo al-Ansoriy qozilikdan chetlashtirildi, bu voqea Sulton Al-Ashraf Qansuh al-G'uriy davrida sodir boʻlgan. Chunki u Gʻavriyni nohaq qarorlari uchun koʻp tanbeh bergan, biroz ogʻir soʻzlar aytgan, lekin koʻp oʻtmay, shahzodalarning qattiq talablaridan soʻng qozilikka qaytdi va bu ishda besh kun davom etdi. oylar, soʻngra qariganligi sababli qozilik yukini koʻtara olmasligini sezib, koʻzlari zaiflashib, tanasi atrofiyaga uchrab, oʻzini ajratib qoʻydi va hijriy 906-yili qozilikdan ketgan[14]. Zakariyo al-Ansoriy oʻz davrida juda mashhur boʻlib, shuhrati islom shaharlarining barcha jabhalariga yetib bordi, shuning uchun u zotga har tomondan ilm tolibi kelib, unga shogirdlik qildilar, koʻp va xilma-xil ilmlaridan bahramand boʻldilar. Oʻz davrida islomning koʻplab olimlariga ustozlik qilgan va nodir ulamolar qatorida boʻlgan. Uning eng mashhur shogirdlari oʻz-oʻzidan jahon darajasidagi ilm ulamolariga aylangan:
•Muhammad bin Salim at-Tablaviy
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zakariyo al-Ansoriy 100 yoshida vafot etdi, bu yillarning hammasini ilm, saboq va qozilik bilan oʻtkazdi va 823/1420 yili Qohirada vafot etdi[12]. Zakariya al-Ansoriy vafotidan keyin payshanba kuni ertalab yuvildi, kafanlandi va ertalab koʻtarildi va Al-Azhar masjidida son-sanoqsiz qozilar, olimlar, solihlar, avliyolar, va keng jamoatchilik, va shahzodalar u uchun duo qildi, shahzodalar uning oldidan koʻtarishdi va qabristonga olib borishdi[14].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ E, Geoffroy (2012). "Zakariyyāʾ al Anṣārī". Encyclopaedia of Islam, Second Edition. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_8094. ISBN 9789004161214. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/zakariyya-al-ansari-SIM_8094.
- ↑ „Adab: The Art of Doing Things Right“. irshad.org.uk (2022-yil 27-iyun).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Biography of Shaykh al-Islam Zain al-Din Zakariyya al-Asnari“ (Arabic). 2020-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Conermann, Stephan. Everything is on the Move The Mamluk Empire as a Node in (trans-)regional Networks. V&r Academic, 2014 — 152-bet. ISBN 9783847102748.
- ↑ „Al-Aidarous, p. 115“ (Arabic). 2020-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Mahrusillah, Mohamad. Fiqh Neurostorytelling Tradisi Lisan Pengajaran Fatḥ al-Mu'īn di Banten. Penerbit A-Empat, 23 November 2022 — 139-bet. ISBN 9786236289754.
- ↑ ((dar el fikr, الطبري, islamicbooks)). „Actions are by Intentions - إنما الأعمال بالنيات)“ (2019-yil 8-yanvar).
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Drewes, Gerardus Willebrordus Joannes. Directions for travellers on the mystic path: Zakariyyā al-Anṣārī's Kitāb fatḥ al-raḥmān and its Indonesian adaptations: with an appendix on Palembang manuscripts and authors. The Hague: Nijhoff, 1977.
- ↑ „Al-Sakhawi, Part 3, p. 235“ (Arabic). 2020-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „The Dictionary of Arabized and Arabized Publications, Youssef Elian Sarkis, Sarkis Press, Egypt, 1346 AH / 1928 AD, Volume 2, p. 484“ (Arabic). 2020-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ McGregor, Richard J. A.. Islam and the Devotional Object Seeing Religion in Egypt and Syria. Cambridge University Press, 28 May 2020 — 95-bet. ISBN 9781108483841.
- ↑ 12,0 12,1 „Ibn al-Imad al-Hanbali, Volume 10, p. 187“ (Arabic). 2020-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Al-Sakhawi, Part 3, p. 238“ (Arabic). 2020-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 14,0 14,1 „Al-Ghazi, Part 1, p. 20“ (Arabic). 2020-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.