Al-Azhar
 Al-Azhar Al-Sharif binosi | |
 | |
| Maqomi | Tashkilot |
|---|---|
| Joylashuvi | Cairo, Misr |
| Grand Imam of al-Azhar | Ahmed el-Tayeb[1] |
| Budjet | 19.9 milliard EGP[2] |
| Vebsayti | azhar.eg/en |
| Til(lar)i | Arabcha |
Al-Azhar (al-Jomi al-Azharning qisqa nomi) – Qohiradagi jome masjid, universitet, oʻrta va oʻrta maxsus bilim yurtlarini oʻz ichiga olgan yirik rasmiy diniy muassasa. Masjid 970—972-yillari fotimiy xalifa al-Muizz amriga binoan Qohira shahri bilan barobar qurilgan. Uning tarkibidagi Madrasa (996-yil) 11-asrdan boshlab Qur’on, hadis, fiqh, til hamda balogʻat fanlari oʻqitiladigan universitetga aylandi. 14—15-asrlarda unga yana bir necha yangi qurilgan madrasalar qoʻshildi. 18-asrda Al-Azhar eng moʻtabar umum-musulmon fan va taʼlim maskani sifatida shuhrat qozondi. 19-asr boshida Al-Azhar ulamolari Napoleon Bonapart istilosiga qarshi xalq harakatiga boshchilik qildilar. 19-asr oxiri – 20-asrboshida Al-Azhar Abdu Muhammad boshliq islohot taraf-dorlari bilan konservatorlar oʻrtasidagi kurash maydoniga aylandi. 1961-yil „al-Azharni rivojlantirish haqida“ qonun qabul qilingach, vazirlik maqomi berilgan. Al-Azhar diniy muassasasiga rahbar – Shayxul Azharni Misr Prezidenti tayinlaydigan boʻldi. Ushbu konunga koʻra Al-Azhar untida qator dunyoviy fakultetlar, jumladan, idora ishlari va savdo, politexnika, qishloq xoʻjaligi, tibbiyot, pedagogika va xotin-qizlar fakultetlari ochildi. Az-Azhar huzurida 50 yirik ulamodan tashkil topgan (shulardan 30 nafari misrlik va 20 nafari xorijiy ulamolar) islom tadqiqotlari Akademiyasi faoliyat koʻrsatmoqda. Al-Azhar kutubxonasida 20 mingdan ziyod qoʻlyozmalar jamgʻarmasi mavjud. „Majallat al-Azhar“ jurnalini nashr etadi. Al-Azhar universitetining fakultetlariga shu muassasa tarkibiga kiruvchi boshlangʻich, oʻrta va oʻrta maxsus bilim yurtlarini muvaffaqiyatli tugatgan tolibi ilmlar qabul qilinadi. Oʻrta taʼlim yurti (maohid i’dodiya)da oʻqish muddati – 4-yil, maxsus taʼlim (maohid sonaviya)da esa – 5-yil Al-Azhar universitetining turli bosqichlarida 108,5 mingdan ortiqtalaba tahsil oladi. Taniqli ulamolar Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon va Shamsiddinxon Boboxonovlar, Abdugʻani Abdullayev, Yusufxon Shokirov, qoraqalpogʻistonlik diniy arbob Rahmatulla Idrisov, arabshunos olim Shoikrom Shoislomov Al-Azharda tahsil olganlar[3]
Al-Azhar universitetining taʼlim islohoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Misrning Qohira[4] shahrida joylashgan Al-Azhar universiteti dunyodagi eng qadimiy va nufuzli islom taʼlim muassasalaridan biri hisoblanadi. Universitet taʼlim tizimini isloh qilish va zamonaviy talablarga moslashish boʻyicha uzoq tarixga ega. Al-Azhar universitetida taʼlim islohotiga oid baʼzi muhim oʻzgarishlar mavjud.[5] Birinchidan, Al-Azhar universiteti zamonaviy jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun oʻz oʻquv dasturi va oʻqitish usullarini modernizatsiya qilish boʻyicha doimiy saʼy-harakatlar bilan shugʻullanadi. Bu anʼanaviy diniy yoʻnaltirilgan taʼlimga zamonaviy fanlar, texnologiya va gumanitar fanlarni kiritishni oʻz ichiga oladi. Ikkinchidan, soʻnggi yillarda Al-Azhar oʻz oʻquv dasturini huquq, tibbiyot, muhandislik va tillar kabi diniy fanlardan tashqari kengroq fanlarni ham qamrab olgan holda kengaytirdi. Ushbu kengayish talabalarga yanada xilma-xil va har tomonlama taʼlim berishga qaratilgan. Uchinchidan, Al-Azhar ayollar taʼlimi va gender tenglikni taʼminlashda muhim yutuqlarga erishdi. Universitet ayollar uchun alohida fakultetlarni ochdi va talaba qizlar uchun taʼlim olish imkoniyatini kengaytirdi. Toʻrtinchidan, Al-Azhar universiteti bilim va ilgʻor tajriba almashish uchun xalqaro taʼlim muassasalari bilan faol hamkorlik qilishga intildi. Bu universitetga global istiqbollarni oʻz taʼlim tizimiga integratsiyalashga yordam berdi. 2021-yil holatiga koʻra, Al-Azhar universitetida 300 000 dan ortiq talabalar soni bor edi va bu uni dunyodagi eng yirik universitetlardan biriga aylantirdi. Al-Azhar universiteti qashshoqlik, sogʻliqni saqlash va taʼlim kabi ijtimoiy muammolarni hal qilish uchun koʻplab jamoatchilik dasturlarini yaratdi[6]. Ushbu dasturlar muhtojlarga yordam berishga qaratilgan. Al-Azhar taʼlim va targʻibot orqali ayollarning imkoniyatlarini kengaytirish choralarini koʻrdi. Universitet ayollar uchun taʼlim olish imkoniyatlarini taklif etadi va turli tashabbuslar orqali gender tengligini targʻib qiladi[7]. Al-Azhar universiteti koʻplab davlatlardan talabalrni qabul qiladi. Ushbu davlatlar orasida Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari ham oʻrin olgan. Al-Azhar taʼlim berishda yuqori reytingga ega boʻlib, turli xil fanlardan dars beriladi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Abou el Magd, Nadia. „Mubarak appoints a new chief of Al Azhar“ (2010-yil 21-mart).
- ↑ „ننشر موازنة المؤسسات الدينية للعام المالي الجديد: 20 مليار جنيه للأزهر“ (arabic). elwatannews (2021-yil 1-may). Qaraldi: 2022-yil 11-oktyabr.
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ „Qiziqarli faktlar“. facts.com (3-iyun 2024-yil). Qaraldi: 3-iyun 2024-yil.
- ↑ „Al-Azhar universitetining ta'lim va ijtimoiy islohoti: A Qisqacha tarixiy sharh“. SRYAHWA nashriyoti (3-iyun 2024-yil). Qaraldi: 3-iyun 2024-yil.
- ↑ „Dodj, B. (1961). Al-Azhar: Ming yillik Musulmon o'rganish. Vashington: Yaqin Sharq instituti“. Academia.edu (3-iyun 2024-yil). Qaraldi: 3-iyun 2024-yil.
- ↑ „Kardinal, M. C. (2005). Islom huquq nazariyasi o'quv dasturi: Bugungi kunda klassika o'qitiladimi? Islom huquqi va jamiyati, 12, 224-272.“. OUCI (2005-yil). Qaraldi: 3-iyun 2024-yil.